Katjie
'n Katjie is 'n jong kat. Na geboorte is katjies totaal afhanklik van hulle moeder vir hulle oorlewing, en hulle oë gaan eers na ongeveer sewe tot tien daë oop. Na ongeveer twee weke, ontwikkel katjies vinnig, en begin die omgewing om hulle nes te ondersoek. Na 'n verdere drie tot vier weke, begin hulle om vaste kos te eet, en kry hulle volwasse tande. Die kleintjies van huiskatte is hoogs sosiaal, en kom goed met mense oor die weg.
Ontwikkeling
[wysig | wysig bron]Katjies word gewoonlik in werpsels van twee tot tien gebore, na 'n draagtyd van tussen 64 en 67 dae, gemiddeld 66 dae.[1] Katjies word in 'n vliesagtige sak, die amnion, gebore, wat deur die ma afgebyt en opgeëet word.[2]
Vir die eerste paar weke van hulle lewe, kan katjies nie urine of ontlasting voortbring, sonder dat hulle deur hulle ma gestimuleer word nie.[3] Hulle is ook nie voor die ouderdom van drie weke in staat daartoe om hulle ligaamstemperatuur te reguleer nie, sodat katjies wat in 'n omgewingstemperatuur benede 27 °C gebore word, aan hipotermie kan sterf as hulle ma hulle nie warm hou nie.[4] Die moeder se melk is baie belangrik vir die katjies se voeding en normale groei. Die melk verskaf ook teenliggaampies aan die katjies, wat help om hulle teen infeksies te beskerm.[5] Pasgebore katjies kan nie gekonsentreerde urine produseer nie, sodat hulle 'n hoë behoefte aan vloeistof het.[6] Nadat katjies se oë oopgaan, ongeveer sewe tot tien dae na geboorte, is die retina eers onderontwikkeld, en hulle sig is dus swak. Eers ongeveer tien weke na geboorte kan hulle so goed soos volwasse katte sien.[7]
Katjies ontwikkel baie vinnig tussen 'n ouderdom van twee tot sewe weke. Hulle koördinasie en krag verbeter. Hulle speel en baklei met mekaar, en begin om die omgewing om die nes of den te ondersoek. Hulle leer om hulself en mekaar te was, en speel jag- en agtervolging-speletjies, wat hulle natuurlike roofinstinkte toon. Hierdie ingebore vaardighede word ontwikkel deur hulle ma of ander volwasse katte, wat lewendige prooi na die nes bring. Later demonstreer die volwasse katte demonstreer jagtegnieke wat die katjies naboots.[8] Wanneer hulle 'n ouderdom van drie tot vier weke bereik, word hulle geleidelik gespeen en begin om vaste kos te eet. Hulle is gewoonlik op 'n ouderdom van ses tot agt weke volledig gespeen.[6] Katjies begin om hulle melktande rondom 'n ouderdom van drie maande te verloor, en het teen nege maande 'n volledige stel volwasse tande.[9] Katjies eet hoofsaaklik vaste kos nadat hulle gespeen is, maar hou aan om af en toe te soog totdat hulle van hulle ma geskei word. Sommige katte sal hulle katjies so vroeg soos drie maande verwilder, terwyl ander voortgaan om hulle op te pas totdat hulle seksuele volwassenheid bereik.[10]
Die geslag van die katjies is gewoonlik maklik om by geboorte te bepaal. Teen ses tot agt weke word dit moeiliker weens die groei van die pels rondom die geslagsdele. Die opening van die mannetjie se uretra is rond, terwyl die wyfie s'n 'n spleet is. Nog 'n kenmerkende verskil is die afstand tussen die anus en die opening van die uretra, wat groter is by mannetjies as by wyfies.[11]
Katjies is hoogs sosiale diere, en spandeer die meeste van die tyd wanneer hulle nie slaap nie om te speel met ander diere asook op hulle eie. Die hoogtepunt van hulle speelgedrag met ander katjies is in die derde of vierde maand na geboorte, en teen ongeveer vyf maande word meer alleen jag- en agtervolgings-gedrag getoon.[12]
Katjies is aangetrokke tot donker plekke om weg te kruip, wat soms noodlottige gevolge het as hulle nie noukeurig dopgehou word nie.[13]
Alhoewel huiskatjies dikwels op 'n ouderdom van ses tot agt weke na nuwe huise gestuur word, is daar aanduidings dat die tydperk van ses tot twaalf weke belangrik is vir 'n katjie se sosiale ontwikkeling en gedrag.[12] Gevolglik sal telers gewoonlik nie katjies jonger as twaalf weke verkoop nie.[14] Katjies word gewoonlik teen 'n ouderdom van ongeveer sewe maande seksueel volwasse. 'n Kat bereik teen ongeveer eenjarige ouderdom volle "volwassenheid".[15]
Gesondheid
[wysig | wysig bron]Huiskatte in ontwikkelde gemeenskappe word gewoonlik tussen twee en drie maande teen algemene katsiektes ingeënt. Die normale kombinasie-inenting beskerm teen virale rhinotracheïtis, kalisivirus, en panleukopenie. Hierdie inenting word gewoonlik by agt, twaalf en sestien weke toegedien, en 'n inenting teen hondsdolheid kan op sestien weke gegee word. Katjies word gewoonlik op sewe maande gesteriliseer, maar dit kan selfs so jonk as sewe weke gedoen word.[16] So 'n vroeë sterilisasie blyk nie om enige langtermyn gesondheidsrisiko's vir katte in te hou nie, en kan selfs voordelig wees in die geval van manlike katte.[17] Katjies word algemeen vanaf ongeveer vier weke ontwurm om rondewurms uit te roei.[18]
Weeskatjies
[wysig | wysig bron]Katjies benodig 'n hoër-kalorie dieet met meer proteïen as volwasse katte.[19] Jong weeskatjies het elke twee tot vier ure katmelk nodig, en het fisiese stimulasie nodig om te urineer of ontlas.[3] Omdat koeimelk nie die nodige voedingstowwe bevat nie, word kunsmatige katmelkvervanging vervaardig om klein katjies te voer.[20] Katjies wat deur mense grootgemaak word, is geneig om baie liefderyk te wees teenoor mense, en kan meer afhanklik van mense wees as katte wat deur hulle ma grootgemaak word, maar kan ook meer humeurig of aggressief wees.[21] Afhangend van die ouderdom toe hulle wees gelaat is, en hoe lank hulle sonder hulle moeder was, kan hulle ook ernstig ondergewig wees, en kan later ernstige probleme, byvoorbeeld hartkwale, hê. Die gekompromiteerde immuunsisteem van jong katjies, weens die ontbreking van teenliggaampies in die moedersmelk, kan hulle besonder vatbaar vir infeksies maak, sodat antibiotika toegedien moet word.[22]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Tsutsui, Toshihiko (1993). Biology of Ovarian Cycles, Pregnancy and Pseudo Pregnancy in the Domestic Cat. Journal of Reproduction and Fertility Supplement.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Vandivert, Rita (1975). Understanding Animals as Pets. Illustrated Publishing. ISBN 978-0-7232-6118-6.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ 3,0 3,1 http://www.peteducation.com/article.cfm?c=1+2137&aid=912
- ↑ "International cat care – Kitten deaths ('fading kittens')". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 April 2016. Besoek op 15 Augustus 2017.
- ↑ Casal, Margret (1996). Transfer of Colostral Antibodies From Queens to Their Kittens. American Journal of Veterinary Research.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ 6,0 6,1 Sturgess, Kit (2005). Nutrition and Welfare. Rochlitz. doi:10.1007/1-4020-3227-7_9.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Tootle, John (1989). Postnatal Development of the Spatial Contrast Sensitivity of X- and Y-cells in the Kittens Retinogeniculate Pathway. Journal of Neuroscience.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Poirier, Frank (1982). Nonhuman Primate Learning: The Importance of Learning from an Evolutionary Perspective. Anthropology & Education Quarterly.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ The Spruce – When Do Puppies and Kittens Lose Baby Teeth?
- ↑ Bönisch, Susanne (1996). Natural Healing for Cats. Sterling Publishing Company. ISBN 978-0-8069-8122-2.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Walls, Jerry (1991). Kittens as a New Pet. TFH Publications. ISBN 978-0-86622-614-1.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ 12,0 12,1 Crowell-Davis, Sharon (2005). Cat Behaviour: Social Organization, Communication and Development. Rochlitz. doi:10.1007/1-4020-3227-7_1.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Cats have a habit of seeking refuge under or inside cars or on top of car tires during stormy or cold weather.
- ↑ Sunquist, Fiona (2014). The Wild Cat Book: Everything You Ever Wanted to Know About Cats. Chicago University. ISBN 978-0-226-14576-1.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ When does a kitten become a cat?
- ↑ Olson, Patricia (2001). Early-age Neutering of Dogs and Cats in the United States. Journal of Reproduction and Fertility Supplement.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Spain, Victor (2004). Long-term Risks and Benefits of Early-age Gonadectomy in Cats. Journal of the American Veterinary Medical Association. doi:10.2460/javma.2004.224.372.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ McHattie, Grace (1993). That's Cats! A Compendium of Feline Facts. David & Charles. ISBN 978-0-7153-0126-5.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Rogers, Quinton (1979). Essentiality of Amino Acids for the Growing Kitten. Journal of Nutrition.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Guilford, Grant (1994). Nutritional Management of Gastrointestinal Tract Diseases of Dogs and Cats. Journal of Nutrition.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Heath, Sarah (2005). Behaviour Problems and Welfare. Rochlitz. doi:10.1007/1-4020-3227-7_4.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp) - ↑ Messonnier, Shawn (2010). Natural Health Bible for Dogs & Cats: Your A-Z Guide to Over 200 Conditions, Herbs, Vitamins, and Supplements. Crown/Archetype Publishing. ISBN 978-0-307-55860-2.
{{cite book}}
: Ongeldige|ref=harv
(hulp)