Gees (mens): Verskil tussen weergawes
Sobaka (besprekings | bydraes) k bywerk |
Sobaka (besprekings | bydraes) bywerk |
||
| Lyn 5: | Lyn 5: | ||
Een ope vraag wat raak op die aard van die gees is die [[gees-liggaam-probleem]], wat die verband tussen die gees en die fisiese [[brein]] en [[senuweestelsel]] ondersoek.<ref name="ref2" /> Ouer standpunte sluit in [[dualisme]] en [[idealisme]], wat die denke op een of ander manier as nie-fisies beskou.<ref name="ref2" /> Moderne sienings konsentreer dikwels op fisikalisme en funksionalisme, wat meen dat die verstand ongeveer identies is met die brein of verminderbaar is tot fisieke verskynsels soos [[Neuron|neuronale]] aktiwiteit.<ref name="ref3" /> Alhoewel dualisme en idealisme steeds baie ondersteuners het. 'n Ander vraag handel oor watter soort [[wese]] in staat is om geeste te hê.<ref name="ns-2018" /><ref name="ref4" /> Byvoorbeeld, of verstand eksklusief is aan [[Mens|mense]], ook besit deur sommige of alle [[diere]], deur alle [[lewe|lewende dinge]], of dit enigsins 'n streng definieerbare eienskap is, of of verstand ook 'n eiendom van sommige soorte [[kunsmatige intelligensie]] is.{{feit}} |
Een ope vraag wat raak op die aard van die gees is die [[gees-liggaam-probleem]], wat die verband tussen die gees en die fisiese [[brein]] en [[senuweestelsel]] ondersoek.<ref name="ref2" /> Ouer standpunte sluit in [[dualisme]] en [[idealisme]], wat die denke op een of ander manier as nie-fisies beskou.<ref name="ref2" /> Moderne sienings konsentreer dikwels op fisikalisme en funksionalisme, wat meen dat die verstand ongeveer identies is met die brein of verminderbaar is tot fisieke verskynsels soos [[Neuron|neuronale]] aktiwiteit.<ref name="ref3" /> Alhoewel dualisme en idealisme steeds baie ondersteuners het. 'n Ander vraag handel oor watter soort [[wese]] in staat is om geeste te hê.<ref name="ns-2018" /><ref name="ref4" /> Byvoorbeeld, of verstand eksklusief is aan [[Mens|mense]], ook besit deur sommige of alle [[diere]], deur alle [[lewe|lewende dinge]], of dit enigsins 'n streng definieerbare eienskap is, of of verstand ook 'n eiendom van sommige soorte [[kunsmatige intelligensie]] is.{{feit}} |
||
In elk geval, daar word algemeen saamgestem dat die |
In elk geval, daar word algemeen saamgestem dat die verstand dit is wat 'n wese in staat stel om subjektiewe bewustheid en intensionaliteit teenoor hul omgewing te hê, om [[Stimulus|stimuli]] waar te neem en te reageer daarop met 'n soort agentskap, en om bewussyn te hê, insluitend dink en [[gevoel]].{{feit}} |
||
Die begrip gees of verstand word op verskillende maniere verstaan deur verskillende kulturele en godsdienstige tradisies. Sommige sien die gees/verstand as 'n element wat eksklusief tot die [[mens]] behoort, terwyl ander die eienskappe van die gees toeskryf aan nie-lewende entiteite (bv. [[Panpsigisme]] en animisme), soos aan [[dier]]e en aan gode. Sommige van die vroegste opgetekende spekulasies het verstand (soms beskryf as identies aan [[siel]] of gees) gekoppel aan teorieë rakende die [[Hiernamaals|lewe na die dood]] en die [[kosmologie]]se en natuurlike orde, byvoorbeeld in die leerstellings van [[Zoroaster]], die [[Boeddha]], [[Plato]], [[Aristoteles]] en ander antieke Griekse, Indiese en later Islamitiese en Middeleeuse Europese filosowe. |
|||
Belangrike geestesfilosowe sluit in Plato, Patanjali, [[René Descartes]], [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], [[John Locke]], [[George Berkeley]], [[David Hume]], [[Immanuel Kant]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Arthur Schopenhauer]], [[John Searle]], [[Daniel Dennett]], [[Jerry Fodor]], Thomas Nagel, David Chalmers en Hilary Putnam.<ref>{{Cite web | url=http://leiterreports.typepad.com/blog/2016/01/20-most-important-philosophers-of-mind-since-wwii.html | title=20 "Most Important" Philosophers of Mind since WWII}}</ref> [[Sielkundige]]s soos [[Sigmund Freud]] en William James, en rekenaarwetenskaplikes soos [[Alan Turing]], het invloedryke teorieë oor die aard van die gees ontwikkel. Die moontlikheid van niebiologiese gedagtes word ondersoek op die gebied van [[kunsmatige intelligensie]], wat nou saamwerk in verband met [[kubernetika]] en [[inligtingsteorie]] om die maniere waarop inligtingverwerking deur niebiologiese masjiene vergelykbaar is of anders is as geestelike verskynsels in die menslike verstand, te verstaan.<ref>{{Cite journal|last=Klopf|first=Harry|date=Junie 1975|title=A comparison of natural and artificial intelligence|journal=ACM SIGART Bulletin|issue=52|pages=11–13|doi=10.1145/1045236.1045237|s2cid=17852070}}</ref> |
|||
Die verstand word ook uitgebeeld as die stroom van bewussyn waar sintuiglike indrukke en geestesverskynsels voortdurend verander.<ref name=Karunamuni2017>{{cite journal |vauthors=Karunamuni N, Weerasekera R |title= Theoretical Foundations to Guide Mindfulness Meditation: A Path to Wisdom |journal= Current Psychology |volume= 38 |issue= 3 |pages= 627–646 |date=Junie 2017 | doi= 10.1007/s12144-017-9631-7|s2cid= 149024504 |url= http://mindrxiv.org/mfs63/ |type= Submitted manuscript }}</ref><ref name=Aggregates>{{cite journal|author= Karunamuni N.D.|title=The Five-Aggregate Model of the Mind|journal=SAGE Open|volume=5 |issue=2 |pages=215824401558386|date=Mei 2015 | doi=10.1177/2158244015583860|doi-access=free}}</ref> |
|||
== Verwysings == |
== Verwysings == |
||
| Lyn 22: | Lyn 28: | ||
}} |
}} |
||
{{Saadjie}} |
|||
{{Normdata}} |
{{Normdata}} |
||
Wysiging soos op 11:58, 28 Desember 2020
Die gees of verstand is die stel denkfakulteite wat die volgende kognitiewe aspekte insluit: bewussyn, verbeelding, persepsie, denke, intelligensie, oordeel, taal en geheue, asook nie-kognitiewe aspekte soos emosie. Onder die wetenskaplike fisikalistiese interpretasie word die gees ten minste gedeeltelik in die brein gehuisves. Die primêre mededingers aan die fisistiese interpretasies van die gees is idealisme, stof-dualisme en soorte eienskap-dualisme, en ietwat deur eliminerende materialisme en onreëlmatige monisme.[2] Daar bestaan 'n lang tradisie in filosofie, godsdiens, sielkunde en kognitiewe wetenskap oor wat 'n gees vorm en wat die kenmerke daarvan onderskei.
Een ope vraag wat raak op die aard van die gees is die gees-liggaam-probleem, wat die verband tussen die gees en die fisiese brein en senuweestelsel ondersoek.[3] Ouer standpunte sluit in dualisme en idealisme, wat die denke op een of ander manier as nie-fisies beskou.[3] Moderne sienings konsentreer dikwels op fisikalisme en funksionalisme, wat meen dat die verstand ongeveer identies is met die brein of verminderbaar is tot fisieke verskynsels soos neuronale aktiwiteit.[4] Alhoewel dualisme en idealisme steeds baie ondersteuners het. 'n Ander vraag handel oor watter soort wese in staat is om geeste te hê.[5][6] Byvoorbeeld, of verstand eksklusief is aan mense, ook besit deur sommige of alle diere, deur alle lewende dinge, of dit enigsins 'n streng definieerbare eienskap is, of of verstand ook 'n eiendom van sommige soorte kunsmatige intelligensie is.[verwysing benodig]
In elk geval, daar word algemeen saamgestem dat die verstand dit is wat 'n wese in staat stel om subjektiewe bewustheid en intensionaliteit teenoor hul omgewing te hê, om stimuli waar te neem en te reageer daarop met 'n soort agentskap, en om bewussyn te hê, insluitend dink en gevoel.[verwysing benodig]
Die begrip gees of verstand word op verskillende maniere verstaan deur verskillende kulturele en godsdienstige tradisies. Sommige sien die gees/verstand as 'n element wat eksklusief tot die mens behoort, terwyl ander die eienskappe van die gees toeskryf aan nie-lewende entiteite (bv. Panpsigisme en animisme), soos aan diere en aan gode. Sommige van die vroegste opgetekende spekulasies het verstand (soms beskryf as identies aan siel of gees) gekoppel aan teorieë rakende die lewe na die dood en die kosmologiese en natuurlike orde, byvoorbeeld in die leerstellings van Zoroaster, die Boeddha, Plato, Aristoteles en ander antieke Griekse, Indiese en later Islamitiese en Middeleeuse Europese filosowe.
Belangrike geestesfilosowe sluit in Plato, Patanjali, René Descartes, Gottfried Wilhelm Leibniz, John Locke, George Berkeley, David Hume, Immanuel Kant, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Arthur Schopenhauer, John Searle, Daniel Dennett, Jerry Fodor, Thomas Nagel, David Chalmers en Hilary Putnam.[7] Sielkundiges soos Sigmund Freud en William James, en rekenaarwetenskaplikes soos Alan Turing, het invloedryke teorieë oor die aard van die gees ontwikkel. Die moontlikheid van niebiologiese gedagtes word ondersoek op die gebied van kunsmatige intelligensie, wat nou saamwerk in verband met kubernetika en inligtingsteorie om die maniere waarop inligtingverwerking deur niebiologiese masjiene vergelykbaar is of anders is as geestelike verskynsels in die menslike verstand, te verstaan.[8]
Die verstand word ook uitgebeeld as die stroom van bewussyn waar sintuiglike indrukke en geestesverskynsels voortdurend verander.[9][10]
Verwysings
- ↑ Oliver Elbs, Neuro-Esthetics: Mapological foundations and applications (Map 2003), (Munich 2005)
- ↑ Mccarthy, Gabby (9 Oktober 2018). Introduction to Metaphysics (in Engels). Scientific e-Resources. ISBN 978-1-83947-365-4.
- ↑ 3,0 3,1 Clark, Andy (2014). Mindware. 198 Madison Avenue, New York, 10016: Oxford University Press. pp. 14, 254–256. ISBN 978-0-19-982815-9.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek (link) - ↑ Smart, J.J.C., "The Mind/Brain Identity Theory", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.), [1]
- ↑ New Scientist (8 September 2018) bl. 10
- ↑ "What is mind-brain identity theory? - Definition from WhatIs.com". SearchCIO (in Engels). Besoek op 26 Mei 2020.
- ↑ "20 "Most Important" Philosophers of Mind since WWII".
- ↑ Klopf, Harry (Junie 1975). "A comparison of natural and artificial intelligence". ACM SIGART Bulletin (52): 11–13. doi:10.1145/1045236.1045237. S2CID 17852070.
- ↑ Karunamuni N, Weerasekera R (Junie 2017). "Theoretical Foundations to Guide Mindfulness Meditation: A Path to Wisdom". Current Psychology (Submitted manuscript). 38 (3): 627–646. doi:10.1007/s12144-017-9631-7. S2CID 149024504.
- ↑ Karunamuni N.D. (Mei 2015). "The Five-Aggregate Model of the Mind". SAGE Open. 5 (2): 215824401558386. doi:10.1177/2158244015583860.
