Konstantinopel

Konstantinopel is 'n vorige naam van Istanboel aan die Bosporus. Voorheen was dit bekend as Bisantium. Dit is Turkye se belangrikste en grootste stad.

Oorsprong

Bisantium was oorspronklik 'n Griekse stad wat in 66 v.C. deur kolonialiste uit Megara gestig is. Volgens legende het hulle die stad Bisantion genoem na hulle koning Bisas. Bisantium is die Latynse vorm. Vir 'n lang tyd was Bisantium 'n welvarende Griekse stadstaat totdat dit deur die Masedoniërs verower is. Toe Masedonië enkele eeue later deur die Romeine verslaan is, het Konstantinopel 'n belangrike stad in die Romeinse Ryk geword.

Die stad het Pescennius Niger se kant gekies in sy stryd om die Romeinse keiserskap en is van 193-195 deur sy teenstander, Septimius Severus, beleër. Die stad is ernstig beskadig in die beleg, maar toe Septimius Severus keiser word, het hy die stad herbou.

Hoofstad van die Romeinse Ryk

Keiser Konstantyn die Grote wou die hoofstad van die Romeinse Ryk na die belangriker ooste van die ryk skuif en is getref deur die geskikte ligging van die stad. In 330 word Bisantium amptelike herdoop tot Nova Roma ("Nuwe Rome"), maar die naam vind nie byval nie en word gou bekend onder die naam Konstantinopolis (Grieks vir stad van Konstantyn). Dit word die nuwe hoofstad van die Romeinse Ryk, hoewel Rome nog vir 'n rukkie sy politieke en ekonomiese status behou.

Konstantinopel is van 395 af 65 jaar lank die hoofstad van die Romeinse Ryk. Met die dood van Theodosius I, toe die ryk finaal tussen oos en wes verdeel word, word Konstantinopel die hoofstad van die Oos-Romeinse Ryk (Bisantynse Ryk). Dit word voortdurend uitgebrei en verfraai deur die opeenvolgende keisers. Veral Justinianus het baie grootse geboue opgerig. Die stad was tydens die vroeë en middel-Middeleeue een van die grootste stede ter wêreld. Omstreeks 500 het dit sowat 500 000 inwoners, maar tydens die verskriklike epidemie van 541 sterf omtrent twee derdes van hulle. Later herstel die stad, maar dit is twyfelagtig of daar tydens die Middeleeue ooit weer 500 000 inwoners was.

Met sowat 300 000 inwoners is Konstantinopel, wat deur die Griekssprekendes "I Polis" (Die Stad) genoem is, eeue lank die grootste stad in Europa. Die kulturele lewe van die Bisantynse Ryk is grootliks in die hoofstad gekonsentreer. Grieks kry die oorhand oor Latyn en die bevolking is hoofsaaklik Ortodoks-christelik. Dogmatiese verskille sorg vir konflik sowel binnelands as met ander wêrelddele. Perderenne in die groot Hippodroom was 'n belangrike vorm van sport en tydverdryf.

In 1204 word Konstantinopel deur die kruisvaarders van die Vierde Kruistog binnegeval en geplunder. Skatte wat deur eeue versamel is, word na Wes-Europa verskeep, vernietig of gesmelt. Die meeste kosbaarhede gaan na Venesië, waar hulle nog gesien kan word. Die Venesiërs was die aanvoorders vir die plundering, want hulle wou die geleentheid gebruik om Konstantinopel as 'n belangrikste handelsentrum uit te skakel.

Die stad bly in Latynse hande tot in 1261, waarna die Grieke daarin slaag om die stad te herower. Sedert die herowering is die stad verarm en slaag Konstantinopel nie meer daarin om die handelsroetes om die Swartsee te beheer nie, terwyl sy grootste inkomste vroeër van daar gekom het. Hiermee begin die verval, daar word nie meer gebou nie en party wyke raak selfs verlate. Party geboue word gebruik as boumateriaal. Baie Bisantynse intellektuele en kunstenaars trek na die welvarender Europa, veral Italië, en maak deur hulle kennis van die klassieke oudheid die Renaissance moontlik.

Die Val van Konstantinopel

Die stad word op 29 Mei 1453 deur sultan Mehmet II van die Ottomaanse Ryk verower. Dit beteken die einde van die Bisantynse Ryk en ook die einde van die Middeleeue.

Die val van Konstantinopel bring nog 'n stroom vlugtelinge na Wes-Europa en dit lei tot die verdere ontwikkeling van die Renaissance.

Hoofstad van die Ottomaanse Ryk

Sultan Mehmet II maak die verowerde stad die hoofstad van die Ottomaanse Ryk en die stad beleef onmiddellik 'n heropbouing. Die skitterende Aya Sophia, die ou Bisantynse katedraal, word in 'n moskee verander. Daar word ook nuwe moskees gebou soos die beroemde Blou Moskee. Die vervalle Bisantynse paleise word gerestoureer en die nuwe Topkapi-paleis, die hoofsetel van die Ottomaanse sultans, word gebou. Baie mense kom na die stad en die handel neem toe. Die Ottomane noem die stad Islambol of İstanbul, maar amptelik gebruik hulle steeds Konstantinopel.

Teen 1600 het die stad ongeveer 600 000 inwoners. Dit is teen dié tyd 'n etnies en goedsdienstig gemengde stad. Die meerderheid van die bevolking (± 60%) is Moslems en praat Turks, maar daar is ook 'n groot Grieks-Ortodokse bevolkingsgroep (± 25 %), wat steeds die grootste deel van die handel besit. Die res van die bevolking bestaan uit Jode en Armeniërs.

Istanboel ná die val van die Ottomaanse Ryk

In 1923, toe die Republiek van Turkye gestig word, word die hoofstad van die land na Ankara geskuif. In 1930 word Konstantinopel se naam amptelik in Istanboel verander. Daar is verskillende verklarings vir die naam, maar dis moontlik afgelei van die Griekse ει̉ς τήν πόλιν (eis tèn polin), wat "na" of "in die stad" beteken. Die Grieke het dit in die Bisantynse tyd "Die Stad" genoem.

Die val van die Ottomaanse Ryk was traumaties. Die ryk was een van die verloorders van die Eerste Wêreldoorlog en het al sy verowerde gebiede soos Sirië, Palestina en Irak verloor. Boonop was die land in 'n oorlog met Griekeland gewikkel. Toe die Grieke in 1922 verslaan word, is die Griekse minderheid in Turkye swaar vervolg. In 1923 en 1924 het daar 'n grootskaalse verwisseling van die bevolkings van Turkye en Griekeland plaasgevind. Konstantinopel het toe 'n groot deel van sy kosmopolitiese en multikulturele karakter verloor.

In 1950 het die stad net meer as 'n miljoen inwoners gehad. Deur die immigrasie van baie boere uit die platteland van Anatolië het die stad baie gegroei. Istanboel het nou sowat 12 miljoen inwoners.

Verwysings

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Nederlandse Wikipedia-artikel nl:Constantinopel

Bibliografie

Bury, J. B. (1958). History of the Later Roman Empire: From the Death of Theodosius I to the Death of Justinian. Dover Publications.
Crowley, Roger (2005). Constantinople: Their Last Great Siege, 1453. Faber and Faber. ISBN 978-0-571-22185-1.
Freely, John; Cakmak, Ahmet S. (2004). The Byzantine Monuments of Istanbul. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77257-0.
Gibbon, Edward (2005). The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. Phoenix Press. ISBN 978-0-7538-1881-7.
Harris, Jonathan (2007). Constantinople: Capital of Byzantium. Hambledon Continuum. ISBN 978-1-84725-179-4.
Harris, Jonathan (2003). Byzantium and the Crusades. Hambledon and London. ISBN 978-1-85285-501-7.
Freely, John (1998). Istanbul: The Imperial City. Penguin. ISBN 978-0-14-024461-8.
Mansel, Philip (1998). Constantinople: City of the World's Desire, 1453–1924. St. Martin's Griffin. ISBN 978-0-312-18708-8.
Phillips, Jonathan (2005). The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople. Pimlico. ISBN 978-1-84413-080-1.
Runciman, Steven (1990). The Fall of Constantinople, 1453. Cambridge University Press. ISBN 978-1-84413-080-1.
Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-2630-6.