Griffith-sterrewag
Griffith Park in Los Feliz, Los Angeles
Kalifornië
Verenigde State
Opening
14 Mei 1935
Boustyl
Argitekte
John C. Austin • Frederick M. Ashley
Webtuiste
GriffithObservatory.org
Die Griffith-sterrewag (Engels: Griffith Observatory) is 'n openbare sterrewag, geleë op 'n hoogte van 1 135 voet of 346 m bo seevlak teen die suidelike helling van die bergpiek Mount Hollywood in Griffith Park, Los Feliz, Los Angeles, Kalifornië. Dit is in besit van en word bestuur deur die Stad Los Angeles se Departement van Ontspanning en Parke.
Die sterrewag wat, naas sy uitstalling oor kosmiese en wetenskaplike onderwerpe, van die beste uitsigte oor die Los Angeles-bekken, insluitende die middestad in die suidooste, Hollywood in die suide (insluitende die Hollywood-kenteken) en die Stille Oseaan in die suidweste bied, is die mees besoekte openbare sterrewag ter wêreld met jaarliks sowat een miljoen besoekers. Meer mense het deur die sterrewag se historiese Zeiss-12 duim-refraksieteleskoop gekyk as deur enige ander teleskoop op aarde.[2] As een van Los Angeles se ikoniese strukture is die sterrewag verskeie kere as toneel vir meer as 300 televisieprogramme en rolprente gekies, so onder meer vir James Dean se laaste fliek Rebel Without a Cause in 1955 en die musiekblyspel La La Land in 2016.
Volgens die laaste wil van kolonel Griffith J. Griffith, die naamgewer en weldoener wat die bou van die sterrewag, 'n uitstallingsaal en planetarium met 'n skenking moontlik gemaak het, het belangstellendes vrye toegang sedert die sterrewag se opening op 14 Mei 1935.[3] Die omliggende grond van 3 015 akkers (12,2 vk km) is eweneens deur Griffith, 'n boorling van Wallis in die Verenigde Koninkryk, op 16 Desember 1896 aan die Stad Los Angeles geskenk. Griffith se doelwit was om sterrekunde toeganklik te maak vir die publiek – in teenstelling met die alternatiewe konsep van sterrewagte wat op afgeleë bergpieke opgerig word en uitsluitlik toeganklik is vir wetenskaplikes.[4]
'n Tweede belangrike skenking is deur Leonard Nimoy, bekend as Mr. Spock (een van die hoofkarakters in die wetenskapsfiksie-televisiereeks Star Trek), en sy vrou Susan gemaak. Die Nimoys was geesdriftige ondersteuners van die sterrewag en het $1 miljoen beskikbaar gestel vir omvattende herstelwerk wat in 2002 begin is.[5]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Terwyl die omliggende grond reeds in 1896 deur kolonel Griffith aan die Stad Los Angeles geskenk is, het hy in 1912 'n verdere skenking ter waarde van $120 000 vir die oprigting van 'n sterrewag in vooruitsig gestel. Aanvanklik was die stadsregering nie bereid om die donasie te aanvaar nie omrede Griffith in die tyd tussen die twee skenkings 'n tronkstraf uitgedien het vir poging tot moord nadat hy sy vrou in 1903 geskiet het. Uiteindelik is die sterrewag ná Griffith se afsterwe in 1919 gebou met fondse wat die kolonel in sy laaste testament aan Los Angeles bemaak het.[6]
Een van die struikelblokke wat voor die begin van boubedrywighede uit die weg geruim moes word was Griffith se keuse vir die ligging van die sterrewag – bo-op die piek van Mount Hollywood. Die terrein het egter geblyk om ongeskik vir 'n sterrewag te wees, onder meer weens die gebrek aan toereikende plek vir 'n parkeerterrein en ander benodigde geriewe. 'n Nuwe, laerliggende perseel teen die hellings van die bergpiek is gekies. Hiervoor is Griffith se testament in Los Angeles se hooggeregshof betwis. In Junie 1933 is die perseel vir die beplande sterrewag voorberei vir bouwerk onder president Franklin D. Roosevelt se Works Progress Administration. Mannekrag was volop en goedkoop as gevolg van die Groot Depressie, net soos boumateriale.
Die sterrewag is ontwerp deur die argitekte John Austin en Frederic M. Ashley, albei boorlinge van die Verenigde Koninkryk, en die sterrekundige Russell W. Porter wat as konsultant by die projek betrokke was. Austin het reeds in die laat 1920's met 'n ander Britse argitek, John Parkinson, saamgewerk om Los Angeles se ikoniese stadsaal te ontwerp. Die sterrewag is volgens die destyds gewilde Art Deco-styl ontwerp, met enkele stylelemente wat aan die Griekse Herlewingstyl (Greek Revival) ontleen is – blykbaar om van die gebou 'n tydlose monument te maak. Sy styl komplementeer die nabygeleë Griekse Teater wat in 1929 as opelug-ouditorium met byna 6 000 sitplekke ontstaan het.
Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het vlieëniers in die planetarium opleiding in navigasie ontvang. Die planetarium is nogeens in die 1960's vir dié doelwit gebruik om Amerikaanse ruimtevaarders as deel van die Apollo-program vir hul eerste landing op die Maan voor te berei.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Discover Los Angeles: Griffith Observatory. Besoek op 11 Mei 2018
- ↑ "www.griffithobservatory.org: About – Griffith Park. Besoek op 13 Mei 2018". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2018. Besoek op 13 Mei 2018.
- ↑ Behalwe vir die parkeerterrein: $4 per uur soos in Mei 2018
- ↑ Discover Los Angeles: The Griffith Observatory: The Story of an L.A. Icon. Besoek op 11 Mei 2018
- ↑ Steven Heller: Hollywood's Griffith Observatory at 80: Still a Gateway to the Stars. In: The Atlantic, 7 Mei 2015. Aanlyn beskikbaar: theatlantic.com
- ↑ E.J. Stephens and Marc Wanamaker: Images of America – Griffith Park. Charleston, SC: Arcadia Publishing 2011, bl. 25
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]Wikimedia Commons bevat media in verband met Griffith-sterrewag. |
- (en) Amptelike webwerf
- Media