Gaan na inhoud

Fjodor Dostojefski

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Fjodor Dostojefski
Portret van Fjodor Dostojefski deur Vasili Perov in 1872
Gebore
Fjodor Michailowitsj Dostojefski

11 November 1821
Moskou, Russiese Ryk
Sterf9 Februarie 1881 (op 59)
Sint Petersburg, Russiese Ryk
NasionaliteitVlag van Rusland Rusland
BeroepRomanskrywer, kortverhaalskrywer, essayis, joernalis en filosoof
Bekend virDie Idioot
Misdaad en Straf
Bose Geeste
EggenootMaria Dmitriyewna Isaewa (1857–1864, haar dood)
Anna Grigoryewna Snitkina (1867–1881, sy dood)
KindersSonya (1868)
Lyubof (1869–1926)
Fyodor (1871–1922)
Alexey (1875–1878)
Handtekening

Fjodor Michailowitsj Dostojéfski (Russies: Фёдор Михайлович Достоевский, wetenskaplike transliterasie Fëdor Michajlovič Dostoevskij; * 11 November 1821 in Moskou, Russiese Ryk, tans Rusland; † 9 Februarie 1881 in Sint Petersburg) was 'n Russiese skrywer van fiksie. Van sy bekendste werke sluit in Die Idioot (Russies: Идиот), Misdaad en Straf (Преступление и наказание, Prestoeplenije i Nakazanije) en Bose Geeste (Бесы). Hierdie werke het 'n blywende uitwerking op intellektuele denke en die wêreldletterkunde gehad.

Lewe en skrywerskap

[wysig | wysig bron]

Familie en jeug

[wysig | wysig bron]

Dostojefski se vader het afgestam van 'n familie wat eens tot die ou, maar klein Litause adel behoort het. Sy oupa was 'n priester in die Russies-Ortodokse Kerk in die Slowaakse Bratislava. Omstreeks 1818 besluit sy vader om na Moskou te trek en medies te studeer. Sy moeder het as koopmansdogter 'n bogemiddelde opvoeding gehad.

In 1821 verhuis die gesin na die Marinski-hospitaal vir armes, 'n filantropiese instelling waar hulle gaan woon het en waar Dostojefski, een van sewe kinders, gebore is. Hy het in 'n gesin met private personeel opgegroei. In 1831 het Dostojefski sr. 'n vervalle dorpie gekoop met honderd manlike lyfeienes, onder meer om sy gesin in die somer vars lug en vryheid te bied. Terug tuis moes Dostojefski hard studeer. Sy pa het hom self in Latyn onderrig.

In 1837 het die gesin na Sint Petersburg vertrek. By die nuwe skool het die seuns gesien hoe ryk kinders bevoorreg word. Fyodor het sy ma op die ouderdom van sestien aan tuberkulose verloor. Hy moes na die militêre akademie gaan, wat hy drie jaar lank verafsku het. Twee jaar nadat Dostojewski uit die diens tree, is sy pa uit wraak deur 'n groep van sy slawe vir sy mishandeling van hulle vermoor. Dit het by Dostojewski 'n groot skuldgevoel veroorsaak: hy het dikwels sy opvlieënde, norse en agterdogtige vader dood gewens.

Na opleiding aan die St. Petersburg Militêre Ingenieurswese Skool, het Dostojewski as tekenaar by die St. Petersburg Ingenieurskorps aangesluit. Hy is 'n jaar later afgedank, hy begin toe om werke van Honoré de Balzac en George Sand te vertaal. Hy is as offisier aangewys, maar in 1844 het hy bedank om hom geheel en al aan skryf te wy.

Sy eerste roman, Arm mense, wat in 1845 gepubliseer is, was 'n onmiddellike sukses. Kort daarna skryf hy 'n tweede roman, Die Dubbelganger, wat in 1846 verskyn het.

Siberiese jare

[wysig | wysig bron]

In die middel van die 19de eeu het Lyfeienskap nog in Rusland bestaan. Dostojewski se teenwoordigheid in 1849 by 'n vergadering van die sosialistiese Petraevsky-groep wat die afskaffing van daardie stelsel bepleit het, is deur een van die tsaar se agente opgemerk. Op 23 April 1849 is hy gearresteer en deur vuurpeloton ter dood veroordeel. Net voor die tyd van teregstelling, moontlik 'n skynteregstelling, is hy begenadig en eerder 'n straf van vier jaar dwangarbeid in Siberië gegee. 'n Aantal van sy boeke getuig van die gruwels wat hy in die arbeidskampe ervaar het.

Dostojewski het sy Siberiese jare gebruik om die Christendom vanuit 'n ateïstiese oogpunt te ondersoek. Die Nuwe Testament was die enigste literatuur wat hy daar tot sy beskikking gehad het, en uiteindelik versoen hy homself met die Christelike gelooof. Hy het later geskryf: My hosanna kom uit die smeltkroes van twyfel.

In 1854 was sy dwangarbeid verby en moes hy as gewone soldaat diensplig doen. Daarna is hy nog vir etlike jare na Semipalatinsk verban. In daardie tyd is Tsaar Nicholas I se vrou oorlede, en nadat hy 'n ode aan haar geskryf het, is hy bevorder tot onderoffisier. In 1857 trou hy met Maria Isaeva. In April 1858 is hy op mediese gronde uit militêre diens ontslaan. Hy het hom eers in Tver in Wes-Rusland gevestig. In 1859 is hy toegelaat om na Sint Petersburg terug te keer. Van toe af het sy literêre loopbaan momentum gekry.

In 1861 is Lyfeienskap deur Alexander II afgeskaf.

Bibliografie

[wysig | wysig bron]

Romans:

Korte verhale en novelle:

  • 'n Roman in nege brieve (1846)
  • Meneer Progchartsyn (1846)
  • Die hospita (1847)
  • Polzoenkov (1848)
  • 'n Skugtere hart (1848)
  • 'n Eerlike dief (1848)
  • Die kerstfees en die bruilof (1848)
  • Die vrou van 'n ander en die man onder die bed (1848)
  • Witte nagte (1848)
  • 'n Kleine held (1849)
  • 'n Nare geskiedenis (1862)
  • Die krokodil (1865)
  • Bobok (1873)
  • Die seun wat op kersaand by Christus was (1876)
  • Die boer Marej (1876)
  • Die sagmoedige, oorspronklike titel Krotkaja (1876) (ook Klaagsang om 'n Sagmoedige, soos vertaal deur Bartho Smit, 1966 Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg).
  • Die droom van 'n belagelike mens (1877)

Die laatste vyf verhale is ook onderdeel van Dagboek van 'n skrywer.

Non-fiksie:

  • Winterse opmerkinge oor somerse indrukke (1863)
  • Dagboek van 'n skrywer (1873–1880)
  • Briewe

Bronne

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Fjodor_Dostojefski&oldid=2652625"