Gaan na inhoud

Vloek van die farao's

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die koninklike kobra Uraeus, wat die beskermgodin Wadjet voorstel, aan die bopunt van die masker van farao Toetankamen.

Die vloek van die farao's verwys na ’n beweerde vloek wat glo enigiemand tref wat die mummie van ’n persoon van Antieke Egipte versteur, veral dié van ’n farao. Die vloek, wat nie ’n onderskeid tref tussen ’n dief en ’n argeoloog nie, kan glo ongeluk, siekte of die dood veroorsaak. Sedert die middel 20ste eeu het baie skrywers en dokumentêre beweer die vloek is "werklik" omdat die oorsake wetenskaplik verklaarbaar sou wees, soos bakterieë of straling. Die moderne oorsprong van sulke vloekverhale is egter hoofsaaklik Europese kulture, waar ’n verskuiwing in die beweerde rede vir die vloeke plaasgevind het van towerkrag na wetenskap, en die gebruik daarvan om aanhangers van grilflieks te vermaak dui daarop dié Egiptiese vloeke is ’n hoofsaaklik kulturele verskynsel en nie ’n wetenskaplike een nie.[1]

Daar is in of op sommige tombes regte vloeke gevind, soos by die mastaba van Chentika Ichechi van die 6de Dinastie van Egipte by Saqqara. Dit lyk of hulle gerig was teen die Ka-priesters sodat hulle die tombe sou beskerm en die rituele reinheid daarvan sou beskerm, eerder as ’n waarskuwing vir moontlike rowers. Daar was van die 19de eeu af verhale van vloeke, maar hulle het toegeneem nadat Howard Carter die tombe van Toetankamen ontdek het. Ondanks wat baie mense glo, is geen vloek in die farao se tombe gevind nie.[2]

Vloeke in tombes

[wysig | wysig bron]

Vloeke wat met tombes verband hou, is uiters skaars – moontlik omdat die idee dat so iets sou kon plaasvind ondenkbaar was, en selfs gevaarlik om daaroor te skryf.[2] Dit het meestal in privaat tombes van die Ou Ryk voorgekom.[3] Die tombe van Anchtifi (9de tot 10de Dinastie) bevat die waarskuwing: "enige heerser wat . . . skade aan hierdie kis aanrig . . . mag Hemen (’n plaaslike godheid) niks aanvaar wat hy offer nie, en mag sy erfgenaam nie erf nie." In die tombe van Chentika Ichechi (ook 9de tot 10de Dinastie) staan: "Vir alle mans wat my tombe onrein binnekom . . . sal daar ’n oordeel wees . . . daar sal ’n einde aan hom gemaak word . . . ek sal sy nek soos ’n voël gryp . . . ek sal ’n vrees vir my oor hom laat kom."[2]

Vloeke ná die Ou ryk was skaarser, maar erger. Soms is mense met die wraak van Thoth of vernietiging deur Sechmet gedreig.[3] Zahi Hawass, hoof van die Egiptiese Opperraad van Oudhede, haal ’n voorbeeld van ’n vloek aan: "Vervloek is hulle wat die rus van ’n farao versteur. Hulle wat die seël van hierdie tombe breek, sal sterf aan ’n siekte wat geen dokter kan diagnoseer nie."[4]

Moderne weergawes

[wysig | wysig bron]

Hiërogliewe is eers aan die begin van die 19de eeu ontsyfer, en berigte oor vloeke voor dié tyd word beskou as blote ongeluk wat verband hou met die hantering van mummies en ander artefakte in tombes. In 1699 het Louis Penicher vertel hoe ’n Poolse reisiger twee mummies in Alexandrië gekoop en hulle saamgevat het aan boord van sy skip. Die reisiger het aanhoudend twee spoke gesien en die see was onstuimig totdat die mummies oorboord gegooi is.[2]

Hawass vertel hoe hy as jong argeoloog uitgrawings by Kom Abu-Bellou gedoen en ’n paar artefakte van die terrein af moes vervoer. Sy neef is op dié dag dood, sy oom op dieselfde dag ’n jaar later en sy tante op dieselfde dag twee jaar later. Jare later, toe hy die tombes van die bouers van die piramides by Giza opgegrawe het, het hy dié vloek teengekom: "Alle mense wat hierdie tombe betree en hierdie tombe skade wil berokken en vernietig, mag die krokodil teen hulle wees in die water, en slange teen hulle op land. Mag die seekoei teen hulle wees in die water, en die skerpioen teen hulle op land."[4]

Hoewel hy nie bygelowig is nie, het hy besluit om nie die mummies te versteur nie. Hy was egter later betrokke by die verwydering van twee kindermummies na ’n museum en volgens hom het die kinders in sy drome by hom gespook. Dit het aangehou totdat die pa se mummie in die museum met die kinders s’n herenig is. Hy het tot die gevolgtrekking gekom mummies moenie uitgestal word nie, maar dit was erger om die publiek in die tombes toe te laat.[4] Hawass het ook vertel van ’n siek seun wat dol was oor Antieke Egipte en in ’n "wonderwerk" geheel is nadat hy in die Egiptiese Museum in die oë van farao Ahmoses I se mummie gekyk het.[5]

Tombe van Toetankamen

[wysig | wysig bron]

Toetankamen se "vloek"

[wysig | wysig bron]
Die standbeeld van Anoebis wat wag gehou het oor Toetankamen se skatkamer.

Die idee van ’n vloek is onder mense se aandag gebring weens die dood van ’n paar lede van Howard Carter se span en ander bekende besoekers aan die tombe kort daarna. Carter se span het die tombe (KV62) in 1922 oopgemaak en dit het die tydperk van Egiptologie ingelui.

Die bekende Egiptoloog James Henry Breasted het kort ná die opening van die tombe nou saam met Carter gewerk. Hy het vertel hoe Carter ’n boodskapper na sy huis gestuur het. Die boodskapper het hom verbeel hy hoor ’n "dowwe, amper menslike gehuil". Toe hy by Carter se huis kom, het hy gesien daar is ’n kobra in die voëlhok – die kobra was die simbool van die Egiptiese monargie. Carter se kanarie is deur die slang doodgebyt en dit het gerugte van ’n vloek laat ontstaan.[6] Arthur Weigall, ’n voormalige inspekteur-generaal van oudhede vir die Egiptiese regering, het berig dit word vertolk as dat die koninklike kobra (dieselfde een wat op die masker van die farao aangebring is om vyande af te skrik) in Carter se huis ingebreek het op dieselfde dag as wat Carter in die tombe ingebreek het.[7] ’n Berig daaroor het op 22 Desember 1922 in die New York Times verskyn.[8]

Die eerste van die "geheimsinnige" sterftes was dié van George Herbert, die 5de graaf van Carnarvon. ’n Muskiet het hom gebyt en hy het later die bytmerk per ongeluk raak geskeer. Dit het besmet geraak en gelei tot bloedvergiftiging. Twee weke voor lord Carnarvon se dood het die Britse skryfster Marie Corelli ’n denkbeeldige brief geskryf wat in die tydskrif New York World verskyn het en waarin sy ’n obskure boek aanhaal wat beweer het ’n "groot straf" sal volg as iemand ’n verseëlde tombe betree. Dit het ’n opskudding in die media veroorsaak, met berigte dat ’n vloek in Toetankamen se tombe gevind is, hoewel dit nie waar was nie.[3] Die bygelowige Benito Mussolini, wat eenkeer ’n Egiptiese mummie present gekry het, het gelas dat dit dadelik uit die Palazzo Chigi verwyder word.[9]

George Herbert, 5de graaf van Carnarvon.

Sir Arthur Conan Doyle, die skepper van Sherlock Holmes, het voorgestel lord Carnarvon se dood is veroorsaak deur "natuurgeeste" wat deur Toetankamen se priesters geskep is om die koninklike tombe te beskerm, en dit het die media se belangstelling verder aangewakker.[10] Volgens Arthur Weigall het hy Carnarvon ses weke voor sy dood sien lag en grappies maak toe hy by die tombe ingaan en hy het vir ’n verslaggewer naby hom (H.V. Morton) gesê: "Hy sal nog net so ses weke leef."[11] Tydens die eerste lykskouing van Toetankamen se mummie het dr. Derry ’n geheelde letsel aan die linkerwang ontdek, maar omdat Carnarvon toe al ses maande begrawe was, was dit onmoontlik om vas te stel of die wond aan die farao se gesig ooreenstem met die muskietbyt wat Carnarvon se dood veroorsaak het.[12]

In 1925 het die antroploog Henry Field die tombe saam met Breasted besoek. Hy het later onthou hoe vriendelik Carter was en vertel van ’n papiergewig wat aan Carter se vriend sir Bruce Ingram gegee is – dit het bestaan uit ’n gemummifiseerde hand met ’n kewer-armband om die gewrig waarop gestaan het: "Vervloek is hy wat my liggaam skuif. Na hom sal vuur, water en pestilensie kom." Kort daarna het Ingram se huis afgebrand en toe oorstroom terwyl dit herbou is.[13]

Howard Carter was baie skepties oor sulke vloeke.[14] Hy het egter in sy dagboek vertel van ’n "vreemde" voorval in Mei 1926, toe hy vir die eerste keer in die meer as 35 jaar dat hy in die woestyn werk, jakkalse gesien het van dieselfde soort as Anoebis, die bewaarder van die afgestorwenes.[15]

Skeptici het uitgewys baie ander mense wat die tombe besoek of dit help opgrawe het, het lang en gesonde lewens gelei. ’n Ondersoek het getoon net agt van die 58 mense wat teenwoordig was toe die tombe en sarkofaag oopgemaak is, het binne 12 jaar gesterf. Al die ander het toe steeds gelewe – ook Carter, wat eers in 1939 op 64-jarige ouderdom dood is.[16][17] Die laaste oorlewende, die Amerikaanse argeoloog J.O. Kinnaman, is in 1961 dood, ’n hele 39 jaar ná die gebeure.[18]

Sterftes wat al aan die "vloek" toegeskryf is

[wysig | wysig bron]

Die tombe is op 29 November 1922 oopgemaak.

  • Lord Carnarvon, ’n finansier van die opgrawingspan wat teenwoordig was, is op 5 April 1923 (4 maande en 7 dae later) dood nadat ’n muskietbyt besmet geraak het.[19][20]
  • George Jay Gould I, ’n besoeker aan die tombe, is op 16 Mei 1923 aan die Franse Riviera dood nadat hy ná sy besoek ’n koors ontwikkel het.[21]
  • Prins Ali Kamel Fahmi Bei van Egipte het op 10 Julie 1923 gesterf; hy is deur sy vrou geskiet.
  • Kolonel Aubrey Herbert, Carnarvon se halfbroer en ’n parlementslid, het byna blind geword en het op 26 September 1923 weens bloedvergiftging gesterf ná ’n tandheelkundige prosedure om sy sig te verbeter.
  • Sir Archibald Douglas-Reid, ’n radioloog wat X-straalplate van Toetankamen se mummie geneem het, is op 15 Januarie 1924 aan ’n geheimsinnige siekte dood.
  • Sir Lee Stack, goewerneur-generaal van die Soedan, het op 19 November 1924 in ’n sluipmoordaanval in Kaïro gesterf.
  • A.C. Mace, ’n lid van die opgrawingspan, is in 1928 dood aan arseenvergiftiging.[22]
  • Mervyn Herbert, Carnarvon se halfbroer en kolonel Herbert se volle broer, is op 26 Mei 1929 dood, volgens berigte aan longontsteking wat deur malaria veroorsaak is.
  • Kaptein Richard Bethell, Carter se persoonlike sekretaris, het op 15 November 1929 gesterf; hy is skynbaar versmoor.
  • Bethell se pa, Richard Luttrell Pilkington Bethell, die 3de baron Westbury, is op 20 Februarie 1930 dood; hy het skynbaar by die venster van sy woonstel op die sewende verdieping uitgespring.
  • Howard Carter is meer as ’n dekade ná die opening van die tombe dood, op 2 Maart 1939; sommige skryf sy dood egter steeds toe aan die "vloek".[23]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ The Mummy's Curse: Mummymania in the English-speaking World, Jasmine Day, Routledge, 2006
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 J. Paterson-Andrews, C. Andrews, bl. 190.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Ancient Egypt, David P. Silverman, bl. 146, Oxford University Press US, 2003, ISBN 0-19-521952-X
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Valley of the Golden Mummies, Zahi A. Hawass, bl. 94–97, American University Press in Cairo Press, 2000, ISBN 977-424-585-7
  5. ↑ ""A born archeologist", Zahi Hawass, Al-Ahram Weekly, Februarie 2004. URL besoek op 15 Julie 2009. Geargiveer". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2012. Besoek op 6 Februarie 2012.
  6. ↑ Winstone, bl. 169
  7. ↑ The Face of Tutankhamun, Christopher Frayling, bl. 232, Faber & Faber, 1992, ISBN 0-571-16845-0
  8. ↑ "Times Man Views Splendors of the Tomb of Tutankhamen", New York Times, 22 Desember 1922. URL besoek op 12 Mei 2009 [1] Geargiveer 6 Maart 2016 op Wayback Machine
  9. ↑ Gunther, John (1936). Inside Europe. Harper & Brothers. p. 183.
  10. ↑ J. Paterson-Andrews, C. Andrews, bl. 196
  11. ↑ Winstone, bl. 262
  12. ↑ In the Valley of the Kings – Howard Carter and the Mystery of King Tutankhamun's Tomb, Daniel Meyerson, bl. 158, Ballantine Books, 2009, ISBN 978-0-345-47693-7
  13. ↑ Winstone, bl. 265.
  14. ↑ J. Paterson-Andrews, C. Andrews, bl. 198.
  15. ↑ Winstone, p. 266.
  16. ↑ David Vernon in Skeptical – a Handbook of Pseudoscience and the Paranormal, red. Donald Laycock, David Vernon, Colin Groves, Simon Brown. Imagecraft, Canberra, 1989, ISBN 0-7316-5794-2, bl. 25.
  17. ↑ Egypt: The Mummy Curse of Tutankhamun - Tour Egypt
  18. ↑ "Death Claims Noted Biblical Archaeologist", Lodi News-Sentinel, 8 September 1961. URL besoek op 9 Mei 2014 [2]
  19. ↑ "Why we love mummies". Pittsburgh Tribune-Review (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Desember 2008. Besoek op 12 Augustus 2008.
  20. ↑ "Carnarvon Is Dead Of An Insect's Bite At Pharaoh's Tomb. Blood Poisoning and Ensuing Pneumonia Conquer Tut-ankh-Amen Discoverer in Egypt". New York Times (in Engels). 5 April 1923. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Februarie 2014. Besoek op 12 Augustus 2008.
  21. ↑ "George J. Gould Dies in Villa in France" (in Engels). New York Times. 17 Mei 1923. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Februarie 2014. Besoek op 23 Mei 2008.
  22. ↑ Rupert Furneaux, The World's Strangest Mysteries, (New York: Ace Books, 1961), ble. 72-74.
  23. ↑ "Howard Carter, 66, Egyptologist, Dies" (in Engels). New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Januarie 2018. Besoek op 28 Maart 2008.

Bibliografie

[wysig | wysig bron]
  • Day, Jasmine. The Mummy's Curse: Mummymania in the English-speaking World, 2006, Routledge, ISBN 978-0415340229
  • Hamilton-Paterson, James, en Andrews, Carol. Mummies: Death and Life in Ancient Egypt, bl. 197, Collins vir British Museum Publications, 1978, ISBN 0-00-195532-2
  • Winstone, H.V.F. Howard Carter and the Discovery of the Tomb of Tutankhamun, Constable, 1991, ISBN 0-09-469900-3

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Vloek_van_die_farao%27s&oldid=2619359"