Agaat
Agaat is 'n veelkleurige rotsformasie wat hoofsaaklik uit melksteen en kwarts bestaan. Agaat word meestal in vulkaniese en metamorfe gesteentes gevorm. Die ornamentele gebruik van agaat dateer uit antieke Griekeland in verskillende juweliersware en in die seëlstene van Griekse krygers.
Etimologie en geskiedenis[wysig | wysig bron]
Agaat het sy naam gekry van Theophrastus, 'n Griekse filosoof en natuurkenner, wat die klip langs die oewer van die Achates- (Oudgrieks : Ἀχάτης) rivier in Sisilië ontdek het, tussen ongeveer die 4de en 3de eeu v.C.
Antieke gebruik[wysig | wysig bron]
Agaat is een van die mees algemene materiale wat in die kuns van kerfwerk gebruik word en is op 'n aantal antieke terreine herwin. Dit dui op die wydverspreide gebruik daarvan in die antieke wêreld. Die argeologiese opgrawing by die Knossos- terrein in Kreta illustreer byvoorbeeld die rol daarvan in die Minoïese kultuur uit die Bronstydperk.
Vorming en eienskappe[wysig | wysig bron]
Dit is 'n veselrige vorm van chalcedoon met veelkleurige lae. Die vesels is loodreg op die lae gerig en kan in dunne geslypte lae sigbaar word in wat irisagaat genoem word.[1]
Agaatminerale het die neiging om op of binne bestaande rotse te vorm, wat dit moeilik maak om hul vormingstyd akkuraat te bepaal. Hul gasheergesteentes het meestal al in die Argeïese Eon gevorm. Agate kom meestal voor as klonte in die holtes van vulkaniese gesteentes . Hierdie holtes is gevorm uit gasse wat vasgevang is in vloeibare vulkaniese materiaal en blase dan as gevolg daarvan in die gasheergesteentes gevorm het.
Die holtes is later gevul met silika-ryke vloeistowwe uit vulkaniese materiaal. Lae materiaal is op die wande van die holte neergelê en het oor lang tydperke stadig na binne gewerk. Die eerste laag wat op die holtes geplaas word staan algemeen bekend as die grondlaag. Variasies in die oplossing se aard of in die voorwaardes vir afsetting kan 'n ooreenstemmende variasie in die opeenvolgende lae veroorsaak. Hierdie variasies in lae lei tot bande in melksteen wat dikwels, afwisselend met lae van kristallyne kwarts, gebande agaat vorm.
Hol agate kan ook ontstaan as gevolg van die afsetting van vloeistofryke silika wat nie diep genoeg in die holte binne gedring het om dit volledig te vul nie. In so 'n geval sal agaatkristalle vorm binne die verminderde holte, met die bopunt van elke kristal wat na die middel van die holte wys. Die grondlaag is dikwels donkergroen, maar kan deur ysteroksied verander word na 'n roesagtige voorkoms.
Agaat is baie duursaam en word dikwels los van sy eroderende gasheergesteente of matriks gesien. Sodra dit verwyder is kan gesien word dat die buitenste oppervlak daarvan ontpit en grof is terwyl dit sy voormalige matriks gevul het.
Agate word ook in sedimentêre gesteentes aangetref soos kalksteen of dolomiet. Hierdie sedimentêre gesteentes kan holtes daarin kry van ontbinde takke van- of ander begrawe organiese materiaal. As vloeistowwe ryk in silika hierdie holtes binnedring kan agate gevorm word.
Bronne[wysig | wysig bron]
- Agaat (halfedelsteen). etymologiebank.ivdnt.org . Besoek op 3 November 2020 .
Verwysings[wysig | wysig bron]
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Agaat.
