Johannes Jacobus Poortman
| Johannes Jacobus Poortman | |
| Gebore | 26 April 1896 Rotterdam, Nederland |
|---|---|
| Oorlede | 21 Desember 1970 (op 74) Den Haag, Nederland |
| Nasionaliteit |  Nederland
|
| Vakgebied | Filosofie |
Johannes Jacobus Poortman (Rotterdam, 26 April 1896 – Den Haag, 21 Desember 1970) was 'n Nederlandse filosoof, en buitengewone hoogleraar in die metafisika aan die Rijksuniversiteit Leiden. Hy is veral bekend vir sy Repertorium der Nederlandse Wijsbegeerte.
Biografie[wysig | wysig bron]
Poortman studeer in die filosofie en sielkunde aan die Rijksuniversiteit Groningen onder Gerard Heymans, waar hy in 1919 gradueer. Verder studeer hy in Hamburg, Genève en aan die Sorbonne Universiteit in Parys. Sy doktoraat in die Lettere en Wysbegeerte behaal hy aan die Gemeente Universiteit Amsterdam met sy proefskrift Ochêma, Geschiedenis en zin van het Hylisch Pluralisme, wat hy in die publiek verdedig op 30 November 1954.
Poortman was lid van die Teosofiese Vereniging en betrokke by die oprigting van die Teosofiese Wêrelduniversiteit. Vanweë 'n Koninklike Besluit word die leerstoel in die "Metafisika van die Gees van die Teosofie" aan die Stigting Proklos toevertrou en word Poortman in 1966 benoemd as die eerste buitengewone hoogleraar om hierdie leerstoel te beklee aan die Rijksuniversiteit Leiden.
Hy formuleer die idee van 'n "hyliese pluraliteit" of 'n pluraliteit van materie, 'n model van die heelal waarin die wetenskap en metafisika nie meer weersprekend is nie. Hierdie visie word verduidelik in sy vierdelige werk, Vehicles of Consciousness.
Poortman se kategorieë[wysig | wysig bron]
Poortman identifiseer ses verskillende metafiesiese sienings van die wêreld wat hy in kategorieë van Alpha tot Zeta ingedeel het.
- Alpha: monistiese materialisme, verteenwoordig die seining dat slegs een tipe ding byvoorbeeld materie bestaan in hierdie heelal.
- Beta: die seining dat slegs materie bestaan, maar daar is wel verskillende soorte materie (hyliese pluraliteit), spesifiek dat God en ander spirituele gedaantes geskep word van 'n meer gesofistikeerde tipe materie wat nie sigbaar is vir ons wetenskaplike meetinstrumente nie.
- Gamma: dat slegs materie bestaan, met die uitsondering van 'n enkele entiteit wat nie materieel van aard is nie. Hierdie entiteit mag wees God, Brahman, ens. Hierdie is die seining wat Poortman homself huldig.
- Delta: die seining dat twee verskillende tipes materie is, een soort spirituele nie-materiële entiteit bestaan soos byvoorbeeld in die vroeë Christelike en Gnostiese geloof dat die mens bestaan uit liggaam, siel en gees, waar die eerste twee materieel is en die laaste nie-materieel.
- Epsilon: 'n Siening waarin materie en verstand twee totaal verskillende goed is. Hierdie standpunt word byvoorbeeld deur René Descartes gesteun in sy cogito ergo sum stelling.
- Zeta: monistiese idealisme of illusie, waar materie gesien word as ‘n soort uitstraling van God of 'n ander spirituele wese. Hierdie klassifikasie is van toepassing op die Brahman van Hindoeïsme.
Bronne[wysig | wysig bron]
- J. J. Poortman: Vehicles of Consciousness. The Concept of Hylic Pluralism (Ochema), vol I–IV, The Theosophical Society in Netherlands, 1978
- http://www.ethesis.net/poortman/poortman.htm
