Rand Daily Mail

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Die Rand Daily Mail was 'n Johannesburgse oggendblad van 1902 tot 1985 en word algemeen gereken as die grootste teenstander in die Suid-Afrikaanse pers van die destydse regering.

Vroeë geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die koerant is gestig deur Henry Freeman Cohen, met Edgar Wallace as eerste redakteur. In 1904 neem die Johannesburgse mynmagnaat Abe Bailey die koerant oor en in 1906 word die Sunday Times bekend gestel. Die Rand Daily Mail het in 1910 in samewerking met die Cape Argus en Cape Times 'n vennootskap met die nuusagentskap Reuters gesluit om 'n plaaslike nuusagentskap te begin. Die het in 1915 die Transvaal Leader geabsorbeer.

Rol van die Mail[wysig | wysig bron]

Die Rand Daily Mail was die eerste koerant in Suid-Afrika wat die probleme van swart mense aangespreek het en het baie van die skandale ontrafel waarin die destydse Apartheidsregering hom bevind het. Die grootste hiervan was die sogenaamde Inligtingsdebakel wat op 3 November 1978 deur die koerant aan die lig gebring is toe die Mail berig het dat regeringsfondse gebruik is om die Washington Star uit te koop en The Citizen te begin. Selfs in 1960 met die slagting by Sharpeville was dit die Mail wat die storie gebreek het en die koerant was ook die eerste wat die toestande in Suid-Afrikaanse tronke rugbaar gemaak het.

Ondergang van die Mail[wysig | wysig bron]

Die laaste uitgawe van die Mail het op 30 April 1985 verskyn.

Die Mail se ondergang het begin toe 'n strategie ingevoer is om meer welgestelde (in daardie dae meesal wit) en vroulike lesers te lok, laasgenoemde omdat hulle kwansuis die grootste inspraak in huishoudelike aankope gehad het. Die strategie het egter klaaglik misluk, die koerant het geld begin verloor en ten einde die South African Associated Newspapers van ondergang te red, is die Mail, op aandrang van die Anglo-American Corporation, wat 'n meerderheidsaandeel in S.A.A.N. besit het, op 30 April 1985 gesluit. Hy het toe meer as twee derdes swart lesers gehad, nie 'n baie aantreklike mark vir adverteerders tydens die apartheidsera nie.

Van die beroemde redakteurs wat by die Mail betrokke was, was Allister Sparks, Laurence Gandar en Raymond Louw. Na die sluiting van die Mail het verslaggewers soos Irwin Manoim en Anton Harber die Weekly Mail begin, wat tans bekend staan as die Mail & Guardian. 'n Ander voortvloeisel uit die Mail was Business Day, wat ook deur oudpersoneellede van die Mail begin is.

Agtergrond[wysig | wysig bron]

By S.A.A.N. was die hoofgebruikers van die maatskappy se produksie-, bestuurs-, sirkulasie- en advertensieafdeling die Mail, Sunday Times en Sunday Express. Koste is aan elke koerant toegewys op grond van hulle gebruik van die geriewe, maar die koste wat aan die Mail toegesê is, is geheel en al verkeerd bereken. Met die sluiting van die Mail op 30 April 1985 was die maatskappy se oortrokke rekening R10 miljoen. Slegs 'n maand later, sonder die Mail om die verkeerd berekende en oorskatte koste aan sy kant te absorbeer, het die oortrokke rekening toegeneem tot R40 miljoen (met ander woorde die Mail het in werklikheid 'n aansienlike wins getoon) en is die maatskappy verplig om sy gebou en drukkerye te verkoop net om staande te bly.

Die sluiting het ook elders skade aangerig en 'n ernstige verskraling van mededinging in die dagbladpers teweeg gebring en die insameling en verspreiding van nuus gekniehalter.

Die Mail was die hoeksteen van 'n gedeelde nuusdiens wat saamgewerk het onder die benaming die South African Morning Newspaper Group, wat net 'n vereniging was omdat die koerante verskillende eienaars gehad het. Die Mail en sy vennote in die vereniging, die Cape Times in Kaapstad, The Mercury in Durban, die Eastern Province Herald (tans The Herald) in Port Elizabeth en die Daily Dispatch in Oos-Londen het hulle nuusdienste saamgegooi wat al die koerante in staat gestel het om toegang te hê tot alle verslaggewers – tussen 250 en 300 – se werk.

Die Mail het 'n reuse-bydrae gelewer, deels omdat dit in die land se grootste stad geleë was, waar die meeste van die nuus gebeur het. In 'n stadium het die Mail een storie gebruik van die Cape Times vir elke 14 Mail-stories wat die Cape Times gebruik het. Vir die kleiner dagblaaie was die verhouding een tot 22.

Skielik, met die sluiting van die Mail, was die groot nuusgaarder en -verspreider weg en het die kuskoerante gesukkel om hulle vorige standaard te handhaaf. Die Suid-Afrikaanse Persagentskap (Sapa) het net so swaar gekry, want dit tree op 'n koöperatiewe grondslag op deur nuus in te samel van al die koerante wat daaraan behoort en dit dan weer na al die ander te versprei. Sapa het sy grootste nuusbydraer verloor.

Selfs die Afrikaanse pers het gekla oor die sluiting van die Mail, want hulle het elke uitgawe van die Mail verslind vir storie-idees oor hoe hulle die opposisie kon aanval. Skielik was die bron iets van die verlede. Maar dit was nie die enigste Afrikaners wat die koerant gelees het nie. 21% van sy lesers was Afrikaanssprekendes wat die koerant gelees het, want, soos hulle aan Raymond Louw, oudredakteur, gesê het: "Ons glo nie alles wat die regering vir ons vertel nie; ons wil weet wat aangaan en ons wil ook weet wat die ander kant dink." Buitelandse korrespondente het met die hande in die hare gesit oor die verlies van 'n betroubare bron vir hulle verslae oor wat in Suid-Afrika gebeur.

Invloed[wysig | wysig bron]

Daar is al gesê die Mail het gepreek vir die bekeerdes, maar dit was onwaar, want deur die Morning Group, Sapa, buitelandse korrespondente en onregstreeks deur die Afrikaanse pers het die koerant 'n ontsaglike groot groep lesers gehad. Daar was ook baie "onbekeerde" lesers, waarvan talle sakelui maar ook uit ander dele van die samelewing, wat nie met die koerant se politieke standpunt saamgestem nie, maar dit wel gelees het omdat hulle 'n oggendblad nodig gehad om vir hulle te vertel wat in die wêreld gebeur. Dit was voor die dae van televisie in Suid-Afrika en ook voor die bekendstelling van The Citizen as enigste ander Engelstalige, Johannesburgse oggendblad in 1976.

Twee Amerikaanse akademici, professor in joernalistieke studies John C. Merrill en medeprofessor Harold A. Fisher, het die Mail in 1980 ingesluit by hulle lys van die wêreld se 50 voorste dagblaaie.[1]

Sirkulasie[wysig | wysig bron]

Die Mail se sirkulasie was 144 284 in 1973 en 109 819 in 1982, steeds naas The Star met 178 975 in daardie jaar die grootste dagblad in die land.

Bronne[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. "Helen Suzman Foundation". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Desember 2015. Besoek op 13 Oktober 2014.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Sien ook[wysig | wysig bron]