Loit Sôls

Aloysius A. Sauls (Loit Sōls in die volksmond, op fonetiese wyse) is ’n Suid-Afrikaanse skrywer. Hy is op 14 Februarie 1957 in Retreat, 'n voorstad van Kaapstad, gebore as een van drie kinders van 'n Khoekhoen ma en Afrikaner pa; hy het laasgenoemde nooit geken nie. Eersgenoemde se aanvaarde etniese benoeming is, met die huidige restitusie en herlewing: Eerste Inheems, tvk.

Lewe en Werk

Hy groei tot op vyfjarige ouderdom op in Kirstenbosch (Protea Village), maar omstandighede laat hom in een weeshuis ná die ander beland. Die laaste een verlaat hy op vyftienjarige ouderdom, sowel as die kerk en die skool, nadat hy standerd sewe (die huidige graad nege) geslaag het. Hy doen allerhande los werkies om aan die lewe te bly, soos afleweringsbode en boodskapper op 'n fiets, skoonmaker, rakpakker en versendingsklerk. Dan word hy aangestel as vensteruitstaller by Pep Stores, wat hom die geleentheid gee om meer van die land te sien. Hierna kom hy in aanmerking vir 'n staatsbeurs en hy studeer grafiese ontwerp en beeldhouwerk aan die Technikon Skiereiland en werk daarna as grafiese ontwerper by die tydskrif You. Hy is verantwoordelik vir die ontwerp van die tydskrif se logo en korporatiewe beeldmateriaal. Ná ses jaar bedank hy en word straatmusikant, waar hy eers by die Waterfront en later oral in Kaapstad sing.

In sy eerste jaar van hierdie lewenswyse ontmoet hy Phil Bancroft van Skotland, 'n mediese student aan die Universiteit van Kaapstad wat sy inkomste aanvul deur ook musiek op straat te maak. Saam met Phil vertrek hy na Skotland, waar hy agt maande bly en in 1993 op die Edinburgse Internasionale Kunstefees optree. Hy skop amper nes in Skotland en werk onder andere hier om pos te sorteer, maar kom in 1994 terug om te stem in die eerste demokratiese verkiesing in Suid-Afrika. Hy was 'n ruk getroud en het twee seuns. Later verdien hy sy brood en botter deur te sing, hoofsaaklik as straatmusikant. Hy woon eers op straat in Tafelsig, een van die rofste gebiede van Mitchells Plein op die Kaapse Vlakte, maar verhuis dan na 'n huis in Bellville, wat hy met vriende deel. Later verhuis hy na 'n woonstel in die Bo-Kaap, voordat hy hom aan die Weskus vestig. Ná die terreuraanvalle in Amerika op 9 September 2001 word hy dikwels op straat weens sy fisieke voorkoms vir Osama bin Laden aangesien. Hy is baie betrokke by kwessies rondom !Khoe-identiteit, !Khoe-taal en konstitusionele behuising vir die !Khoe-gemeenskappe.

Sy eerste digbundel ontstaan nadat hy as lid van die visuele kunstenaar Tyrone Appolis se band Bluegum by die Afrikaanse Skrywersvereniging se simposium op Saldanha optree. Dr. Annari van der Merwe, bestuurder van Kwela Boeke, en dr. Jakes Gerwel, oud-professor in Afrikaans en een van Kwela se raadgewers, teken daarna met Loit 'n kontrak. Vanaf 1997 onderneem hy verskeie reise en tree hy op in Nederland, Engeland, Indonesië, die grootste deel van Suid-Afrika en Botswana. Sy musiek word bewaar in die argief van die SABC en in die International Library for African Music by Rhodes-universiteit. Hy word in 1999 genooi om in Nederland aan die internasionale Winternachten – poësiefees in Den Haag deel te neem en in 2001 na die Jakarta International Poetry Reading in Java, Indonesië. Verder tree hy onder andere in 1999 op by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees, ook in 1999 by die Poetry Africa in Durban en in 2002 by die Cape Town Festival. In 2004 tree hy by die Suidoosterfees in Kaapstad op met sy vertoning Sierjis kakpraat. By die Klein Karoo Nasionale Kunstefees is hy per geleentheid beoordelaar vir die Kanna-prys vir kontemporêre musiek.

Skryfwerk

Sy eerste digbundel, My straat en anne praat-poems, word in 1999 in aanmerking geneem by die toekenning van die Ingrid Jonker-prys. Hierdie gedigte moet hardop gelees word om die betekenis en ritme daarvan te snap, want selfs bekende woorde word geskryf soos dit klink in die Kaapse spreektaal (hy noem die taal “ghoema”) en kom soms vreemd vir die oog voor. Dit is dus in alle opsigte werklik “praat-poems”. Hierdie onkonvensionele aanbiedingswyse verberg die diepte van hierdie gedigte, wat handel oor dinge so uiteenlopend soos die Skepping en ander Bybelse temas, die geskiedenis en sy onregte en die filosofieë van die gewone mens.

Die faraway klanke vanne hadeda is sy opvolgbundel, wat tematies en stilisties by die eerste een aansluit. Die bundel bevat drie afdelings, "Die anne halfte", "'n Dying bizniz" en "Prêntsies". "Die anne halfte" bevat gedigte oor sosiale euwels soos vigs, tienerswangerskappe en bendegeweld vir diegene wat hulle in die minder bevoorregte deel van die samelewing bevind. Sy gedigte word vertaal in Nederlands, Frans en Bahasa Indonesies en word in verskeie bloemlesings opgeneem, waaronder A Century of South African Poetry, Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte, Nuwe verset en die Nederlandse O wye en droewe land. Hy publiseer ook in die Tydskrif vir Letterkunde.

Publikasies

• My straat en anne praat-poems (1998)
• Die faraway klanke vanne hadeda (2006)
• Moerstaāl

Bronne

• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3, Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006
• Willemse, Hein. Aan die ander kant, Protea Boekhuis, Pretoria, eerste uitgawe, eerste druk, 2007
• Du Plessis, Clinton V. “Straatwyse stem skryf landskap al oper”, Rapport, 11 Februarie 2007
• Engelbrecht, Theunis “Net 'n bietjie k*kpraat”, Kaap-Rapport, 1 Augustus 2004