Christofh Willibald Gluck
Die komponis Christoph Willibald (von) Gluck (2 Julie, 1714 - 15 November, 1787) is van groot belang as hervormer van die opera. Hy het met die Italiaanse opera seria, waarin die rol van 'n sanger alles oorheersend geword het, gebreek en 'n streng klassieke operavorm geskep.
Christoph Willibald (von) Gluck is in Erasbach (Oberpalz) gebore as die seun van 'n bosbouer. Waar en by wie hy sy heel eerste musiekonderrig ontvang het, is nie bekend nie. Hy moet sy vaardigheid om verskillende instrumente te bespeel in die dorpskool en herberg bekom het, want met sy vertrek in 1731 na Praag om hom, teen die wil van sy vader, aan musiek te wy, kon hy as musikant 'n bestaan maak.
In 1736 was Milaan sy eerste belangrikste standplaas waar hy aan die huiskapel van die aristokraat Francesco Saverio Melzi verbonde was. Hy het hier by Giovanni Battista Sammartini komposisielesse geneem en sy eerste opera Artaserse is in 1741 hier uitgevoer. Die opera is goed ontvang en dit het aan hom in die daaropvolgende jare gereeld opera opdragte uit verskillende Italiaanse stede, en in 1745 ook uit Londen, besorg. In Londen het hy ook kennis gemaak met Händel en sy musiek. Die jare ná 1746 het Gluck weer op die vasteland deurgebring, toe as kapelmeester van 'n rondreisende operageselskap.
Hy het in 1752 'n einde aan sy min of meer swerwende bestaan gemaak deurdat hy hom in Wene gevestig het. Hier het hy in 'n toenemende mate betrokke geraak by die musieklewe aan die hof, wat gelei het tot sy benoeming deur Maria Theresa tot hofkomponis. Hy is op 15 November 1787 in Wene oorlede.
Werk
[wysig | wysig bron]Gluck se bydrae as komponis is beperk tot die gebied van die opera. Die vernaamste bydrae was sy sogenaamde hervormingsoperas. Dit het ontstaan as reaksie teen die Italiaanse ernstige opera van die tyd (opera seria) waarin die handeling skaars van betekenis was en die klem op die musiek geval het, in die besonder op die vertoon van die sanger se virtuositeit. Gluck het self 'n paar werke soortgelyk aan die opera seria gekomponeer. Die enigste volledig nagelate werk is Ipermestra (Venesië 1744).
Sy verblyf in Wene het hom egter op die spoor van ander moontlikhede geplaas: die operas comique wat hy hier gekomponeer het (onder meer I'Isle de Merlin, 1758; l'Arbre enchanté, 1759) en die samewerking met die ballethervormers Gasparo Angiolini (1731-1803) en Jean-Georges Noverre (1727-1810), vir wie hy enkele sogenaamde "dansdramas" van musiek voorsien het (onder meer Don Juan, 1761), was van wesenlike betekenis vir die ontstaan van Gluck se idees oor 'n nuwe soort ernstige opera.
As ideaal het hy 'n kunswerk gesien waarin alle kunste in gelyke mate meewerk en hulle daardeur terselfdertyd ondergeskik maak aan die verwesenliking van die dramatiese gedagte. Musikaal het dit daarop neergekom dat vir die eerste keer sedert die ontstaan van die opera by die Camerata, 'n groep musici wat ca. 1600 in Florence saamgewerk het, weer betoog is dat in opera die musiek ondergeskik moes wees aan die eise van die drama en nie andersom nie.
Van die hervormingsoperas wat op hierdie beginsels gegrond is, het die eerste drie, Orfeo ed Euridice (1762), Alceste (1767) en Paride ed Elena (1770) in noue samewerking met die geesverwante teksdigter, Ranieri Calzabigi, ontstaan. AI drie is in Wene opgevoer, maar met so min welslae dat Gluck sy werksaamhede na Parys verskuif het. Dit het hy op aanbeveling van die Franse attaché, François Leblanc de Rouliet, gedoen. Hy het Gluck se hervormingsoperas vereenselwig met die Franse tragédie Iyrique (Rameau). Leblanc Rouliet het ook die teks vir Gluck se eerste Franse opera, lphigénie en Aulide (1774) verskaf. Ander is: Armide (1777), teks deur Philippe Quinault (1635-1688), ook al deur Lully gekomponeer, en Iphigénie en Tauride (1779), teks deur Nicolas Francois Guillard. Orfeo en Alceste is ook vir Parys bewerk.
Anders as in Wene is Gluck se hervormingsoperas in Parys op 'n baie lewendige wyse ontvang: teenoor 'n groep vurige aanhangers het 'n groep felle teenstanders hulle gestel wat die Italiaanse styl as die ideaal gesien het. Ten einde met Gluck mee te ding, is die opera buffa-komponis Niccoló Piccinni (1728-1800) uit Napels laat kom.
Hierdie stap het 'n merkwaardige gevolg gehad deurdat Piccini se opera Roland, waarmee die aanhangers van die Italiaanse styl wou bewys dat hulle in die polemiek tussen die Gluckiste en Picciniste gelyk gehad het, heeltemal in Gluck se styl gekomponeer was. Ander komponiste wie die verhewe strenge styl van Gluck se hervormingsopera deurgewerk het, is Luigi Cherubini (1760-1842), Jean François Lesueur (1768- 1837) en Etienne Méhul (1763-1817).
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, Volume 9, bl.12-18, ISBN 0908409451