Gaan na inhoud

Seksuologie

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Seksuologie of seksologie is die wetenskaplike bestudering van menslike seksualiteit, insluitende seksuele belangstellings, gedrag en funksies.[1] Dit verwys nie gewoonlik na die niewetenskaplike bestudering van seksualiteit nie.

Seksuoloë gebruik instrumente van verskeie akademiese terreine, soos biologie, geneeskunde, sielkunde, epidemiologie, sosiologie en kriminologie.[2]

Studieonderwerpe in seksuologie sluit in seksuele ontwikkeling (puberteit), seksuele oriëntasie, genderidentiteit, seksuele verhoudings, seksuele aktiwiteite, parafilies en ongewone seksuele belangstellings. Dit sluit ook in die bestudering van seksualiteit oor die mens se hele lewensduur, insluitende kinderseksualiteit, puberteit, adolessente seksualiteit en seks onder bejaardes. Dit dek ook seksualiteit onder fisiek en/of geestelik gestremdes, erektiele disfunksie, anorgasmie en pedofilie.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Vroeë geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Sekshandboeke het van die vroegste tyd af bestaan, soos Ovidius se Ars Amatoria, die Kama Sutra van Vātsyāyana, die Ananga Ranga en Die Geparfumeerde Tuin van Sensuele Genot. ’n Vroeë studie van 3 558 prostitute in Parys, De la prostitution dans la ville de Paris, is in die 1830's gedoen en in 1837 gepubliseer; dit is al genoem die eerste werk van moderne seksnavorsing.[3]

Die wetenskaplike studie van menslike seksuele gedrag het in die 19de eeu begin. Verskuiwings van Europa se nasionale grense in dié tyd het wette laat bots wat seksueel liberaal was en dié wat gedrag soos homoseksuele aktiwiteit gekriminaliseer het.

Victoriaanse Era tot WOII

[wysig | wysig bron]
Havelock Ellis, ’n pionier in die beweging na seksuele bevryding in die laat 19de eeu.

Ondanks die heersende sosiale houding van seksuele onderdrukking gedurende die Victoriaanse tydperk, het die beweging na seksuele bevryding teen die einde van die 19de eeu in Engeland en Duitsland begin. In 1886 het Richard Freiherr von Krafft-Ebing die boek Psychopathia Sexualis gepubliseer. Dit word beskou as die vestiging van seksuologie as ’n wetenskaplike dissipline.[4]

In Engeland was die vader van seksuologie die dokter en seksuloog Havelock Ellis, wat geveg het teen die seksuele taboes van sy tyd rakende masturbasie en homoseksualiteit en die opvatting van seks in sy tyd gerevolusionaliseer het. Sy belangrike werk Sexual Inversion van 1897 het die seksuele verhoudings van homoseksuele mans beskryf, insluitende dié tussen mans en seuns. Ellis het die eerste objektiewe werk oor homoseksualiteit geskryf, want hy het dit nie gekarakteriseer as ’n siekte, immoreel of ’n misdaad nie. Hy het ook ander belangrike sielkundige begrippe ontwikkel, soos outo-erotisme en narsisme, wat albei later deur Sigmund Freud verder ontwikkel is.[5] Ellis het ook baanbrekerswerk gedoen oor transgender verskynsels in dieselfde tyd as die Duitser Magnus Hirschfeld. Hy het dit as ’n nuwe kategorie gevestig wat van homoseksualiteit verskil.[6]

In 1908 is die eerste professionele tydskrif in die veld, Zeitschrift für Sexualwissenschaft, gepubliseer – maandeliks vir ’n jaar. Dié uitgawes het artikels bevat deur Freud, Alfred Adler en Wilhelm Stekel.[7] In 1913 is die eerste akademiese vereniging gestig: die Society for Sexology.[8]

Die Nazi's in Berlyn het Hirschfeld se boeke verbrand omdat hulle "on-Duits" was.

Freud het ’n teorie van seksualiteit ontwikkel. Die ontwikkelingstadiums sluit in: oraal, anaal, fallies, latent en genitaal. Dié stadiums het mekaar opgevolg van die babajare tot puberteit en daarna.[9] Dit was gebaseer op studies van sy kliënte tussen die laat 19de en vroeë 20ste eeu.

Die Duitsland voor Nazisme het onder die seksueel liberale Napolentiese Kode geveg teen die antiseksuele, Victoriaanse kulturele invloede. Die momentum van dié groepe het gelei tot gekoördineerde seksnavorsing oor tradisionele akademiese dissiplines heen, en Duitsland was aan die voorpunt in seksuologie. Die geneesheer Magnus Hirschfeld was ’n uitgesproke voorstander van seksuele minderheidsgroepe en het die Wetenskaplike Humanitêre Komitee gestig – die eerste voorstander van homoseksuele en transgender regte.[10]

Hirschfeld het ook in 1919 die eerste instituut vir seksuologie in Berlyn gestig. Sy biblioteek het 20 000 volumes, 35 000 foto's, ’n groot versameling kuns en ander voorwerpe bevat. Mense van oor Europa het die instituut besoek om ’n beter begrip van hulle seksualiteit te kry en om vir hulle seksuele probleme behandel te word.

Duitsland se oorheersing in navorsing oor seksuele gedrag is beëindig toe die Nazi's op 8 Mei 1933 aan die bewind kom.[3] Die instituut en sy biblioteek is minder as drie maande later verwoes.[7] Hirschfeld se boeke is ook verbrand.

Ná WOII

[wysig | wysig bron]

Ná die Tweede Wêreldoorlog het seksuologie ’n renaissance ondergaan, in die VSA sowel as Europa. Grootskaalse studies van seksuele gedrag, funksie en disfunksie het aanleiding gegee tot die ontwikkeling van seksterapie.[7] Seksuologie in die VSA is ná die oorlog beïnvloed deur die instroming van Europese vlugtelinge wat van die Nazi-regering gevlug het en die gewildheid van die Kinsey-studies. Tot in dié tyd het Amerikaanse seksuoloë hoofsaaklik bestaan uit groepe wat ’n einde aan prostitusie probeer maak het en die jeug oor seksueel oordraagbare infeksies ingelig het.[3]

Alfred Kinsey het in 1947 die Instituut vir Seksnavorsing aan die Indiana-universiteit gestig. (Dit is nou bekend as die Kinsey-instituut vir Navorsing oor Seks, Gender en Voortplanting.) Hy het in sy boek van 1948 geskryf meer is wetenskaplik bekend oor die seksuele gedrag van plaasdiere as van mense.[11]

In die 1950's het die sielkundige en seksuoloog John Money teorieë ontwikkel oor seksuele en genderidentiteit. Sy werk word sedertdien as omstrede beskou, veral oor die David Reimer-saak, al was dié saak instrumenteel in die ontwikkeling van behandelingsprotokols vir interseks babas en kinders.[12][13]

Kurt Freund het in die 1950's peniele pletismografie in Tsjeggo-Slowakye ontwikkel. Die toestel is ontwerp vir ’n objektiewe meting van seksuele opwekking in mans en word tans veral gebruik in die beoordeling van pedofilie en hebefilie. Dit word ook met seksoortreders gebruik.[14][15]

In 1966 en 1970 het Masters en Johnson onderskeidelik hulle werk Human Sexual Response en Human Sexual Inadequacy uitgereik. Dit het goed verkoop en hulle het in 1978 die Masters & Johnson-instituut gestig.

Die ontwikkeling van MIV/vigs in die 1980's het ’n drastiese verskuiwing in seksuologiese navorsing teweeggebring na ’n poging om die verspreiding van die siekte te verstaan en beheer.[16][17]

21ste eeu

[wysig | wysig bron]

Tegnologiese vooruitgang het daartoe gelei dat seksuologiese kwessies ondersoek kon word met die gebruik van gedragsgenetika,[18] neurobeelding[19] en grootskaalse internetgebaseerde peilings.[20]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Sexology". Merriam Webster. Besoek op 29 Desember 2013.
  2. ↑ "Sexology | interdisciplinary science". Encyclopedia Britannica (in Engels). Besoek op 30 Julie 2020.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bullough, V. L. (1989). The society for the scientific study of sex: A brief history. Mt. Vernon, Iowa: The Foundation for the Scientific Study of Sexuality.
  4. ↑ Hoenig, J. (1977). Dramatis personae: Selected biographical sketches of 19th century pioneers in sexology. In J. Money en H. Musaph (reds.), Handbook of Sexology, (pp. 21-43). Elsevier/North-Holland Biomedical Press.
  5. ↑ Laplanche, J.; Pontalis, J.B. (1988). The Language of Psycho-analysis. Karnac Books. p. 45. ISBN 978-0-946439-49-2. Besoek op 25 Julie 2015.
  6. ↑ Ekins, Richard and King, Dave (2006) The transgender phenomenon, SAGE, ISBN 0-7619-7163-7, pp. 61-64
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Haeberle, E.J. (1983). The birth of sexology: A brief history in documents. World Association for Sexology.
  8. ↑ Kewenig, W.A. (1983). Voorwoord. In E.J. Haeberle, The birth of sexology: A brief history in documents. World Association for Sexology. p. 3
  9. ↑ Three Contributions to the Theory of Sex by Sigmund Freud – Free Ebook. gutenberg.org. 8 Februarie 2005. Besoek op 25 Julie 2015.
  10. ↑ Goltz, Dustin (2008). Lesbian, gay, bisexual, transgender, and queer movements. In A. Lind & S. Brzuzy (reds.), Battleground: Women, gender, and sexuality, 2, 291. Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-313-34039-0
  11. ↑ Kinsey, Alfred C.; Martin, Clyde E.; Pomeroy, Wardell B. (1948). Sexual behavior in the human male. New York and Philadelphia: W.B. Saunders. p. 3. OCLC 705195970.
  12. ↑ Diamond, Milton; Sigmundson, H. Keith (Maart 1997). "Sex reassignment at birth: long-term review and clinical implications". Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine. 151 (3): 298–304. doi:10.1001/archpedi.1997.02170400084015. PMID 9080940. {{cite journal}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  13. ↑ Diamond, Milton (Julie 2004). "Sex, gender, and identity over the years: a changing perspective". Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America. 13 (3): 591–607, viii. doi:10.1016/j.chc.2004.02.008. PMID 15183375. {{cite journal}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  14. ↑ Associated Press (26 Oktober 1996). "Kurt Freund, 82, notable sexologist". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2006. Besoek op 13 November 2020.
  15. ↑ Kuban, Michael (Somer 2004). "Sexual Science Mentor: Dr. Kurt Freund". Sexual Science. 45 (2). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2010.
  16. ↑ Gagnon, John H. (Desember 1988). "Sex research and sexual conduct in the era of AIDS". Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes. 1 (6): 593–601. PMID 3225745. {{cite journal}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  17. ↑ Oriel, Jennifer (September 2005). "Sexual pleasure as a human right: Harmful or helpful to women in the context of HIV/AIDS?". Women's Studies International Forum. 28 (5): 392–404. doi:10.1016/j.wsif.2005.05.002. {{cite journal}}: Ongeldige |ref=harv (hulp) Pdf.
  18. ↑ Mustanski, B.S., Dupree, M. G., Nievergelt, C., Schork, N. J., & Hamer, D. H. (2015). "Genome-wide scan demonstrates significant linkage for male sexual orientation". Psychological Medicine. 45 (7): 1379–88. doi:10.1017/S0033291714002451. PMID 25399360.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  19. ↑ Ferretti, A; Caulo, M; Del Gratta, C; Di Matteo, R; Merla, A; Montorsi, F; Pizzella, V; Pompa, P; Rigatti, P; Rossini, P. M.; Salonia, A; Tartaro, A; Romani, G. L. (2005). "Dynamics of male sexual arousal: Distinct components of brain activation revealed by fMRI". NeuroImage. 26 (4): 1086–96. doi:10.1016/j.neuroimage.2005.03.025. PMID 15961048. S2CID 43785115.
  20. ↑ Lippa, R. (2007). "Guest Editor's Introduction to the BBC Special Section". Archives of Sexual Behavior. 36 (2): 145. doi:10.1007/s10508-006-9150-3. S2CID 144288926.

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Seksuologie&oldid=2516226"