Foibe (maan)

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Foibe   

Cassini se foto van Foibe.
Wentelbaaneienskappe[1]
Halwe lengteas 12 960 000 km
Wentelperiode 550,564636 d
Baanhelling 173,04° (tot die sonnebaan)
151,78° (tot Saturnus se ewenaar)
Satelliet van Saturnus
Fisiese eienskappe
Afmetings (218,8±2,8) × (217,0±1,2) 
× (203,6±0,6) km[1]
Gem. radius 106,5±0,7 km[1][2]
Massa 8,3123±0,0162×1018 kg[2]
Gem. digtheid 1,6428±0,0326 g/cm3[2]
Oppervlak-
aantrekkingskrag		 0,038-0,050 m/s2[1]
Ontsnapping-
snelheid		 ≈ 0,1 km/s
Sideriese
rotasieperiode		 9,2735 h (9 h 16 min 25 s ± 3 s)[3]
Ashelling 152,14° (tot sy wentelbaan)[4]
Temperatuur ≈ 73(?) K

Foibe (Engels: Phoebe) is Saturnus se onreëlmatige maan met die grootste massa. Dit het 'n deursnee van 213 km en is op 18 Maart 1899 deur William Henry Pickering ontdek[5] op foto's wat van 16 Augustus 1898 af by die Boyden-sterrewag in Peru geneem is. 'n Onreëlmatige maan is een wat in die teenoorgestelde rigting wentel as waarin die planeet draai.

Foibe was die eerste satelliet wat fotografies ontdek is. Dit was die eerste teiken wat teengekom is met die aankoms van die Cassini-ruimtetuig in die Saturnus-stelsel in 2004 en is dus besonder goed bestudeer vir 'n onreëlmatige maan van sy grootte. Cassini se vlugbaan na Saturnus en tyd van aankoms is spesifiek gekies om dié verbyvlug moontlik te maak.[6] Ná die verbyvlug en begin van sy wentelbaan om Saturnus het Cassini nie veel verder gegaan as Iapetus se wentelbaan nie.

Foibe is rofweg sferies en het planetêre differensiasie. Vroeg in sy geskiedenis was dit rond en warm, maar dit is deur botsings uit sy ronde vorm gestamp. Dit is vermoedelik 'n sentour wat in die Kuipergordel ontstaan het en deur Saturnus aangetrek is.[7] Foibe is die tweede grootste retrograde maan in die Sonnestelsel, naas Triton.[8]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Ontdekking[wysig | wysig bron]

Foibe is op 17 Maart 1899 deur William Henry Pickering ontdek[5] op fotografiese plate wat van 16 Augustus 1898 af by die Boyden-sterrewag in Peru geneem is.[9] Dit was die eerste maan wat fotografies ontdek is.

Naam[wysig | wysig bron]

Foibe is genoem na 'n Titaniese godin in die Griekse mitologie wat met die Maan verbind word en Saturnus se suster was.[10] Dit word in wetenskaplike geskrifte ook Saturnus IX genoem. Volgens die Internasionale Sterrekundige Vereniging (IAU) word eienskappe op Foibe genoem na die karakters in die Griekse mite van Jason en die Argonoute. In 2005 het die IAU aan 24 kraters name gegee.[11]

Wentelbaan[wysig | wysig bron]

'n Animasie van Foibe se wentelbaan.
      Saturnus ·       Foibe ·      Titaan

Foibe se wentelbaan is retrograad. Dit beteken hy wentel in die teenoorgestelde rigting as waarin Saturnus roteer. Vir langer as 100 jaar was dit Saturnus se heel buitenste maan, tot in 2000 met die ontdekking van nog verskeie mane. Foibe is omtrent vier keer so ver van Saturnus as sy naaste buurman, Iapetus, en is aansienlik groter as enige van die ander mane wat op omtrent dieselfde afstand van planete af wentel.

Foibe is deel van die Noorse groep mane van Saturnus, 'n groot groep retrograde mane. Hulle baanhellings wissel tussen 136° en 178° en hulle eksentrisiteite tussen 0,06 en 0,63. Foibe kan sy eie subgroep vorm saam met twee ander mane met soortgelyke wentelbane, S/2006 S 20 en S/2006 S 9.

Foibe-ring[wysig | wysig bron]

Die Foibe-ring is een van Saturnus se ringe. Dit lê met 'n helling van 27 grade met Saturnus se ewenaarvlak (en die ander ringe).

'n Kunstenaar se voorstelling van die Foibe-ring, wat Saturnus se hoofringe verdwerg.

Die ring is versprei van minstens 128 tot 207[12] keer die radius van Saturnus; Foibe wentel op 'n gemiddelde afstand van 215 Saturnusradiusse. Die ring is omtrent 40 keer so dik as die planeet se deursnee.[13]

Omdat die ring se deeltjies vermoedelik geskep word deur botsings van mikrometeoroïdes met Foibe, deel hulle waarskynlik dieselfde retrograde wentelbaan,[14] wat in die teenoorgestelde rigting loop as dié van die volgende binnemaan, Iapetus. Ringmateriaal van na binne die wentelbaan beweeg, sal dus bots met Iapetus se leidende halfrond, en dit kan die rede wees vir Iapetus se twee kleure.[15][16][17] Hoewel die ring baie groot is, is dit feitlik onsigbaar – dit is ontdek met Nasa se infrarooi-ruimteteleskoop Spitzer.

Materiaal van Foibe se oppervlak af kan ook verantwoordelik wees vir die donker streke op die oppervlak van Huperion. Puin van die grootste botsings kan die oorsprong wees van die ander mane van Foibe se groep, die Noorse groep. Almal se radius is kleiner as 10 km.

Fisiese eienskappe[wysig | wysig bron]

Cassini se nabyskoot van Foibe op 13 Junie 2004; die krater Euphemus is middel bo.

Foibe is rofweg rond en het 'n deursnee van 213±1,4 km[1], omtrent 1⁄16 van die Maan. Dit is Saturnus se negende grootste maan, maar kan die een wees met die agtste grootste massa. Huperion het 'n groter radius, maar 'n kleiner massa as Foibe. Foibe roteer elke 9 uur 16 minute om sy eie as en voltooi 'n volle wentelbaan om Saturnus in sowat 18 maande. Sy oppervlaktemperatuur is gemiddeld 75 K (-198,2 °C).

Die meeste van Saturnus se binnemane het baie helder oppervlakke, maar Foibe se albedo is baie laag (0,06). Foibe se oppervlak is vol kraters van tot 80 km breed. Een se kante is 16 km hoog.

Sowat 50% van Foibe bestaan uit rots, teenoor die 35% of so wat tipies van Saturnus se ander binnemane is. Wetenskaplikes vermoed dus Foibe is 'n sentour wat ver weg, in die Kuipergordel, ontstaan het en toe aangetrek is.[18][19]

Ondanks sy klein grootte was Foibe vermoedelik 'n sferiese voorwerp met planetêre differensiasie. Dit het later solied geword en is deur botsings vol kraters gestamp sodat dit nie meer heeltemal rond is nie.[20]

Verkenning[wysig | wysig bron]

Foibe (en die sterrestelsel NGC 4179 regs onder), soos afgeneem met 'n 24"-teleskoop.

Anders as Saturnus se ander mane, het Foibe nie in 'n gunstige posisie gelê vir die Voyager-ruimtetuie nie. Voyager 2 het Foibe in September 1981 'n paar uur lank afgeneem. Op die foto's, wat op 'n afstand van 2,2 miljoen km geneem is, was Foibe se grootte omtrent 11 pieksels (beeldpunte) en kon helder kolle op 'n andersins donker oppervlak gesien word.

Cassini het op 11 Junie 2004 net 2 068 km van Foibe af verbygevlieg en baie hoëresolusiefoto's teruggestuur Aarde toe. "Pokmerke" kon op die oppervlak gesien word. Omdat Voyager 2 nie hoëresolusiebeelde van Foibe kon neem nie, was dit 'n prioriteit vir die Cassini-sending,[6] en die tuig se roete is met opset ontwerp om naby die maan verby te beweeg. Danksy Foibe se kort rotasieperiode van sowat 9 uur 17 minute, kon Cassini feitlik Foibe se hele oppervlak karteer.

Kaarte[wysig | wysig bron]

  • 'n Kaart van Foibe se middelste hoogtes. Die hoër hoogte is van die hoofkaart verwyder, maar kan op die poolprojeksies gesien word.
    'n Kaart van Foibe se middelste hoogtes. Die hoër hoogte is van die hoofkaart verwyder, maar kan op die poolprojeksies gesien word.
  • 'n Kaart van Foibe se suidpoolstreek.
    'n Kaart van Foibe se suidpoolstreek.

Sien ook[wysig | wysig bron]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Thomas, P. C. (Julie 2010). "Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission" (PDF). Icarus. 208 (1): 395–401. Bibcode:2010Icar..208..395T. doi:10.1016/j.icarus.2010.01.025. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 27 September 2011. Besoek op 4 September 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Jacobson, Robert. A. (1 November 2022). "The Orbits of the Main Saturnian Satellites, the Saturnian System Gravity Field, and the Orientation of Saturn's Pole*". The Astronomical Journal. 164 (5): 199. doi:10.3847/1538-3881/ac90c9.
  3. ↑ Bauer, J.M.; Buratti, B.J.; Simonelli, D.P.; Owen, W.M. (2004). "Recovering the Rotational Lightcurve of Phoebe". The Astronomical Journal. 610 (1): L57–L60. Bibcode:2004ApJ...610L..57B. doi:10.1086/423131.
  4. ↑ Porco CC; et al. (25 Februarie 2005). "Cassini Imaging Science: Initial Results on Phoebe and Iapetus" (PDF). Science. 307 (5713): 1237–1242. Bibcode:2005Sci...307.1237P. doi:10.1126/science.1107981. PMID 15731440. S2CID 20749556. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 19 Julie 2018. Besoek op 23 September 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 Kovas, Charlie. "On This Day". What Happened on March 18, 1899. Unknown. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 September 2015. Besoek op 21 September 2017.
  6. ↑ 6,0 6,1 Martinez, Carolina; Brown, Dwayne (9 Junie 2004). "Cassini Spacecraft Near First Stop in Historic Saturn Tour". Mission News. Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Junie 2008. Besoek op 2 Maart 2008.
  7. ↑ Jewitt, David; Haghighipour, Nader (2007). "Irregular Satellites of the Planets: Products of Capture in the Early Solar System" (PDF). Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 45 (1): 261–95. arXiv:astro-ph/0703059. Bibcode:2007ARA&A..45..261J. doi:10.1146/annurev.astro.44.051905.092459. S2CID 13282788. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 19 September 2009.
  8. ↑ "Planetary Satellite Physical Parameters". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 September 2021. Besoek op 9 Junie 2020.
  9. ↑ Pickering EC (17 Maart 1899). "A New Satellite of Saturn". Harvard College Observatory Bulletin. 9 (221): 456. doi:10.1126/science.9.221.456. PMID 17844472. S2CID 30496398. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 14 Julie 2004.
  10. ↑ Pickering EC (10 April 1899). "A New Satellite of Saturn". Astrophysical Journal. 9 (4): 274–276. Bibcode:1899ApJ.....9..274P. doi:10.1086/140590. PMID 17844472. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 April 2016. Besoek op 14 Julie 2004.
  11. ↑ Features on Saturn's moon Phoebe given names Geargiveer 10 Januarie 2016 op Wayback Machine, Spaceflight Now, February 24, 2005
  12. ↑ Verbiscer, Anne; Skrutskie, Michael; Hamilton, Douglas (7 Oktober 2009). "Saturn's largest ring". Nature. 461 (7267): 1098–100. Bibcode:2009Natur.461.1098V. doi:10.1038/nature08515. PMID 19812546. S2CID 4349726.
  13. ↑ "The King of Rings". NASA, Spitzer Space Telescope center. 7 Oktober 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2009. Besoek op 7 Oktober 2009.
  14. ↑ Cowen, Rob (6 Oktober 2009). "Largest known planetary ring discovered". Science News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Augustus 2011. Besoek op 6 Oktober 2009.
  15. ↑ Largest ring in solar system found around Saturn Geargiveer 18 Mei 2015 op Wayback Machine, New Scientist
  16. ↑ Mason, J.; Martinez, M.; Balthasar, H. (10 Desember 2009). "Cassini Closes In On The Centuries-old Mystery Of Saturn's Moon Iapetus". CICLOPS website newsroom. Space Science Institute. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2012. Besoek op 22 Desember 2009.
  17. ↑ Denk, T.; et al. (10 Desember 2009). "Iapetus: Unique Surface Properties and a Global Color Dichotomy from Cassini Imaging". Science. 327 (5964): 435–439. Bibcode:2010Sci...327..435D. doi:10.1126/science.1177088. PMID 20007863. S2CID 165865.
  18. ↑ Johnson, Torrence V.; Lunine, Jonathan I. (2005). "Saturn's moon Phoebe as a captured body from the outer Solar System". Nature. 435 (7038): 69–71. Bibcode:2005Natur.435...69J. doi:10.1038/nature03384. PMID 15875015. S2CID 4390697.
  19. ↑ Martinez, C. (6 Mei 2005). "Scientists Discover Pluto Kin Is a Member of Saturn Family". Cassini–Huygens News Releases. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Mei 2008.
  20. ↑ Jia-Rui C. Cook and Dwayne Brown (26 April 2012). "Cassini Finds Saturn Moon Has Planet-Like Qualities". JPL/NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2012.

Skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Foibe_(maan)&oldid=2646736"