Pieter de Waal
Ds. Pieter de Waal (Kaapstad, 19 Oktober 1875 – Strand, 19 November 1949) was predikant in die NG Kerk, reisende en organiserende sekretaris van die Christelike Strewersvereniging en redakteur van hul lyfblad, die Christelike Strewer.
Lewensloop[wysig | wysig bron]
Pieter de Waal is op die plaas Bakkerskloof naby Somerset-Wes gebore as die tweede seun van David Christiaan de Waal en Hester Sophia Hofmeyr, suster van Onse Jan Hofmeyr. De Waal se vader, D.C. de Waal, was lid van die wetgewende vergadering vir Piketberg en ook 'n tyd lank burgemeester van die Moederstad. De Waalpark in Kaapstad is na hom genoem. Sy moeder was Hester Sophia Hofmeyr. Sy oudste broer, Jan, het bekend geraak as J.H.H. de Waal, romanskrywer en speaker van die Volksraad. Pieter de Waal se vrou was Johanna, 'n nooi Van Wijk van Kaapstad.
Sy ouers se eerste seun, ook Pieter, is as baba oorlede en hy word dan ook Pieter genoem om die familienaam te laat voortleef. Die skrywer en politikus J.H.H. de Waal[1] was sy broer en hy het ook drie susters gehad. Hulle woon aanvanklik op Bakkerskloof, maar toe hy ses maande oud was, trek die gesin na Kaapstad, waar sy pa die landgoed Bellevue koop. Hierdie plaas was geleë waar Kloofstraat tot by Groentemarkplein tans is. Sy eerste onderwys ontvang hy van mejuffrou Bettie Roos (later mevrou Maskew). Daarna gaan hy na die Normaalskool in Roelandstraat.
Verdere studie en opleiding[wysig | wysig bron]
Op vyftien jaar verlaat hy die skool, met die doel om in Rhodesië te gaan boer. Weens die Matabele-oorlog van daardie tyd loop hy eers aandklasse in Kaapstad om die staatseksamen te skryf, wat hy suksesvol voltooi. Pleks van boer, word hy dus in 1892 staatsamptenaar. Die klerklike werk verveel hom egter en hy begin weer in 1896 privaat studeer en behaal sy matriek in 1897, waarna hy as student inskryf aan die Suid-Afrikaanse Kollege. Hier verower hy onder andere die Rabinowitz-prys vir Hebreeus en slaag ná twee jare studie sy eerste graad met lof. Aan die Teologiese Kweekskool op Stellenbosch slaag hy hierna ook met lof en word in 1904 gelegitimeer. Hy was ’n kranige sportman en speel onder andere rugby vir die eerste spanne van Hamiltons en Stellenbosch, terwyl hy ook deelneem aan krieket en tennis, ’n kranige atleet is en ook op die skietveld etlike pryse in kompetisies verower. Op Nuweland wen hy een keer die mylwedloop teen 32 ander atlete.
Persoonlike lewe[wysig | wysig bron]
Hy trou op 21 Februarie 1905 met Johanna Bernhardina (Joey) van Wijk, oorspronklik van Kimberley, en saam onderneem hulle hierna ’n uitgebreide reis na Europa. Die huwelik was kinderloos.
Gemeentebiedening[wysig | wysig bron]
Ná sy toelating tot die bediening op 9 Desember 1904 word hy predikant van Leipoldtville op 14 Oktober 1905 en van Riebeek-Kasteel op 13 Mei 1909. Tydens sy verblyf op Riebeek-Kasteel is die huidige kerk daar gebou teen 'n bedrag van £6 000. Hy is op 29 Augustus 1920 op Reddersburg in die Oranje-Vrystaat bevestig en ook hier is onder sy leiding 'n nuwe kerk gebou.
In die Strewersvereniging[wysig | wysig bron]
In 1925 aanvaar hy ’n betrekking as vaste amptenaar van die Christelike Strewersunie, ’n betrekking wat hy tot einde 1946 beklee. Aanvanklik is hy Reisende Sekretaris van hierdie organisasie en word later Organiserende Sekretaris. Hy gaan altesaam sewe kere oorsee, twee kere as verteenwoordiger by die Wêreldkonferensie van die Strewers, onderskeidelik in Londen in 1926 en Berlyn in 1930. Ander lande wat hy besoek sluit in Spanje, Pole, Finland, Egipte, Palestina, Sirië, Turkye, Hongarye, Duitsland en die Verenigde State van Amerika. In Amerika spreek hy drie Staatskonferensies van Strewers toe. Met sy groot organisasievermoë help hy die Vereniging sodanig uitbou dat dit by sy uittrede op 7 Januarie 1945 464 takke het met 'n ledetal van 13 000. Ook was hy van 1929 tot 1946 redakteur van die Christelike Strewer wat teen 1946 'n leserstal (waarskynlik bedoelende sirkulasie) van 7 000 gehad het. Hy het ’n groot liefde vir sy land en sy taal en is saam met sy broer Jannie (J.H.H.) de Waal ’n stigterslid van die Tweede Taalbeweging en beywer hom vir die invoer van Afrikaans in die kerk deur die Kaapse Sinode.
Skryfwerk[wysig | wysig bron]
Sy skryfwerk begin toe hy as redakteur van Die Christelike Strewer die blad moet vul. Sy eerste publikasie is in 1918, toe Kinderbrood verskyn (wat hy saam met ds. C.L. van Heerde skryf), waarin hy poog om Christelike leesstof vir kinders te verskaf oor allerlei praktiese onderwerpe. Vir die Strewersunie stel hy ook verskeie publikasies saam, wat insluit Die belangrikste halfuur (1924), Die Strewershandboek (1928), Ons getuienisboekie, Met God in my tuin (1935), Vergesigte (1937 – ’n keur uit sy Christelike rubriek in Die Christelike Strewer), en Stemme uit die Heilige Land (1945). Verskeie traktaatjies en pamflette word ook deur hom geskryf. Ná sy dood word Die belangrikste halfuur gepubliseer, ’n versamelbundel van preke wat hy gelewer het.
Hy was een van die eerste dramaturge in Afrikaans wat Bybelse temas ontgin, spesifiek met die doel om die evangelie te bevorder. Die opvoerings hiervan is baie gewild en die gepubliseerde godsdienstige dramas is Omgeswaai (met die doel om die teenstanders van sendingwerk tot inkeer te bring), Die bekeerde Jodin (met die oogmerk om mense aan te spoor om openbare belydenis van geloof af te lê[1]), Delila, Erns eerlik, Mej. Skender en Die Familie Brein.
Publikasies[wysig | wysig bron]
Publikasies uit sy pen sluit in:[2]
- Kinderbrood (saam met C.L. van Heerde), 1918
- Omgeswaai, 1922
- Die bekeerde Jodin, 1923
- Die belangrikste halfuur, 1924
- Delila, 1926
- Die Familie Brein, 1926
- Die Strewershandboek, 1928
- Met God in my tuin, 1930
- Ons getuienisboekie, 1931
- Erns eerlik, 1932
- Mej. Skender, 1936
- Vergesigte, 1937
- Stemme uit die Heilige Land, 1945
- Die belangrikste halfuur, 1952
Verwysings[wysig | wysig bron]
Boeke[wysig | wysig bron]
- Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
- Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
- (af) Krüger, prof. D.W. (tot 1972) en Beyers, C.J. (sedert 1973). 1977. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers.
Ongepubliseerde dokumente[wysig | wysig bron]
- De Waal, Pieter. Kort lewensbeskrywing. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
- Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Waal, ds. Pieter de – Biografie.