Afhanklike ontstaan
| Pratityasamutpada | ||
| Vertalings | ||
| Sanskrit | प्रतीत्यसमुत्पाद (pratītyasamutpāda) | |
| Pali | paṭiccasamuppāda | |
| Bengaals | প্রতীত্যসমুৎপাদ (prôtityôsômutpadô) | |
| Singalees | පටිච්චසමුප්පාද | |
| Tibettaans | རྟེན་ཅིང་འབྲེ ལ་བར་འབྱུང་བ་ (rten cing 'brel bar 'byung ba | |
| Tradisionele Sjinees | 緣起 | |
| Pinyin | yuánqǐ | |
| Japannees | 縁起 (engi) | |
| Boeddhisme |
|---|
 |
| Stigter |
| Siddhartha Gautama |
| Volgelinge |
| 488–535 miljoen |
| Geskiedenis |
| Geskiedenis van Boeddhisme • Kloosterlewe |
| Belangrike begrippe |
| Afhanklike ontstaan • Dharma • Drie Juwele • Drie kenmerke van die bestaan • Dukkha • Edel Agtvoudige Pad • Karma • Nirwana • Samsara • Verligting • Vier Edel Waarhede |
| Strominge |
| Mahayana • Suiwer Land • Theravada • Tibettaanse Boeddhisme • Vajrayana • Zen |
| Geskrifte |
| Boeddhavamsa • Pali-kanon • Lotussoetra |
Pratityasamutpada, gewoonlik vertaal as afhanklike ontstaan, is die idee dat alle dharmas ("dinge") ontstaan afhanklik van ander dharmas. As dít bestaan, bestaan dát; as dít ophou bestaan, hou dát op bestaan. Dit is ’n pragmatiese lering wat toegepas word op dukkha en die beëindiging van dukkha.
Twaalf Nidanas
[wysig | wysig bron]Die term "pratityasamutpada" dui ook op die Twaalf Nidanas, die 12 skakels van afhanklike ontstaan, wat die ketting van gebeure beskryf wat tot hergeboorte lei asook die siklus van geboorte en die dood.[1][2][3] Deur die ketting om te keer, kan bevryding, of verlossing van hergeboorte, behaal word.
Daar is ’n verband tussen die 12 kenmerke van die siklus, en elk gee aanleiding tot die volgende een:
- Avidya: onkunde, veral ’n spirituele onkunde oor die aard van realiteit;[4]
- Samskaras: formasie, wat verwys na karma;
- Vijnana: bewustheid, veral onderskeid makend;[5]
- Namarupa: letterlik naam en vorm, wat verwys na gees en liggaam;[6]
- Sadayatana: die ses liggings van die sintuie: oog, oor, neus, tong, liggaam en brein;
- Sparaa: kontak, indruk of stimulasie (deur ’n sintuiglike voorwerp);
- Vedana: gevoel, dus of iets aangenaam, onaangenaam of neutraal is;
- Trsna: letterlik dors, maar in Boeddhisme beteken dit begeertes of verlangens;
- Upadana: vasklouing; dit beteken ook brandstof, wat die siklus van geboorte en die dood voed;
- Bhava: letterlik bestaan of word (die Theravada verduidelik dit as karma, wat ’n nuwe bestaan meebring, en die bestaan self);[7]
- Jati: letterlik geboorte, hoewel die lewe in Boeddhisme by bevrugting begin;[8]
- Jaramarana: (ouderdom en die dood) en ook soka, parideva, dukkha, domanassa en upayasa (hartseer, roubeklag, pyn, beproewing en wanhoop).[9]
Mense ly deur die hele siklus van geboorte en die dood totdat hulle hulself bevry van dié lyding (dukkha) deur nirwana te behaal. Dan lei die afwesigheid van die eerste nidana – onkunde – tot die afwesigheid van die ander.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Thanissaro, 1997a)
- ↑ Thanissaro, 1997b)
- ↑ Bodhi, 1995).
- ↑ Harvey 1990, p. 56.
- ↑ Harvey 1990, p. 57.
- ↑ Harvey 1990, p. 58.
- ↑ Harvey 1990, p. 59.
- ↑ Harvey 1990, p. 60.
- ↑ "Upādāparitassanā Sutta". Buddha-Vacana. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Augustus 2019. Besoek op 18 September 2013.
- Harvey, Peter (1990), An Introduction to Buddhism: Teachings, History and Practices, Cambridge University Press, ISBN 0-521-31333-3
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Pratityasamutpada in Eastern and Western Modes of Thought
- Maha-nidana Sutta
- Kamma & the Ending of Kamma Geargiveer 13 Maart 2005 op Wayback Machine
- The Doctrine of Paticcasamuppada by U Than Daing
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
