Gaan na inhoud

Heliosfeer

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Voyager 1 beweeg in die sonskede in. Voyager 1 en 2 is albei nou buite die heliopouse. Sien teks vir terme.
Skaal van die Sonnestelsel en Voyager 1 se posisie. Die skaal is in AE; elke gemerkte afstand ná 1 AE is 10 keer so ver as die vorige. Die ster Gliese 445 (AC +79 3888) heel regs is sowat 10 000 keer so ver van die Son as Voyager.

Die heliosfeer of sonsfeer is die magnetosfeer, astrosfeer en buitenste atmosfeerlaag van die Son. Dit het die vorm van 'n groot, borrelagtige streek van die ruimte. In terme van plasmafisika is dit die holte wat deur die Son gevorm word in die omringende interstellêre medium. Die "borrel" word aanhoudend "opgeblaas" deur plasma van die Son af, bekend as die sonwind. Buite die heliosfeer maak dié sonplasma plek vir die interstellêre plasma wat die Melkweg deurtrek.

As deel van die interplanetêre magneetveld beskerm die heliosfeer die Sonnestelsel van aansienlike hoeveelhede kosmiese geïoniseerde straling; elektries neutrale gammastrale word egter nie geraak nie.[1] Die term is waarskynlik uitgedink deur Alexander J. Dessler, wat glo die woord die eerste keer in 1967 in wetenskaplike geskrifte gebruik het.[2]

Die sonwind vloei miljarde kilometers ver deur die Sonnestelsel, tot ver anderkant selfs die Kuipergordel, waar Pluto is, totdat dit die grensskok teenkom, waar sy snelheid skielik afneem vanweë die druk van buite in die interstellêre medium. Die sonskede is 'n breë oorgangsgebied tussen die grensskok en die heliosfeer se buitegrens, die heliopouse. Die punt waar die interstellêre materie (wat in die teenoorgestelde rigting beweeg) tydens sy botsing met die sonsfeer vertraag word, staan bekend as die boegskok.

Die vorm van die heliosfeer lyk soos 'n komeet; dit is rofweg sferies aan die een kant met 'n lang stert aan die ander kant, bekend as die heliostert. Die wetenskaplike studie van die heliosfeer is heliofisika, wat ruimteweer en -klimaat insluit.

Twee Voyagerruimtetuie het die buitestreke van die heliosfeer verken en deur die grensskok en sonskede beweeg. Voyager 1 het op 25 Augustus 2012 die heliopouse verbygesteek en die heliosfeer verlaat, toe die tuig 'n skielike, veertigvoudige toename in plasmadigtheid gemeet het.[3]

Voyager 2 het op 5 November 2018 die heliopouse verbygesteek.[4] Omdat die heliopouse die grens is tussen materie van die Son afkomstig en dié wat in die res van die sterrestelsel ontstaan, is ruimtetuie wat die heliosfeer verbysteek (soos die twee Voyagers) in die interstellêre ruimte.

Struktuur

[wysig | wysig bron]
Die Son afgeneem by 'n golflengte van 19,3 nanometer (ultraviolet).

Ondanks sy naam is die heliosfeer nie 'n perfekte vorm nie.[5] Sy vorm word deur drie faktore bepaal: die interstellêre medium (ISM), die sonwind en die algehele beweging van die Son en heliosfeer terwyl dit deur die ISM beweeg. Omdat die sonwind en ISM albei vloeistowwe is, is die vorm en grootte van die heliosfeer ook vloeibaar. Veranderings in die sonwind verander egter die veranderlike posisies van die grense die meeste op kort tydskale (ure tot 'n paar jaar). Die sonwind se druk wissel op enige oomblik baie vinniger as die druk van die ISM van buite af. Veral die uitwerking van die sonsiklus van 11 jaar, wat met 'n minimum en maksimum in sonwindaktiwiteit gepaardgaan, is vermoedelik belangrik.

Op 'n breër skaal lei die beweging van die heliosfeer deur die vloeistofmedium van die ISM tot 'n algehele komeetagtige vorm. Die sonwindplasma wat min of meer in dieselfde rigting as die Son deur die sterrestelsel beweeg, word deur die ISM in 'n byna sferiese vorm saamgepers, terwyl die plasma wat in die teenoorgestelde rigting vloei, oor 'n veel langer afstand beweeg voordat dit plek maak vir die ISM, en dit veroorsaak die lang heliostert.

Die beperkte data wat beskikbaar is en die onverkende aard van dié strukture het gelei tot baie teorieë oor hulle vorm.[6] In 2020 het Merav Opher die span navorsers gelei wat vasgestel het die vorm van die heliosfeer is 'n halfmaan[7] wat as 'n pap croissant beskryf kan word.[8][9]

Sonwind

[wysig | wysig bron]

Die sonwind bestaan uit deeltjies geïoniseerde atome van die Son se korona en velde soos die magneetveld wat deur die Son geskep word en die ruimte in vloei. Omdat die Son min of meer elke 25 dae roteer, word die heliosferiese magneetveld,[10] wat deur die sonwind vervoer word, in 'n spiraal gedraai.

Die heliosferiese stroomlaag tot by Jupiter se wentelbaan.

Die sonwind beïnvloed baie ander stelsels in die Sonnestelsel; 'n voorbeeld is die wisselings in die Son se eie magneetveld wat deur die sonwind na buite gedra word en geomagnetiese storms in die Aarde se magnetosfeer veroorsaak.

Heliosferiese stroomlaag

[wysig | wysig bron]

Die heliosferiese stroomlaag is 'n rimpeling in die heliosfeer wat deur die roterende megneetveld van die Son veroorsaak word. Dit dui die grens aan tussen heliosferiese magneetveldstreke van teenoorgestelde polariteit.

Die heliosferiese stroomlaag strek deur die hele heliosfeer en kan beskou word as die grootste struktuur in die Sonnestelsel; dit lyk glo soos 'n "ballerina se rok".[11]

Kant van die heliosfeer

[wysig | wysig bron]

Die buitenste struktuur van die heliosfeer word bepaal deur die wisselwerkings tussen die sonwind en die winde van die interstellêre ruimte. Die sonwind stroom weg van die Son af in alle rigtings teen snelhede van verskeie honderde kilometers per sekonde. Op 'n punt ver anderkant Neptunus se wentelbaan moet dié supersoniese wind, wat vinniger as klank beweeg, se snelheid afneem wanneer dit die gasse van die interstellêre medium teenkom. Die snelheid word dan subsonies.

Die buitenste oppervlak van die sonskede, waar dit by die interstellêre medium kom, is bekend as die heliopouse. Dit is die kant van die hele heliosfeer. Teoreties gesproke veroorsaak die heliopouse onstuimigheid in die interstellêre medium terwyl die Son om die galaktiese middelpunt wentel. Buite die heliopouse sal daar 'n onstuimige streek wees wat veroorsaak word deur die druk van die bewegende heliopouse teen die interstellêre medium.

Grensskok

[wysig | wysig bron]
Water wat in 'n wasbak inloop, is analoog aan die heliosfeer en sy verskillende sones. (Termination shock is die grensskok.)

Die grensskok is die punt in die heliosfeer waar die sonwind spoed verminder tot subsoniese snelhede (relatief tot die Son) vanweë wisselwerkings met die plaaslike interstellêre medium. Dit veroorsaak samepersing, verhitting en 'n verandering in die magneetveld. In die Sonnestelsel is die grensskok vermoedelik 75 tot 90 AE van die Son af. In 2004 het Voyager 1 die Son se grensskok verbygesteek, gevolg deur Voyager 2 in 2007.[3][5] [12]

Die skok ontstaan omdat die deeltjies van die sonwind teen sowat 400 km/s van die Son af wegbeweeg, terwyl die klanksnelheid (in die interstellêre medium) sowat 100 km/s is. (Die presiese snelheid hang af van die digtheid, wat aansienlik wissel. In vergelyking hiermee wentel die Aarde teen sowat 30 km/s om die Son, die Internasionale Ruimtestasie wentel teen sowat 7,7 km/s om die Aarde, vliegtuie vlieg teen sowat 0,2-0,3 km/s, 'n motor op die snelweg bereik 'n snelheid van sowat 0,03 km/s en mense loop teen sowat 0,001 km/s.)

Die interstellêre medium het egter 'n relatief konstante druk, hoewel dit 'n lae digtheid het; die druk van die sonwind neem af met die afstand van die Son af. Eindelik neem die druk af totdat die sonwind nie meer supersoniese snelhede teen die druk van die interstellêre medium kan handhaaf nie. Dan verminder die spoed tot subsoniese snelhede, en dit veroorsaak 'n boegskok. Verder van die Son af word die grensskok gevolg deur die heliopouse, waar die druk ewe groot raak en die deeltjies van die sonwind deur die interstellêre medium tot stilstand gebring word.

Ander grensskokke kan in verskeie stelsels op Aarde gesien word. Die maklikste een om te sien is waarskynlik deur 'n kraan in 'n wasbak oop te draai. Waar die water op die bodem van die wasbak tap, vorm dit 'n vlak vloei wat vinnig uitsprei (analoog aan die supersoniese sonwind). Daaromtrent vorm 'n grensskok van opwellende water, en daarbuite sprei die water stadiger uit (analoog aan die subsoniese interstellêre medium).

Bewyse voor die Amerikaanse Geofisiese Vereniging in Mei 2005 dui aan Voyager 1 het die grensskok in Desember 2004 verbygesteek, toe dit sowat 94 AE van die Son af was. Dit kon gesien word aan die verandering in magnetiese lesings wat van die ruimtetuig geneem is. In teenstelling daarmee het Voyager 2 terugkerende deeltjies begin teenkom toe dit net 76 AE van die Son af was, in Mei 2006. Dit dui daarop dat die heliosfeer dalk onreëlmatig gevorm is; dit bult dalk uit in die Son se noordelike halfrond en word na binne gedruk in die suide.[13]

'n Illustrasie van die heliosfeer, soos uitgereik op 28 Junie 2013, met 'n Voyagerruimtetuig se posisie aangedui.[14] Die sonskede is tussen die grensskok en die heliopouse.

Sonskede

[wysig | wysig bron]

Die sonskede is die streek van die heliosfeer buite die grensskok. Hier word die sonwind vertraag, saamgepers en onstuimig gemaak deur sy wisselwerking met die interstellêre medium. Op sy naaste punt lê die binnekant van die sonskede omtrent 80 tot 100 AE van die Son af. Volgens 'n voorgestelde model is die sonskede soos die koma van 'n komeet gevorm en sleep dit verskeie kere dié afstand in die teenoorgestelde kant van die Son deur die ruimte. Aan sy windkant word sy dikte op tussen sowat 10 en 100 AE geraam.[15] Wetenskaplikes van die Voyagerprojek het vasgestel die sonskede is nie "glad" nie – dit is eerder 'n "skuimerige sone" wat gevul is met magnetiese borrels wat elk sowat 1 AE breed is.[16] Dié magnetiese borrels word geskep deur die impak van die sonwind met die interstellêre medium.[17][18] Voyager 1 en 2 het in 2007 en 2008 onderskeidelik bewyse van die borrels begin bespeur. Die moontlik worsvormige borrels word gevorm deur magnetiese rekonneksies tussen teenoorgestelde sektore van die son se magneetveld terwyl die sonwind stadiger beweeg.

Op 'n afstand van sowat 113 AE het Voyager 1 'n "stagnante streek" in die sonskede bespeur.[19] Hier het die sonwind se snelheid afgeneem tot feitlik nul,[20][21][22] die intensiteit van die magneetveld het verdubbel en elektrone van die sterrestelsel met 'n hoë energie het honderdvoudig vermeerder. By omtrent 122 AE het die ruimtetuig 'n nuwe streek binnegegaan wat wetenskaplikes die "magnetiese snelweg" genoem het: 'n streek steeds onder die Son se invloed, maar met sommige drastiese verskille.[23]

Heliopouse

[wysig | wysig bron]

Die heliopouse is die teoretiese grens waar die sonwind tot stilstand gebring word deur die interstellêre medium; waar die sonwind se snelheid nie meer groot genoeg is om die sterwinde van die omringende sterre terug te stoot nie. Dit is waar die druk van die sonwind en die interstellêre medium balanseer. Die verbysteek van die heliopouse behoort gekenmerk te word deur 'n skerp daling in die temperatuur van sonwinddeeltjies,[24] 'n verandering in die rigting van die magneetveld en 'n toename in die hoeveelheid galaktiese kosmiese strale.[25]

In Mei 2012 het Voyager 1 'n skerp toename in sodanige kosmiese strale bespeur ('n toename van 9% binne 'n maand, gevolg deur 'n geleideliker toename van 25% van Januarie 2009 tot Januarie 2012), wat daarop gedui het dat dit die heliopouse nader.[25] Tussen laat Augustus en vroeg September 2012 het Voyager 1 'n skerp daling in protone van die Son bespeur, van 25 deeltjies per sekonde in laat Augustus tot sowat 2 deeltjies per sekonde teen vroeg Oktober.[26] In September 2013 het Nasa aangekondig Voyager 1 het die heliopouse teen 25 Augustus 2012 verbygesteek.[27] Dit was op 'n afstand van 121 AE van die Son af.[28] In teenstelling met voorspellings het data van Voyager 1 aangedui die magneetveld van die sterrestelsel lyn op met die Son se magneetveld.[29]

Op 5 November 2018 het die Voyager 2-sending 'n skielike afname in die vloei van lae-energie-ione bespeur. Terselfdertyd het die vlak van kosmiese strale toegeneem. Dit was 'n aanduiding dat die ruimtetuig die heliopouse op 'n afstand van 119 AE van die Son af verbygesteek het. Anders as Voyager 1, het Voyager 2 nie interstellêre vloeibuise bespeur terwyl dit die sonskede verbygesteek het nie.[30]

Heliostert

[wysig | wysig bron]

Die heliostert is die stert van die heliosfeer, en dus van die Sonnestelsel. Dit kan vergelyk word met die stert van 'n komeet (hoewel 'n komeet se stert nie agter hom aanbeweeg nie; dit wys altyd weg van die Son af). Die stert is 'n streek waar die sonwind in snelheid afneem en eindelik uit die heliosfeer ontsnap terwyl dit geleidelik verdamp vanweë ladingsuitruilings.[31]

Die waarneming van energieke neutrale atome, gekonsentreerd in een rigting.[32].

Die vorm van die heliostert (wat nuut ontdek is deur Nasa se Interstellar Boundary Explorer, IBEX) is dié van 'n vierblarige klawer.[33] Die deeltjies in die stert skyn nie en kan dus nie met konvensionele optiese instrumente gemeet word nie. IBEX het die eerste waarnemings van die stert gedoen deur die energie te meet van "energieke neutrale atome", neutrale deeltjies wat geskep word deur botsings in die Sonnestelsel se grensstreek.[33]

Die stert bevat vinnige en stadige deeltjies; die stadige deeltjies is aan die kant en die vinnige deeltjies in die middel. Die vorm van die stert kan verbind word met die Son wat vinnige sonwinde naby sy pole uitstuur en stadige sonwinde naby se ewenaar.

Data van Cassini en IBEX het die "heliostert"-teorie in 2009 bevraagteken.[34][35] In Julie 2013 het IBEX-resultate 'n vierlobbige stert aan die Sonnestelsel se heliosfeer onthul.[36]

Buitestrukture

[wysig | wysig bron]

Die heliopouse is die finale bekende grens tussen die heliosfeer en die interstellêre ruimte, wat gevul is met materiaal, veral plasma, wat nie van die Son af kom nie maar van ander sterre.[37] Tog is daar net buite die heliosfeer 'n oorgangstreek, soos deur Voyager 1 bespeur.[38] Net soos interstellêre druk in 2004 al waargeneem is, sypel van die Son se materiaal in die interstellêre medium in.[38] Die heliosfeer is vermoedelik geleë in die Plaaslike Interstellêre Wolk binne die Plaaslike Borrel, wat 'n streek in die Orion-Cygnus-arm van die Melkweg is.

Buite die heliosfeer is daar 'n veertigvoudige toename in die digtheid van plasma.[38] Daar is ook 'n radikale afname in die bespeuring van sekere soorte deeltjies van die Son, asook 'n groot toename in galaktiese kosmiese strale.[39] Die vloei van die interstellêre medium in die heliosfeer in is sedert 2013 deur minstens 11 verskillende ruimtetuie gemeet.[40] Teen 2013 is vermoed dat die vloeirigting mettertyd verander het.[40] Die vloei, wat uit die Aarde se perspektief uit die sterrebeeld Skerpioen kom, het moontlik sedert die 1970's verskeie kere van rigting verander.[40]

Waterstofmuur

[wysig | wysig bron]

Die bestaan van 'n waterstofmuur is voorspel; dit is vermoedelik 'n streek van warm waterstof wat tussen die boegskok en heliopouse geleë is.[41] Die muur bestaan uit interstellêre materiaal in 'n wisselwerking met die kant van die heliosfeer. 'n Verslag wat in 2013 uitgereik is, het die idee van 'n booggolf en waterstofmuur bestudeer.[42]

Volgens nog 'n hipotese kan die heliopouse kleiner wees aan die kant van die Sonnestelsel wat na die Son se wentelbeweging deur die Melkweg wys. Dit kan ook wissel na gelang van die stroomsnelheid van die sonwind en die plaaslike digtheid van die interstellêre medium. Dit lê ver anderkant die wentelbaan van Neptunus. Die doel van die Voyagersending is om die grensskok, sonskede en heliopouse te vind en bestudeer.

In Augustus 2018 het studies op lang termyn oor die waterstofmuur deur die ruimtetuig New Horizons die resultate bevestig wat in 1992 die eerste keer deur die twee Voyagers bespeur is.[43][44] Hoewel die waterstof bespeur word vanweë ekstra ultravioletlig (wat dalk van 'n ander bron af kom) stem die bespeuring deur New Horizons ooreen met die vorige waarnemings deur Voyager teen 'n veel hoër graad van sensitiwiteit.[45]

Boegskok

[wysig | wysig bron]

Daar word al lank voorspel dat die Son 'n "boegskok" skep terwyl dit deur die interstellêre medium beweeg. Dit sal ontstaan as die interstellêre medium teen supersoniese snelhede "na" die Son beweeg, want die sonwind beweeg weg van die Son teen supersoniese snelhede. Wanneer die interstellêre wind die heliosfeer tref, begin dit stadiger beweeg en skep dit 'n streek van onstuimigheid. Daar word geglo 'n boegskok kom dalk voor 230 AE van die Son af. In 2012 is bepaal die boegskok bestaan dalk nie.[46]

Die gekanselleerde ruimtetuig Pioneer H wat die Son sou bestudeer, word in 'n museum vertoon.
IBEX-heliosfeerkaart.

Boegskokke is egter al buite die Sonnestelsel waargeneem deur Nasa se nou onaktiewe GALEX-wentelteleskoop. Die rooireus Mira in die sterrebeeld Walvis het beide 'n stert van afwerpsels van die ster af en 'n definitiewe skok in die rigting van sy beweging deur die ruimte.

Waarnemingsmetodes

[wysig | wysig bron]

Die presiese afstand en vorm van die heliopouse is steeds onseker. Interplanetêre/interstellêre ruimtetuie soos Pioneer 10, Pioneer 11 en New Horizons reis na buite die Sonnestelsel en sal eindelik deur die heliopouse beweeg. Kontak met Pioneer 10 en 11 is verloor.

Data van Cassini se Ion and Neutral Camera (MIMI/INCA) dui daarop dat die heliosfeer eerder borrelvormig as komeetvormig kan wees. Eerder as om oorheers te word deur die botsings tussen die sonwind en interstellêre medium, dui die energieke-neutrale-atoom- (ENA-)kaarte daarop dat die wisselwerking beheer word deur deeltjiedruk en die digtheid van magneetveldenergie.[34][47]

Aanvanklike data van die Interstellar Boundary Explorer (IBEX), wat in Oktober 2008 gelanseer is, het 'n voorheen onvoorspelde baie smal band onthul "wat twee tot drie keer helderder is as enigiets anders in die lug".[35] Aanvanklike vertolkings dui aan "die interstellêre omgewing het 'n veel groter invloed op die struktuur van die heliosfeer as wat enigiemand voorheen geglo het ...[48] Niemand weet wat die ENA-band (van energieke neutrale atome) skep nie."[49] IBEX-data het ook nie die bestaan van 'n boegskok ondersteun nie,[46] maar volgens een studie kan daar 'n "boeggolf" wees.[42]

Verkenningstydlyn

[wysig | wysig bron]
  • 1904: Die Potsdam- Groot Refraktor neem die interstellêre medium met 'n spektrograaf waar.[50] Daar word vasgestel die dubbelster Mintaka in die sterrebeeld Jagter het die element kalsium in die ruimte tussenin.[50]
  • Januarie 1959: Loena 1 is die eerste ruimtetuig wat die sonwind bespeur.[51]
  • 1962: Mariner 2 bespeur die sonwind.[52]
  • 1972-1973: Pioneer 10 is die eerste tuig wat die heliosfeer anderkant Mars verken toe dit op 4 Desember 1973 verby Jupiter vlieg. Dit stuur sonwinddata terug van tot 67 AE.[53]
  • Februarie 1992: Ná 'n verbyvlug van Jupiter is die Ulysses die eerste ruimtetuig wat die middelste en hoë breedtes van die heliosfeer verken.[54]
  • 1992: Pioneer en Voyager-tuie bespeur Ly-α-straling wat kort tevore deur heliosferiese waterstof verstrooi is.[55]
  • 2004: Voyager 1 is die eerste tuig wat die grensskok bereik.[23]
  • 2005: SOHO-waarnemings van die sonwind wys die vorm van die heliosfeer is nie aksisimmetries nie, maar verwronge, heel waarskynlik onder invloed van die plaaslike galaktiese magneetveld.[56]
  • 2009: IBEX-wetenskaplikes ontdek en karteer 'n bandvormige gebied wat intense energieke neutrale atome (ENA's) uitstraal. Dié neutrale atome ontstaan vermoedelik in die heliosfeer.[35]
  • Oktober 2009: Die heliosfeer is dalk 'n borrel en nie komeetvormig nie.[34]
  • Oktober 2010: Aansienlike veranderings word ná ses maande in die ENA-band bespeur, gebaseer op 'n tweede stel IBEX-waarnemings.[57]
  • Mei 2012: IBEX-data dui daarop daar is dalk nie 'n "boegskok" nie.[46]
  • Junie 2012: Op 'n afstand van 119 AE, of 17,8 miljard km, bespeur Voyager 1 'n toename in kosmiese strale.[25]
  • 25 Augustus 2012: Voyager 1 steek die heliopouse verby en word die eerste mensgemaakte voorwerp wat die heliosfeer verlaat.[3]
  • Augustus 2018: Langtermynstudies oor die waterstofmuur deur New Horizons bevestig resulte wat die eerste keer in 1992 waargeneem is, deur die twee Voyagers.[43][44]
  • 5 November 2018: Voyager 2 steek die heliopouse verby en verlaat ook die heliosfeer.[4]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Gale Martha (1 April 2013). "The Sun's Heliosphere".
  2. ↑ Alexander J. Dessler (Februarie 1967). "Solar wind and interplanetary magnetic field". Reviews of Geophysics and Space Physics. 5 (1): 1–41. Bibcode:1967RvGSP...5....1D. doi:10.1029/RG005i001p00001.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 "NASA Spacecraft Embarks on Historic Journey Into Interstellar Space". Nasa. 12 September 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Junie 2020. Besoek op 8 Maart 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 "NASA's Voyager 2 Probe Enters Interstellar Space". Nasa Jet Propulsion Laboratory. 10 Desember 2018. Besoek op 14 Desember 2018.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Voyager 2 Proves Solar System Is Squashed". Nasa. 10 Desember 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 November 2021. Besoek op 8 Maart 2016.
  6. ↑ J. Matson (27 Junie 2013). "Voyager 1 Returns Surprising Data about an Unexplored Region of Deep Space". Scientific American. Besoek op 8 Maart 2016.
  7. ↑ Opher, Merav; Loeb, Abraham; Drake, James; Toth, Gabor (1 Julie 2020). "A small and round heliosphere suggested by magnetohydrodynamic modelling of pick-up ions". Nature Astronomy (in Engels). 4 (7): 675–683. arXiv:1808.06611. Bibcode:2020NatAs...4..675O. doi:10.1038/s41550-020-1036-0. ISSN 2397-3366. S2CID 216241125.
  8. ↑ Jean, Celia; Reich, Aaron (9 Augustus 2020). "Solar system's heliosphere may be croissant-shaped – study". The Jerusalem Post | JPost.com (in Engels (VSA)). Besoek op 17 Desember 2021.
  9. ↑ Crowley, James (11 Augustus 2020). "NASA says we all live inside a giant "deflated croissant", yes really". Newsweek (in Engels). Besoek op 17 Desember 2021.
  10. ↑ Owens, Mathew J.; Forsyth, Robert J. (28 November 2013). "The Heliospheric Magnetic Field". Living Reviews in Solar Physics (in Engels). 10 (1): 5. Bibcode:2013LRSP...10....5O. doi:10.12942/lrsp-2013-5. ISSN 1614-4961.
  11. ↑ Mursula, K.; Hiltula, T. (2003). "Bashful ballerina: Southward shifted heliospheric current sheet". Geophysical Research Letters. 30 (22): 2135. Bibcode:2003GeoRL..30.2135M. doi:10.1029/2003GL018201.
  12. ↑ David Shiga (10 Desember 2007). "Voyager 2 probe reaches solar system boundary". New Scientist. Besoek op 6 Februarie 2008.
  13. ↑ Than, Ker (24 Mei 2006). "Voyager II detects solar system's edge". CNN. Besoek op 25 Mei 2007.
  14. ↑ JPL.NASA.GOV. "Voyager – The Interstellar Mission". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Julie 2013.
  15. ↑ Brandt, Pontus (27 February – 2 March 2007). "Imaging of the Heliospheric Boundary"., Tempe, Arizona: Lunar and Planetary Institute. 
  16. ↑ Zell, Holly (7 Junie 2013). "A Big Surprise from the Edge of the Solar System". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2016. Besoek op 11 Junie 2023.
  17. ↑ Cook, J.-R. (9 Junie 2011). "NASA Probes Suggest Magnetic Bubbles Reside At Solar System Edge". NASA/JPL. Besoek op 10 Junie 2011.
  18. ↑ Rayl, A. j. s. (12 Junie 2011). "Voyager Discovers Possible Sea of Huge, Turbulent, Magnetic Bubbles at Solar System Edge". The Planetary Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Junie 2011. Besoek op 13 Junie 2011.
  19. ↑ Zell, Holly (5 Desember 2011). "NASA's Voyager Hits New Region at Solar System Edge". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Maart 2015. Besoek op 5 September 2018.
  20. ↑ Amos, Jonathan (14 Desember 2010). "Voyager near Solar Systems edge". BBC News. Besoek op 10 Desember 2010.
  21. ↑ Brumfiel, G. (15 Junie 2011). "Voyager at the edge: spacecraft finds unexpected calm at the boundary of Sun's bubble". Nature. doi:10.1038/news.2011.370.
  22. ↑ Krimigis, S. M.; Roelof, E. C.; Decker, R. B.; Hill, M. E. (16 Junie 2011). "Zero outward flow velocity for plasma in a heliosheath transition layer". Nature. 474 (7351): 359–361. Bibcode:2011Natur.474..359K. doi:10.1038/nature10115. PMID 21677754.
  23. ↑ 23,0 23,1 "NASA Voyager 1 Encounters New Region in Deep Space". Jet Propulsion Laboratory.
  24. ↑ "NASA's Voyager 1 Spacecraft Nearing Edge of the Solar System". Space.Com. 13 Desember 2010. Besoek op 15 Desember 2010.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 "NASA – Data From NASA's Voyager 1 Point to Interstellar Future". Nasa. 14 Junie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Junie 2012. Besoek op 5 September 2018.
  26. ↑ "Voyager probes to leave solar system by 2016". NBCnews. 30 April 2011. Besoek op 8 Maart 2016.
  27. ↑ Greicius, Tony (5 Mei 2015). "NASA Spacecraft Embarks on Historic Journey Into Interstellar Space". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Junie 2020. Besoek op 11 Junie 2023.
  28. ↑ Cowen, R. (2013). "Voyager 1 has reached interstellar space". Nature. doi:10.1038/nature.2013.13735.
  29. ↑ Vergano, Dan (14 September 2013). "Voyager 1 Leaves Solar System, NASA Confirms". National Geographic. Besoek op 9 Februarie 2015.
  30. ↑ Stone, E. C.; Cummings, A. C.; Heikkila, B.C.; Lal, Nand (2019). "Cosmic ray measurements from Voyager 2 as it crossed into interstellar space". Nature Astronomy. 3 (11): 1013–1018. Bibcode:2019NatAs...3.1013S. doi:10.1038/s41550-019-0928-3.
  31. ↑ "The Unexpected Structure of the Heliotail", Astrobiology. 12 July 2013
  32. ↑ "NASA – STEREO Creates First Images of the Solar System's Invisible Frontier". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2022. Besoek op 11 Junie 2023.
  33. ↑ 33,0 33,1 Cole, Steve. "NASA Satellite Provides First View of the Solar System's Tail" Geargiveer 23 Januarie 2021 op Wayback Machine NASA News Release 12-211, 10 July 2013
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Johns Hopkins University (18 Oktober 2009). "New View Of The Heliosphere: Cassini Helps Redraw Shape Of Solar System". ScienceDaily. Besoek op 8 Maart 2016.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 "First IBEX Maps Reveal Fascinating Interactions Occurring At The Edge Of The Solar System". 16 Oktober 2009. Besoek op 8 Maart 2016.
  36. ↑ Zell, Holly (6 Maart 2015). "IBEX Provides First View Of the Solar System's Tail". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2018. Besoek op 11 Junie 2023.
  37. ↑ Greicius, Tony (11 September 2013). "Voyager Glossary". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2023. Besoek op 11 Junie 2023.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Greicius, Tony (5 Mei 2015). "NASA Spacecraft Embarks on Historic Journey Into Interstellar Space". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Junie 2020. Besoek op 10 Junie 2023.
  39. ↑ "How Do We Know When Voyager Reaches Interstellar Space?". Jet Propulsion Laboratory.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Zell, Holly (6 Maart 2015). "Interstellar Wind Changed Direction Over 40 Years". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Augustus 2023. Besoek op 11 Junie 2023.
  41. ↑ Wood, B. E.; Alexander, W. R.; Linsky, J. L. (13 Julie 2006). "The Properties of the Local Interstellar Medium and the Interaction of the Stellar Winds of \epsilon Indi and \lambda Andromedae with the Interstellar Environment". American Astronomical Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Junie 2000. Besoek op 25 Mei 2007.
  42. ↑ 42,0 42,1 Zank, G. P.; Heerikhuisen, J.; Wood, B. E.; Pogorelov, N. V.; Zirnstein, E.; McComas, D. J. (1 Januarie 2013). "Heliospheric Structure: The Bow Wave and the Hydrogen Wall". Astrophysical Journal. 763 (1): 20. Bibcode:2013ApJ...763...20Z. doi:10.1088/0004-637X/763/1/20.
  43. ↑ 43,0 43,1 Gladstone, G. Randall; Pryor, W. R.; Stern, S. Alan; Ennico, Kimberly; et al. (7 Augustus 2018). "The Lyman‐α Sky Background as Observed by New Horizons". Geophysical Research Letters. 45 (16): 8022–8028. arXiv:1808.00400. Bibcode:2018GeoRL..45.8022G. doi:10.1029/2018GL078808. S2CID 119395450.
  44. ↑ 44,0 44,1 Letzter, Rafi (9 Augustus 2018). "NASA Spotted a Vast, Glowing 'Hydrogen Wall' at the Edge of Our Solar System". Live Science. Besoek op 10 Augustus 2018.
  45. ↑ "NASA Spotted a Vast, Glowing 'Hydrogen Wall' at the Edge of Our Solar System". Live Science. Besoek op 12 Oktober 2018.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 "New Interstellar Boundary Explorer data show heliosphere's long-theorized bow shock does not exist". Phys.org. 10 Mei 2012. Besoek op 8 Maart 2016.
  47. ↑ NASA – photojournal (15 Oktober 2009). "The Bubble of Our Solar System". Besoek op 8 Maart 2016.
  48. ↑ Oct.15/09 IBEX team announcement at http://ibex.swri.edu/
  49. ↑ Kerr, Richard A. (2009). "Tying Up the Solar System With a Ribbon of Charged Particles". Science. 326 (5951): 350–351. doi:10.1126/science.326_350a.
  50. ↑ 50,0 50,1 Kanipe, Jeff (27 Januarie 2011). The Cosmic Connection: How Astronomical Events Impact Life on Earth (in Engels). Prometheus Books. ISBN 9781591028826.
  51. ↑ "Luna 1". nssdc.gsfc.nasa.gov. Besoek op 15 Desember 2018.
  52. ↑ "50th Anniversary: Mariner 2, The Venus Mission – NASA Jet Propulsion Laboratory". www.jpl.nasa.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2017. Besoek op 6 November 2019.
  53. ↑ "Pioneer 10–11". www.astronautix.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Augustus 2016. Besoek op 12 Oktober 2018.
  54. ↑ "Fact Sheet". European Space Agency. 15 Maart 2013. Besoek op 15 Desember 2018.
  55. ↑ Thomas, Hall, Doyle (1992). "Ultraviolet resonance radiation and the structure of the heliosphere". University of Arizona Repository (in Engels). Bibcode:1992PhDT........12H.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  56. ↑ Lallement, R.; Quémerais, E.; Bertaux, J. L.; Ferron, S.; Koutroumpa, D.; Pellinen, R. (Maart 2005). "Deflection of the Interstellar Neutral Hydrogen Flow Across the Heliospheric Interface". Science. 307 (5714): 1447–1449.(SciHomepage). Bibcode:2005Sci...307.1447L. doi:10.1126/science.1107953.
  57. ↑ "The Ever-Changing Edge of the Solar System". 2 Oktober 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2019.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)

Nog leesstof

[wysig | wysig bron]

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Heliosfeer&oldid=2659962"