Margaretha Lategan Spies

Sita Spies en haar vader, ds. B.A.A. Spies, op die dag dat sy graad aan die UOVS gevang het.

Sita Spies, haar ouers, ds. B.A.A. Spies en sy eerste vrou, Nellie, en haar broer Abraham, suster, Adrinie, en broer Stephanus.

Petronella Spies se graf op Warden.

Margaretha (Sita) Lategan Spies (Heidelberg, Kaap, 18 Junie 1916 – Strand, Wes-Kaap, 25 Augustus 2022) was ’n Suid-Afrikaanse onderwyseres en voormalige hoof van die C&N Meisieskool Oranje in Bloemfontein.

Spies is op Heidelberg, Kaap, gebore waar haar vader, ds. Barend Andreas Abraham Spies (4 Januarie 1876 – 19 Oktober 1965), van 18 November 1910 tot Julie 1921 leraar van die plaaslike NG gemeente was. Hy het eers in Augustus 1910 predikant geword nadat hy vroeër skoolgehou het in die distrik Philipstown en eers in 1901, toe hy reeds 24 of 25 jaar oud was, die matrikulasie-eksamen op Wellington afgelê het. In laasgenoemde jaar verhuis die gesin na die Oranje-Vrystaat nadat haar vader ’n beroep aangeneem het na die NG gemeente Warden. Hier sou hy bly tot sy eerste aftrede, in 1949. Daarna was hy van 1951 (toe hy nagenoeg 75 jaar oud was) tot 1955 die eerste leraar van die NG gemeente Lichtenburg-Wes, wat in 1950 gestig is. Margaretha se moeder, Nellie (gebore Petronella Zaaiman, 31 Mei 1897 – 28 September 1924), is op Harrismith skielik aan hartverlamming oorlede ná ’n operasie. Vier kinders is uit dié huwelik gebore, van wie Margaretha die naasjongste was. Haar broers was Abraham (1911) en Stephanus (1918) en haar suster, Adrinie (1913, getroude van Le Roux). Haar moeder, met wie haar vader in Julie 1908 op Zastron in die Vrystaat getrou het, word beskryf as "’n getroue bidster, ’n moedige leidster, ’n harde en ywerige werkster". Ná sy eerste vrou se dood het ds. Spies met sy ontslape vrou se broerskind getrou en nog twee kinders gehad.

Margaretha het aan die UOVS studeer. Sy was vir 21 jaar van Januarie 1962 tot Desember 1983 hoof van die Hoër Meisieskool Oranje in die Vrystaatse hoofstad en altesaam sowat 42 jaar ’n onderwyseres aan dié skool. Ná haar aftrede het sy in ’n aftreeoord in die Strand, Altena, gaan woon. In April 2012, toe sy 95 jaar oud was, het sy die skool besoek en die leerders in die skoolsaal toegespreek as deel van Oranje se 105de verjaardagviering. Tydens dié geleentheid het Marina van Wyk, wat in die eerste matriekklas was onder Spies se hoofskap, gesê: "Sy het so ’n indruk op ons gemaak. Ek het haar absoluut verafgod.” Spies het matriekdag by die skool ingestel en spraak en drama ’n eksamenvak gemaak, die eerste skool wat aangebied het. Nadat die Vrystaatse onderwysdepartement nie ’n onderwyser kon kry om dit aan te bied nie, het Spies aangebied om selfs dié vak te doseer. Sy het talle skooltoneelstukke geregisseer, onder meer Vroue van Troje, om – soos sy later sou vertel – die meisies se selfvertroue te bou, nie om hulle aan te spoor om rolprentsterre te word nie. “ ’n Meisie moet die kans kry om haarself te bewys met grasie en lof, en om op ’n verhoog te kan stap met selfversekerdheid. Spraak en drama het dít vir die meisies gegee.”

In Mei 2016, ’n maand voor Spies se 100ste verjaardag, het Huisgenoot, wat op die 20ste van die maand 100 jaar oud geword het, ’n artikel oor Spies geplaas as die tydskrif se oudste model tot dusver. In dié artikel het sy vertel dat sy jare gelede dikwels kinderverhaaltjies aan die tydskrif voorgelê het en dat almal geplaas is.

Bronne

• (af) Hopkins, ds. H.C. 1955. Eeufees-gedenkboek van die Ned. Geref. kerk Heidelberg (Kaapland). 1855–1955. Heidelberg, Kaap: NG Kerkraad.
• (af) De Necker, dr. J.J. 1967. Goue jubileum van die Ned. Geref Gemeente Warden, 1917–1967. Warden: NG Kerkraad.
• (en) Enkele besonderhede van Margaretha Spies op die webtuiste Geni.com. URL besoek op 13 Mei 2016.