Gaan na inhoud

Abdoel Aziz al-Saoed

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Ibn Saoed)
Abdoel Aziz al-Saoed
Koning van Saoedi-Arabië
Heerskappy 23 September 1932 – 9 November 1953
Kroning 23 September 1932
Voorganger Geen
Opvolger Saoed
Koningin Verskeie
Kinders O.a. 45 seuns
Vorstehuis Huis van Saoed
Vader Abdoel Rahman bin Faisal
Moeder Sarah al-Soedairi
Gebore (1875-01-15)15 Januarie 1875
Riaad, Emiraat Nadjd
Gesterf 9 November 1953 (op 78)
Taif, Saoedi-Arabië
Begrawe Riaad

Abdoelaziz ibn Abdoel Rahman ibn Faisal ibn Toerki ibn Abdoellah ibn Mohammed Al Saoed (Arabies:عبد العزيز بن عبد الرحمن آل سعود, Abd al-'Azīz ibn 'Abd ar-Raḥman Āl Sa'ūd; 15 Januarie 1875 - 9 November 1953) was die eerste koning en stigter van Saoedi-Arabië, die "derde Saoediese staat".[1] Hy was onder verskeie name bekend, soos Abdoelaziz in die Arabiese wêreld,[2] maar was meestal in die Weste Ibn Saoed genoem.

Hy het in 1902 die tuisstad van sy voorvaders, Riaad, herower en drie dekades van verowerings begin wat hom die heerser van byna die hele Sentraal- en Noord-Arabië gemaak het. Hy het sy gesag oor Nadjd in 1922 gevestig en toe Hedjaz in 1925 verower. Hy het sy dominiums uitgebrei tot wat in 1932 die Koninkryk Saoedi-Arabië geword het. As koning het hy die ontdekking van petroleum in Saoedi-Arabië in 1938 gelei, asook die begin van olieontginning op groot skaal ná die Tweede Wêreldoorlog. Hy het baie kinders gehad – onder andere 45 seuns,[3] wat al die daaropvolgende konings van Saoedi-Arabië insluit.

Vroeë lewe en familie

[wysig | wysig bron]

Ibn Saoed is op 15 Januarie 1875 in Riaad in die streek Nadjd in Sentraal-Arabië gebore.[4][5] Hy was die seun van Abdoel Rahman bin Faisal, die laaste heerser van die Emiraat Nadjd, die "Tweede Saoediese Staat", ’n sjeikdom met Riaad as hoofstad. Sy familie, die Huis van Saoed, was die vorige 130 jaar in beheer van Sentraal-Arabië. Die Saoedi's het voorheen probeer om ’n groot deel van die Arabiese Skiereiland te beheer in die vorm van die Dirijah-emiraat, die "Eerste Saoediese Staat", tot met die vernietiging daarvan deur ’n Ottomaanse leër in die vroeë 19de eeu.[6] Ibn Saoed se moeder was Sarah al-Soedairi,[7] ’n lid van die Soedairi-familie.[8] Sy is in 1910 oorlede.[9]

In 1890, toe Ibn Saoed 15 jaar oud was,[10] het die Huis van Saoed se teenstanders van ’n lang tyd, die Rasjidi-dinastie, Riaad verower. Hy en sy familie het aanvanklik by ’n Bedoeïenestam in die suidelike woestyn van Arabië geskuil. Later het die Saoedi's na Katar getrek, en twee maande daar gebly.[11] Daarna is hulle na Bahrein en eindelik na Koeweit, waar hulle byna ’n dekade lank gewoon het.[11]

In die lente van 1901 het Ibn Saoed en van sy familielede – insluitende ’n halfbroer, Mohammed, en verskeie neefs – Nadjd geplunder en hoofsaaklik stamme geteiken wat met die Rasjidi's verbind is. Namate die plundertog lonened geword het, het dit meer deelnemers gelok.

In die herfs van daardie jaar het Ibn Saoed besluit om Riaad aan te val en dit van die Rasjidi's terug te verower. Hy het dit op 15 Januarie 1902 vermag.[12] Dit was die begin van die "Derde Saoediese Staat".

Verkryging van mag

[wysig | wysig bron]
Ibn Saoed se handetekening op ’n dokument.

Ná die herowering van Riaad het baie van die Huis van Saoed se voormalige ondersteuners gereageer op Ibn Saoed se oproep tot ’n gewapende stryd. Hy was ’n charismatiese leier en oor die volgende twee jaar het hy en sy magte amper die helfte van Nadjd van die Rasjidi's afgeneem.

In 1904 het Abdulaziz van die Rasjidi-dinastie die Ottomaanse Ryk gevra vir militêre beskerming en bystand. Die Ottomane het troepe na Arabië gestuur en op 15 Junie 1904 het Ibn Saoed se magte ’n groot nederlaag gely teen ’n gesamentlike leër van die Ottomane en Rasjidi's. Sy magte het hierna guerrilla-oorlogvoering teen die Ottomane begin. Binne twee jaar het hy hulle gedwing om terug te val. Die oorwinning van Ibn Saoed by Rawdat Moehanna, waar Ibn Rasjid gedood is, het die Ottomaanse teenwoordigheid in Nadjd en Qassim teen Oktober 1906 beëindig.

Hy het in 1912 sy verowering van Nadjd en die ooskus van Arabië voltooi. Hy het daarna die Ikhwan gestig: ’n militêr-godsdienstige broederbond wat hom in sy latere oorwinnings bygestaan het. In dieselfde jaar het hy ’n landboubeleid ingestel om die nomadiese Bedoeïene in kolonies te vestig en die stamorganisasies te vervang met trou aan die Ikhwan.

Die Britse regering het tydens die Eerste Wêreldoorlog diplomatieke betrekkinge met Ibn Saoed aangeknoop. Brittanje het die Verdrag van Darin in Desember 1915 onderteken, waarvolgens die grondgebied van die Huis van Saoed ’n Britse protektoraat geword het en probeer is om die grense van die ontwikkelende Saoediese staat vas te stel.[13] In ruil daarvoor het Ibn Saoed onderneem om weer oorlog te maak teen Ibn Rasjid, wat ’n bondgenoot van die Ottomane was.

Die Verdrag van Darin het van krag gebly totdat dit deur die Djedda-konferensie van 1927 en die Dammam-konferensie van 1952 vervang is. Intussen het Ibn Saoed sy grense uitgebrei en ná Darin het hy wapens en ander voorraad wat Brittanje aan hom verskaf het, opgegaar, insluitende ’n "heffing" van £5 000 per maand.[14] Ná die Eerste Wêreldoorlog het hy verdere steun van Brittanje gekry. Hy het in 1920 sy veldtog teen die Rasjidi's begin; teen 1922 was hulle so te sê vernietig.

Die nederlaag van die Rasjidi's het Saoediese grondgebied verdubbel en Ibn Saoed het ’n nuwe, gunstige ooreenkoms met Brittanje aangegaan. Volgens die Verdrag van Uqair van 1922 het Brittanje baie van sy gewonne grondgebied erken. In ruil daarvoor het Ibn Saoed ingestem om Britse gebiede in die streek te erken, veral aan die Persiese Golf en in Irak. Eersgenoemde was uiters belangrik vir Brittanje, want handelsverkeer tussen Brits-Indië en Brittanje was afhanklik van steenkoolstasies op pad na die Suezkanaal.

Mekka, wat in 1925 deur Ibn Saoed verower is, soos dit vandag lyk.

In 1925 het Ibn Saoed se magte die heilige stad Mekka verower en so 700 jaar van Hasjemitiese heerskappy beëindig. Op 8 Januarie 1926 het leidende figure in Mekka, Medina en Djedda Ibn Saoed as koning van die Hedjaz erken.[15] Hy het Nadjd op 29 Januarie 1927 ook tot ’n koninkryk verhef.[16] Op 20 Mei 1927 het die Britse regering die Verdrag van Djedda onderteken, waarvolgens die Darin-beskermingsooreenkoms beëindig is en die onafhanklikheid van Hedjaz end Nadjd erken is, met Ibn Saoed as heerser. Vir die volgende vyf jaar het Ibn Saoed die twee dele van sy koninkryk as aparte eenhede geadministreer.

Danksy internasionale erkenning en steun het Ibn Saoed sy mag bly konsolideer. Teen 1927 het sy magte die grootste deel van die sentrale Arabiese Skiereiland oorgeneem, maar die bondgenootskap tussen die Ikhwan en die Huis van Saoed het tot ’n einde gekom toe Ibn Saoed verdere strooptogte verbied. Die paar streke in Sentraal-Arabië wat die Saoedi-Ikhwan-magte nie oorgeneem het nie, het verdrae met Londen gehad en Ibn Saoed was slim genoeg om nie dié streke in te val nie. Die Ikhwan het nie hiervan gehou nie en eindelik gerebelleer. Ná twee jaar van gevegte het Ibn Saoed die rebellie in Maart 1929 onderdruk.

Op 23 September 1932 het Ibn Saoed sy ryk amptelik in die Koninkryk Saoedi-Arabië verenig, met hom as koning.[17] In 1938 het hy sy hof van die Masmakfort na die Moerabbapaleis in Riaad verskuif,[18] en dit het sy woning en regeringsetel gebly tot met sy dood in 1953.[19]

Bewind

[wysig | wysig bron]

Petroleum is in 1938 in Saoedi-Arabië ontdek deur Amerikaanse geoloë wat vir Standard Oil Company of New York gewerk het. In 1944 het Ibn Saoed aansienlike regte op die Saoediese olievelde aan Amerikaanse maatskapye toegestaan, tot ontsteltenis van Brittanje, wat baie in die Huis van Saoedi se vekryging van mag belê het met die hoop dat hulle vrye toegang tot enige moontlike oliereserwes sou hê.

Ibn Saoed se nuutgevonde olierykdom het hom groter mag gegee, wat hy tot sy voordeel in Hidjaz aangewend het. Hy het nomadiese stamme gedwing om hulle te vestig en "kleinlike oorloë" en vendettas te staak. Hy het ook die nuwe koninkryk se ideologie, wat op die leringe van die 18de-eeuse godsdiensleier Mohammed Ibn Abd al-Wahhab gebaseer was, wyd afgedwing. Dit het ingesluit ’n einde aan tradisioneel goedgekeurde pelgrimsrites wat deur die ortodokse skole van regsgeleerdheid erken is, maar gebots het met dié wat deur Mohammed Ibn Abd al-Wahhab goedgekeur is. Met die uitskakeling van die Ikhwan se teenstand in 1929 was Ibn Saoed se ideologie ten volle van krag. Dit het ’n einde gebring aan byna 1 400 jaar se aanvaarde godsdienspraktyke rakende die hadj – praktyke waarvan die meeste deur millenniums goedgekeur is.

Ibn Saoed beraadslaag in 1945, ná die Jalta-konferensie, deur ’n tolk met oudpreident Franklin D. Roosevelt (regs).
Ibn Saoed beraadslaag in 1945, ná die Jalta-konferensie, deur ’n tolk met oudpreident Franklin D. Roosevelt (regs).

Ibn Saoed het so vroeg as 1927 ’n Sjoeraraad (’n raad vir oorlegpleging) van die Hidjaz gestig. Die raad is later uitgebrei tot 20 lede, onder voorsitterskap van die koning se seun Faisal.[20]

Ibn Saoed het sy land neutraal gehou tydens die Tweede Wêreldoorlog, maar hy was vemoedelik die Geallieerdes goedgesind.[21] In die laaste fase van die oorlog hy met belangrike politieke figure vergader. Een van dié ontmoetings, met die destydse Amerikaanse president, Franklin D. Roosevelt, vanaf 14 Februarie 1945, het drie dae geduur.[22][22][23] Tydens die ontmoeting is die toekomstige betrekkinge tussen die twee lande bepaal.[24]

Ibn Saud (regs) in 1922 saam met die Irakse koning Faisal I.

’n Ander ontmoeting was met die destydse Britse premier, Winston Churchill, in Februarie 1945.[25] In teenstelling met sy ontmoeting met Roosevelt was dié een volgens Saoedi's onproduktief en het dit op die Palestynse probleem gefokus.[25]

In 1948 het Ibn Saoed deelgeneem aan die Arabies-Israeliese Oorlog, maar Saoedi-Arabië se rol is oor die algemeen as simbolies beskou.[21]

Ibn Saoed wou van sy geld gebruik om ’n spoorlyn van die Persiese Golf na Riaad te bou, met ’n uitbreiding na Djedda. Hoewel dit aanvanklik as gekheid beskou is, is dit eindelik deur die Saoediese oliemaatskappy Aramco gebou teen ’n koste van $70 miljoen. Die spoorlyn is in 1951 voltooi en het gehelp om Riaad in ’n relatief moderne stad te laat ontwikkel. Nadat ’n pad in 1962 gebou is, is die spoorlyn egter minder gebruik.[26]

Persoonlike lewe

[wysig | wysig bron]

Volgens die tradisie van sy volk het Ibn Saoedi ’n poligame huishouding gehad wat uit verskeie vroue en byvroue bestaan het. Volgens sommige bronne het hy 22 metgeselle gehad. Baie van sy huwelike is aangegaan in die tyd toe hy die Saoediese staat gestig en gestabiliseer het, om bondgenootskappe met ander clans aan te gaan. Hy was die pa van sowat 100 kinders, van wie 45 seuns was.

Ibn Saoed het sy tweede oudste seun, prins Saoed, in 1933 as sy opvolger gekies. Van sy 45 seuns het 36 ’n volwasse ouderdom bereik, en van hulle het ses later konings van Saoedi-Arabië geword.

Dood en begrafnis

[wysig | wysig bron]

Teen Oktober 1953 het Ibn Saoed ernstige hartprobleme gehad.[27] Hy is op 9 November 1953 (2 Rabīʿ al-Awwal 1373 AH) in sy paleis in Taif in sy slaap aan ’n hartaanval dood. Hy was 78 jaar oud.[4][28][29] Hy is in Riaad begrawe.[4][30]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Current Biography 1943, pp. 330–34
  2. ↑ Robert Lacey (1982). The Kingdom. New York: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 978-0-15-147260-4. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  3. ↑ "King Abdul Aziz family tree". Geocities (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2019. Besoek op 23 Augustus 2013.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 "The kings of the Kingdom". Ministry of Commerce and Industry (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2012. Besoek op 28 Julie 2012.
  5. ↑ David W. Del Testa, red. (2001). "Saūd, Abdulaziz ibn". Government Leaders, Military Rulers, and Political Activists. Westport, CT: Oryx Press. p. 165. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Maart 2020. Besoek op 9 Oktober 2019. (Intekening benodig)
  6. ↑ "History of Arabia". Encyclopædia Britannica Online (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2015. Besoek op 27 April 2014.
  7. ↑ Fahd Al Semmari (Somer 2001). "The King Abdulaziz Foundation for Research and Archives". Middle East Studies Association Bulletin. 35 (1): 45–46. doi:10.1017/S0026318400041432. JSTOR 23063369.
  8. ↑ Mordechai Abir (April 1987). "The Consolidation of the Ruling Class and the New Elites in Saudi Arabia". Middle Eastern Studies. 23 (2): 150–171. doi:10.1080/00263208708700697. JSTOR 4283169.
  9. ↑ "King Abdulaziz' Noble Character" (PDF). Islam House. Besoek op 29 April 2012.
  10. ↑ Wallace Stegner (2007). "Discovery! The Search for Arabian Oil" (PDF) (in Engels). Selwa Press. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 5 Oktober 2018. Besoek op 29 April 2012.
  11. ↑ 11,0 11,1 Mohammad Zaid Al Kahtani (Desember 2004). "The Foreign Policy of King Abdulaziz" (PDF). University of Leeds. Besoek op 21 Julie 2013.
  12. ↑ William Ochsenwald (2004). The Middle East: A History. McGraw Hill. p. 697. ISBN 978-0-07-244233-5.
  13. ↑ Wilkinson, John C. Arabia's Frontiers: the Story of Britain's Boundary Drawing in the Desert. London u.a.: Tauris, 1993. pp. 133–39.
  14. ↑ Abdullah Mohammad Sind. "The Direct Instruments of Western Control over the Arabs: The Shining Example of the House of Saud" (PDF). Social Sciences (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 1 Oktober 2018. Besoek op 10 Januarie 2013.
  15. ↑ Clive Leatherdale (1983). Britain and Saudi Arabia, 1925–1939: The Imperial Oasis. New York: Frank Cass and Company. ISBN 9780714632209.
  16. ↑ Joseph Kostiner, The Making of Saudi Arabia, 1916–1936: From Chieftaincy to Monarchical State (Oxford University Press US, 1993), ISBN 0-19-507440-8, bl. 104
  17. ↑ Odah Sultan (1988). "Saudi–American Relations 1968–78: A study in ambiguity" (PDF). Salford University. Besoek op 23 April 2012.
  18. ↑ "Murabba Palace Historical Centre". Simbacom (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 November 2019. Besoek op 22 Julie 2013.
  19. ↑ "Rebirth of a historic center". Saudi Embassy Magazine. Lente 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2013. Besoek op 22 Julie 2013.
  20. ↑ Anthony H. Cordesman (30 Oktober 2002). "Saudi Arabia enters the 21st century: III. Politics and internal stability" (PDF). Center for Strategic and International Studies (CSIS). Besoek op 1 Mei 2012.
  21. ↑ 21,0 21,1 A Country Study: Saudi Arabia. Library of Congress Call Number DS204 .S3115 1993. Hoofstuk 5. "World War II and Its Aftermath"
  22. ↑ 22,0 22,1 Rudy Abramson (9 Augustus 1990). "1945 Meeting of FDR and Saudi King Was Pivotal for Relations". Los Angeles Times. Washington, D.C. Besoek op 22 Julie 2013.
  23. ↑ "President Roosevelt and King Abdulaziz". SUSRIS (in Engels). 17 Maart 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Oktober 2014. Besoek op 22 Julie 2013.
  24. ↑ Gawdat, Bahgat (Winter 2004). "Saudi Arabia and the War on Terrorism". Arab Studies Quarterly. 26 (1). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Oktober 2017. Besoek op 14 September 2013. (Subskripsie nodig)
  25. ↑ 25,0 25,1 "Ibn Saud meets British Prime Minister Winston Churchill". King Abdulaziz Information Resource. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Julie 2013. Besoek op 22 Julie 2013.
  26. ↑ Michel G. Nehme (1994). "Saudi Arabia 1950–80: Between Nationalism and Religion". Middle Eastern Studies. 30 (4): 930–943. doi:10.1080/00263209408701030. JSTOR 4283682.
  27. ↑ "Warrior King Ibn Saud Dies at 73". The West Australian. 10 November 1953. Besoek op 2 April 2013.
  28. ↑ Richard Cavendish (2003). "Death of Ibn Saud". History Today. 53 (11). Besoek op 29 Julie 2012.
  29. ↑ "Ibn Saud dies" (in Engels). King Abdulaziz Information Source. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Oktober 2014. Besoek op 9 Augustus 2012.
  30. ↑ Abdul Nabi Shaheen (23 Oktober 2011). "Sultan will have simple burial at Al Oud cemetery". Gulf News (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Julie 2018. Besoek op 29 Julie 2012.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdoel_Aziz_al-Saoed&oldid=2618014"