Kollektiewe leierskap in die Sowjetunie

Staatsembleem van die Sowjetunie (1956–1991).

Kollektiewe leierskap (Russies: коллективное руководство, kollektivnoye rukovodstvo), of kollektiwiteit van leierskap (Russies: коллективность руководства, kollektivnost rukovodstva), is beskou as die ideale vorm van regering in die Sowjetunie en ander sosialistiese state wat kommunisme. Sy hooftaak was om magte en funksies onder die Politburo en die Sentrale Komitee van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie, sowel as die Raad van Ministers te versprei, om enige pogings om 'n eenmansoorheersing oor die Sowjet-politieke stelsel te belemmer deur 'n Sowjet-leier, soos dié wat onder Josef Stalin se bewind gesien is. Op nasionale vlak was die hart van die kollektiewe leierskap amptelik die Sentrale Komitee van die Kommunistiese Party. Kollektiewe leierskap is gekenmerk deur die beperking van die magte van die Algemene Sekretaris en die Voorsitter van die Raad van Ministers wat verband hou met ander ampte deur die magte van kollektiewe liggame, soos die Politburo, te versterk.

Kollektiewe leierskap is ingestel ná Stalin se dood in 1953 en daaropvolgende partyleiers het as deel van 'n kollektief geregeer. Eerste Sekretaris Nikita Chroesjtsjof het Stalin se diktatoriale heerskappy by die 20ste Party Kongres gekritiseer, maar sy toenemend wisselvallige besluite lei tot sy uitsetting in 1964. Hy is in sy poste vervang deur Leonid Brezjnef as Eerste Sekretaris en deur Aleksei Kosigin as Premier. Alhoewel Brezhnev meer en meer prominensie oor sy kollegas verwerf het, het hy die Politburo se steun behou deur sy lede oor alle beleide te raadpleeg. Kollektiewe leierskap is onder Joeri Andropof en Konstantin Tsjernenko gehandhaaf. Michail Gorbatsjof se hervormings het openlike bespreking voorgestaan, wat daartoe gelei het dat lede van die leierskap openlik verskil het oor hoe min of hoeveel hervorming nodig was om die Sowjet-stelsel te laat herleef.

Geskiedenis

Vroeë jare

Georgi Malenkof, die Premier van die Sowjetunie, het in 1953 as een van die groot aanspraakmakers op die Sowjet-leierskap na vore getree, maar het in 1955 teen Chroesjtsjof verloor.

Volgens Stalin se sekretaris, Boris Bazhanof, het Lenin "oor die algemeen geleun na 'n kollegiale leierskap, met Leon Trotsky in die eerste posisie". Geskiedkundige Paul Le Blanc het verwys na verskeie geleerdes wat E.H. Carr, Isaac Deutscher, Moshe Lewin, Ronald Suny en W. Bruce Lincoln wat per balans gekantel het "na die siening dat Lenin se gewenste "erfgenaam" kollektiewe verantwoordelikheid was waarin Trotsky 'n belangrike rol geplaas het en waarbinne Stalin dramaties gedegradeer sou word (indien nie verwyder)".

Marxistiese Leninistiese ideoloë het geglo dat Lenin, die eerste Sowjet-leier, gedink het dat slegs kollektiewe leierskap die Party teen ernstige foute kan beskerm. Josef Stalin, wat sy mag ná Lenin se dood in 1924 gekonsolideer het, het hierdie waardes bevorder; in plaas daarvan om 'n nuwe kollektiewe leierskap te skep, het hy egter 'n leierskap opgebou wat rondom homself gesentreer is. Ná Stalin se dood (5 Maart 1953) het sy opvolgers, terwyl hulle meegeding het om beheer oor die Sowjet-leierskap, die waardes van kollektiewe leierskap bevorder. Die kollektiewe leierskap het die volgende agt senior lede van die Presidium van die Sentrale Komitee van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie ingesluit, gelys volgens die rangorde wat formeel op 5 Maart 1953 aangebied is: Georgi Malenkof, Lawrenti Beria, Wjatsjeslaf Molotof, Kliment Worosjilof , Nikita Chroesjtsjof, Nikolai Boelganin, Lazar Kaganowitsj en Anastas Mikojan. Onder hulle het Malenkof, Beria en Molotof 'n nie-amptelike Triumviraat (ook bekend onder sy Russiese naam Troika) gevorm onmiddellik na Stalin se dood, maar dit het ineengestort toe Malenkof en Molotof teen Beria gedraai het. Na die arrestasie van Beria (26 Junie 1953), het Nikita Chroesjtsjof kollektiewe leierskap as die "hoogste beginsel van ons Party" verkondig. Hy het verder gesê dat slegs besluite wat deur die Sentrale Komitee (SK) goedgekeur is, goeie leierskap vir die party en die land kan verseker. Chroesjtsjof het hierdie idees gebruik sodat hy genoeg steun kon wen om sy teenstanders uit die mag te verwyder, veral premier Malenkof, wat in Februarie 1955 bedank het.

Tydens die 20ste kongres van die Kommunistiese Party van die Sowjetunie het Chroesjtsjof Stalin se bewind en sy "persoonlikheidskultus" gekritiseer. Hy het Stalin daarvan beskuldig dat hy die Party se aktiwiteite verminder het en 'n einde gemaak het aan onder meer Party-demokrasie. In die drie jaar na Stalin se dood het die Sentrale Komitee en die Presidium (Politburo) konsekwent gewerk om die kollektiewe leierskap wat onder Stalin verloor is, te handhaaf. Chroesjtsjof se bewind as Eerste Sekretaris het gedurende sy heerskappy in die Partyleierskap hoogs omstrede gebly. Die eerste poging om Chroesjtsjof af te sit, het in 1957 gekom, toe die sogenaamde Anti-Party Groep hom van individualistiese leierskap beskuldig het. Die staatsgreep het misluk, maar Chroesjtsjof se posisie het drasties verswak. Chroesjtsjof het egter voortgegaan om sy regime as 'n "reël van die kollektief" uit te beeld selfs nadat hy Voorsitter van die Raad van Ministers (Premier) geword het, wat Nikolai Boelganin vervang het.

Bronne

• Baylis, Thomas A. (1989). Governing by Committee: Collegial Leadership in Advanced Societies. State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-944-4.
• Cocks, Paul; Daniels, Robert Vincent; Whittier Heer, Nancy (1976). The Dynamics of Soviet Politics. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-21881-9.
• Christian, David (1997). Imperial and Soviet Russia: Power, Privilege, and the Challenge of Modernity. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-17352-4.
• Law, David A. (1975). Russian Civilization. Ardent Media. ISBN 978-0-8422-0529-0.
• Ra'anan, Uri, red. (2006). Flawed Succession: Russia's Power Transfer Crises. Oxford: Lexington Books. ISBN 978-0-7391-1403-2.
• Taras, Roy (1989). Leadership Change in Communist States. Routledge. ISBN 978-0-04-445277-5.
• Taubman, William (2003). Khrushchev: The Man and His Era. W.W. Norton & Company. ISBN 0-393-32484-2.