Vulkaniese winter: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Besig
Besig
Etiket: Disambiguation links
Lyn 13: Lyn 13:


;1815
;1815
:Die uitbarsting in 1815 van die berg [[Tambora]], 'n stratovulkaan in [[Indonesië]], het 'n [[VEI]] van 7 gehad. Die uitbarsting was die grootste in die aangetekende [[menslike geskiedenis]] en een van die grootstes in die [[Holoseen]] (van 10 000 jaar gelede tot nou). Dit het in 1816 tot 'n wêreldwye verkoeling en mislukte oeste gelei wat bekend geraak het as "die jaar sonder 'n somer". [[Europa]], wat nog aan die herstel was van die [[Napoleontiese Oorloë]], het voedseltekorte ondervind. Voedselbetogings het in die [[VK]] en [[Frankryk]] uitgebreek en graanskure is geplunder. Die geweld was die ergste in die landingeslote [[Switserland]], waar die regering 'n nasionale noodtoestand afgekondig het. Groot storms, abnormale reënval wat tot oorvloeiings van Europa se groot rivier (insluitende die [[Ryn]]) gelei het en die Augustus-ryp is aan die voorval toegeskryf. 'n Groot [[tifus]]epidemie het tussen 1816 en 1819 in [[Ierland]] voorgekom. Dit is deur die hongersnood voorafgegaan. Sowat 100 000 Iere is in dié tydperk dood. Die koringoes in noordoostelike [[Noord-Amerika]] het misluk weens die midsomervries in [[New York (deelstaat)|New York]] en Juniesneeuval in [[Nieu-Engeland]] en [[Newfoundland en Labrador]]. Die mislukte oeste in Nieu-Engeland, Kanada en dele van Europa het ook veroorsaak dat die prys van koring, groente, vleis, botter, melk en meel kwaai gestyg het.
:Die uitbarsting in 1815 van die berg [[Tambora]], 'n stratovulkaan in [[Indonesië]], het 'n [[VEI]] van 7 gehad. Die uitbarsting was die grootste in die aangetekende [[menslike geskiedenis]] en een van die grootstes in die [[Holoseen]] (van 10 000 jaar gelede tot nou). Dit het in 1816 tot 'n wêreldwye verkoeling en mislukte oeste gelei wat bekend geraak het as "[[Jaar sonder somer|die jaar sonder 'n somer]]". [[Europa]], wat nog aan die herstel was van die [[Napoleontiese Oorloë]], het voedseltekorte ondervind. Voedselbetogings het in die [[VK]] en [[Frankryk]] uitgebreek en graanskure is geplunder. Die geweld was die ergste in die landingeslote [[Switserland]], waar die regering 'n nasionale noodtoestand afgekondig het. Groot storms, abnormale reënval wat tot oorvloeiings van Europa se groot rivier (insluitende die [[Ryn]]) gelei het en die Augustus-ryp is aan die voorval toegeskryf. 'n Groot [[tifus]]epidemie het tussen 1816 en 1819 in [[Ierland]] voorgekom. Dit is deur die hongersnood voorafgegaan. Sowat 100 000 Iere is in dié tydperk dood. Die koringoes in noordoostelike [[Noord-Amerika]] het misluk weens die midsomervries in [[New York (deelstaat)|New York]] en Juniesneeuval in [[Nieu-Engeland]] en [[Newfoundland en Labrador]]. Die mislukte oeste in Nieu-Engeland, Kanada en dele van Europa het ook veroorsaak dat die prys van koring, groente, vleis, botter, melk en meel kwaai gestyg het.

;1783
:Die uitbarsting van die vulkaan [[Laki]] in [[Ysland]] het enorme hoeveelhede [[swaeldioksied]] vrygestel, wat daartoe gelei het dat 'n groot deel van die eiland se vee gevrek het. In 'n katastrofiese hongersnood is 'n kwart van die eiland se bevolking dood. Na raming het ook 23&nbsp;000 Britte van vergiftiging gesterf.<ref>{{cite news |last1=Walker |first1=Dan |title=When a killer cloud hit Britain |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6276291.stm |work=BBC Two's Timewatch |date=19 Januarie 2007 }}</ref> Die [[Noordelike Halfrond]] se temperature het in die jaar ná die Laki-uitbarsting met sowat 1&nbsp;°C gedaal. Die winter van 1783-'84 was baie straf en het na raming tot 'n bykomende 8&nbsp;000 sterftes in Brittanje gelei. Die meteorologiese uitwerking van Laki het voortgeduur en aansienlik bygedra tot verskeie jare van uiterse weer in Europa. In Frankryk het die reeks ekstreme weerstoestande aansienlik bygedra tot 'n toename in [[armoede]] en hongersnood wat dalk help lei het tot die [[Franse Rewolusie]] van 1789.<ref name="Wood58-57">{{cite book |last1=Wood |first1=C.A. |year=1992 |chapter=The climatic effects of the 1783 Laki eruption |editor1-first=C. R. |editor1-last=Harrington |title=The Year Without a Summer? |publisher=Canadian Museum of Nature |location=Ottawa |pages=58–77 }}</ref> Laki was net een faktor in 'n dekade van klimaatsontwrigting, want [[Grímsvötn]] het van 1783 tot 1785 uitgebars, en in 1789 tot 1793 was daar moontlik 'n ongewoon sterk [[El Niño]]-effek.<ref>{{cite journal |last1=Grove |first1=Richard H. |title=Global impact of the 1789–93 El Niño |journal=Nature |date=Mei 1998 |volume=393 |issue=6683 |pages=318–319 |doi=10.1038/30636 |bibcode=1998Natur.393..318G |s2cid=205000683 }}</ref>

;1600
:[[Huaynaputina]] in [[Peru]] het uitgebars. Boomringstudies toon aan 1601 was koud. Rusland het in 1601-'03 sy ergste hongersnood gehad. Van 1600 tot 1602 het Switserland, [[Letland]] en [[Estland]] buitengewoon koue winters gehad. Die wynoes was laat in 1601 in Frankryk, en in Peru en Duitsland het die wynoeste misluk. Perskebome in [[China]] het laat gebloei en die Suwameer in [[Japan]] het vroeg gevries.<ref>{{Cite web|author=University of California – Davis |title=Volcanic Eruption of 1600 Caused Global Disruption |date=25 April 2008 |work=ScienceDaily |url=https://www.sciencedaily.com/releases/2008/04/080423135236.htm}}</ref>


==Verwysings==
==Verwysings==
{{Verwysings}}
{{Verwysings|3}}


==Skakels==
==Skakels==

Wysiging soos op 13:31, 21 Oktober 2021

'n Vulkaniese winter is 'n wêreldwye afname in temperatuur wat veroorsaak word deur vulkaniese as en druppels swaelsuur en water wat die Son versluier en die Aarde se albedo verhoog (die weerkaatsing van die sonlig laat toeneem) ná 'n groot, buitengewoon ontploffende vulkaanuitbarsting. Die verkoelende uitwerking op lang termyn hang hoofsaaklik af van die inspuiting van swaelgasse in die stratosfeer, waar hulle 'n reeks prosesse ondergaan om swaelsuur te produseer wat aërosols kan vorm.[1]

Vulkaniese stratosferiese aërosols verkoel die oppervlak deur sonstraling te weerkaats en verhit die stratosfeer deur aardstraling te absorbeer.[2] Die wisselings in atmosferiese verhitting en verkoeling lei tot veranderings in troposferiese en stratosferiese sirkulasie.[1]

Voorbeelde in die geskiedenis

Die invloed van vulkaniese uitbarstings op onlangse winters was klein, maar histories was dit beduidend.

1991
Die uitbarsting van die berg Pinatubo, 'n stratovulkaan in die Filippyne, het globale temperature vir 2-3 jaar laat daal.[3]
1883
Die uitbarsting in 1883 van Krakatoa kon bygedra het tot toestande soortgelyk aan vulkaniese winters. Die vier jaar ná die uitbarsting was besonder koud en die winter van 1887-1888 het hewige sneeustorms ingesluit.[4] Sneeuval wêreldwyd het rekordsyfers gehaal. Die tydperk van koue winters het egter met die winter van 1882-'83 begin, maande voor die Krakatoa-uitbarsting.
1815
Die uitbarsting in 1815 van die berg Tambora, 'n stratovulkaan in Indonesië, het 'n VEI van 7 gehad. Die uitbarsting was die grootste in die aangetekende menslike geskiedenis en een van die grootstes in die Holoseen (van 10 000 jaar gelede tot nou). Dit het in 1816 tot 'n wêreldwye verkoeling en mislukte oeste gelei wat bekend geraak het as "die jaar sonder 'n somer". Europa, wat nog aan die herstel was van die Napoleontiese Oorloë, het voedseltekorte ondervind. Voedselbetogings het in die VK en Frankryk uitgebreek en graanskure is geplunder. Die geweld was die ergste in die landingeslote Switserland, waar die regering 'n nasionale noodtoestand afgekondig het. Groot storms, abnormale reënval wat tot oorvloeiings van Europa se groot rivier (insluitende die Ryn) gelei het en die Augustus-ryp is aan die voorval toegeskryf. 'n Groot tifusepidemie het tussen 1816 en 1819 in Ierland voorgekom. Dit is deur die hongersnood voorafgegaan. Sowat 100 000 Iere is in dié tydperk dood. Die koringoes in noordoostelike Noord-Amerika het misluk weens die midsomervries in New York en Juniesneeuval in Nieu-Engeland en Newfoundland en Labrador. Die mislukte oeste in Nieu-Engeland, Kanada en dele van Europa het ook veroorsaak dat die prys van koring, groente, vleis, botter, melk en meel kwaai gestyg het.
1783
Die uitbarsting van die vulkaan Laki in Ysland het enorme hoeveelhede swaeldioksied vrygestel, wat daartoe gelei het dat 'n groot deel van die eiland se vee gevrek het. In 'n katastrofiese hongersnood is 'n kwart van die eiland se bevolking dood. Na raming het ook 23 000 Britte van vergiftiging gesterf.[5] Die Noordelike Halfrond se temperature het in die jaar ná die Laki-uitbarsting met sowat 1 °C gedaal. Die winter van 1783-'84 was baie straf en het na raming tot 'n bykomende 8 000 sterftes in Brittanje gelei. Die meteorologiese uitwerking van Laki het voortgeduur en aansienlik bygedra tot verskeie jare van uiterse weer in Europa. In Frankryk het die reeks ekstreme weerstoestande aansienlik bygedra tot 'n toename in armoede en hongersnood wat dalk help lei het tot die Franse Rewolusie van 1789.[6] Laki was net een faktor in 'n dekade van klimaatsontwrigting, want Grímsvötn het van 1783 tot 1785 uitgebars, en in 1789 tot 1793 was daar moontlik 'n ongewoon sterk El Niño-effek.[7]
1600
Huaynaputina in Peru het uitgebars. Boomringstudies toon aan 1601 was koud. Rusland het in 1601-'03 sy ergste hongersnood gehad. Van 1600 tot 1602 het Switserland, Letland en Estland buitengewoon koue winters gehad. Die wynoes was laat in 1601 in Frankryk, en in Peru en Duitsland het die wynoeste misluk. Perskebome in China het laat gebloei en die Suwameer in Japan het vroeg gevries.[8]

Verwysings

  1. ↑ 1,0 1,1 Robock, Alan (Mei 2000). "Volcanic eruptions and climate". Reviews of Geophysics. 38 (2): 191–219. Bibcode:2000RvGeo..38..191R. doi:10.1029/1998RG000054.
  2. ↑ Santer, Benjamin D.; Bonfils, Céline; Painter, Jeffrey F.; Zelinka, Mark D.; Mears, Carl; Solomon, Susan; Schmidt, Gavin A.; Fyfe, John C.; Cole, Jason N. S.; Nazarenko, Larissa; Taylor, Karl E.; Wentz, Frank J. (Maart 2014). "Volcanic contribution to decadal changes in tropospheric temperature". Nature Geoscience. 7 (3): 185–189. Bibcode:2014NatGe...7..185S. doi:10.1038/ngeo2098. hdl:1721.1/89054.
  3. ↑ Brohan, P.; Kennedy, J. J.; Harris, I.; Tett, S. F. B.; Jones, P. D. (2006). "Uncertainty estimates in regional and global observed temperature changes: A new data set from 1850". Journal of Geophysical Research. 111 (D12): D12106. Bibcode:2006JGRD..11112106B. CiteSeerX 10.1.1.184.4382. doi:10.1029/2005JD006548.
  4. ↑ University of Minnesota. "With a Bang: Not a Whimper" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 22 Junie 2010.
  5. ↑ Walker, Dan (19 Januarie 2007). "When a killer cloud hit Britain". BBC Two's Timewatch.
  6. ↑ Wood, C.A. (1992). "The climatic effects of the 1783 Laki eruption". In Harrington, C. R. (red.). The Year Without a Summer?. Ottawa: Canadian Museum of Nature. pp. 58–77.
  7. ↑ Grove, Richard H. (Mei 1998). "Global impact of the 1789–93 El Niño". Nature. 393 (6683): 318–319. Bibcode:1998Natur.393..318G. doi:10.1038/30636. S2CID 205000683.
  8. ↑ University of California – Davis (25 April 2008). "Volcanic Eruption of 1600 Caused Global Disruption". ScienceDaily.

Skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Vulkaniese_winter&oldid=2460133"