NG gemeente Parkhurst
Die NG gemeente Parkhurst was van 1944 tot 1996 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Johannesburgse voorstad met dieselfde naam, Parkhurst.
Agtergrond[wysig | wysig bron]
Die gedurige toestroming uit ander provinsies en die destydse Transvaalse platteland van so baie Afrikaanssprekendes veral ná 1933 met die styging van die goudprys en die daaropvolgende ekonomiese opbloei op die Rand, het noodwendig tot die afstigting van talle NG gemeentes in en om Johannesburg gelei. In die eerste 50 jaar van die Goudstad se bestaan, is 23 gemeentes aan die Rand gestig, maar van 1936 tot 1946 het dié getal met 36 toegeneem. In 1946 het die Rand reeds vyf ringe getel met 59 gemeentes, 66 predikantsposte en 122 014 siele.
Afstigting[wysig | wysig bron]
Ná die afstigting van die dogtergemeente Johannesburg-Noord in 1942 in die noordooste van die moedergemeentes Johannesburg en Johannesburg-Oos, het die noordelike wyke van die twee gemeentes, met die voorstad Parkhurst as middelpunt, intussen ook reeds so ver ontwikkel en uitgebrei dat daar aan afstigting gedink kon word. Die gedeelte van die te stigte gemeente wat onder Johannesburg-Oos geval het, het reeds sedert die ordening van ds. William Nicol in Augustus 1913 met spronge vooruitgegaan. Volgens 'n berig die Irenenuus van Maart 1923 het dié wyk (wat buiten Parkhurst ook uit Parkview, Parkwood, Parktown-Noord en Rosebank bestaan het) toe 64 gesinne met 134 lidmate van die NG Kerk getel. Toe Parkhurst jare vantevore nog 'n deel van ouderling Lourens Geldenhuys se wyk, Jukskeirivier, uitgemaak het, het hier net 'n handjievol lidmate gewoon. Die vinnige toename in die lidmaattal het ds. Nicol en sy kerkraad reeds in 1920 genoop om 'n wykskerkie te bou waar twee maal per maand buitedienste gehou is. Teen die middel van 1923 het die werksaamhede hier so mooi gevlot dat 'n kerkkoor onder leiding van een van die ouderlinge begin kon word. Saam met dié van Irene en Norwood (middelpunt van die latere gemeente Johannesburg-Noord) was daar toe drie kore in die gemeente. Die opbloei van kerksang in daardie jare was in 'n groot mate danksy die leiding van mev. Nicol, 'n opgeleide musiekonderwyseres wat jare lank self die orrel in die Irenekerk gespeel en ook die kerkkoor gelei het.
Behalwe die kerksaal in die Johannesburg-Oos-deel van die te stigte gemeente, is daar ook (in 1939) 'n saal in Craighall in die Johannesburg-deel teen 'n koste van £900 voltooi nadat die moedergemeente 'n stuk grond vir dié doel in April 1939 teen £225 aangekoop het.
Op 5 September 1944 het die Ringskommissie van Johannesburg, in samewerking met die kerkrade van die twee moedergemeentes, oorgegaan tot die tweede afstigting binne twee jaar van die twee genoemde gemeentes. Selfs nadat die wyke Norwood en Parkhurst afgesny is, het die Johannesburgse moedergemeente nog sowat 2 340 lidmate getel, hoewel dit die laaste wyk sou wees wat die gemeente afstaan. In dieselfde jaar is drie ander gemeentes in Johannesburg afgestig, naamlik Johannesburg-Wes, Randburg en Bezuidenhoutsvallei, waarvan net Randburg selfstandig voortbestaan.
Die eerste kerkraadsvergadering is op 11 September 1944 in die Parkhurst-kerksaal gehou. Dié saal het die gemeente as bruidskat van Johannesburg-Oos ontvang en die saal in Lyndhurst van Johannesburg. Op 29 Januarie 1945 beroep die gemeente vir ds. C. Murray, eertydse hulpprediker van Johannesburg-Oos. Hy aanvaar die beroep en word op 6 April 1945 in die gemeente ontvang en die volgende dag bevestig. Die gemeente maak van 18 Junie 1945 af 'n begin met die insameling van boufondse met die oog op die oprigting van 'n kerkgebou. 'n Maandelikse gemeentelike nuusblaadjie verskyn vir die eerste keer op 3 September 1945.
Op 15 April 1946 besluit die kerkraad om die grond, op die hoek van Tiendestraat en Tweedelaan, Parkhurst, waarop die kerk later sou verrys, aan te koop. Die eerste plan vir die nuwe kerkgebou is op 5 Mei 1947 aan die kerkraad voorgelê. Op 11 Junie 1949 is die eerste sooi omgespit en 'n aanvang gemaak met die bou van die nuwe kerk, waarvan ds. Murray op 6 Augustus daardie jaar die hoeksteen gelê het. Die woorde op die hoeksteen lees: "Wie op die hoë God vertrou, het seker nie op sand gebou." In die naweek van 13 tot 14 Mei het die feestelike inwyding van die nuwe kerkgebou plaasgevind toe ds. William Nicol as spreker opgetree het.
Tweede leraar[wysig | wysig bron]
Nadat Murray verskeie beroepe van die hand gewys het, het hy in Maart 1951 'n beroep na die gemeente Loubser in Nairobi aangeneem. Op 29 Maart is demissie aan hom verleen en tydens 'n geselligheid op 30 Maart neem die gemeente van sy eerste leraar afskeid. Die kerkraad beroep vir ds. Beyers Naudé, maar hy het bedank. Op 30 April 1951 is ds. C.S. Hattingh van Wolmaransstad beroep en tot groot blydskap van die gemeente neem hy die beroep aan en woord in die naweek van 22 tot 24 Junie in die gemeente ontvang.
In 1947 het die gemeente 850 lidmate gehad, wat teen 1951 aangegroei het tot 900, toe die sieletal reeds 1 500 was. In daardie jaar het die kerkraad bestaan uit 44 dienende lede. Daar was toe ook drie Sondagskole met oor die 300 leerlinge en 30 onderwysers.
Drr. Jan van Rooyen en Beyers Naudé[wysig | wysig bron]
In 1958 kom ds. (later dr.) Jan Hendrik Petrus van Rooyen, wat op 16 Junie 1928 op Garies in Namakwaland gebore is, van Dannhauser in Natal na Parkhurst. In 1964 voltooi hy die graad D.Th. aan die Universiteit van Utrecht. Hy dien tot sy aftrede in 1985 as voorsitter van die Ringsendingkommissie en van 1975 ook tot 1985 as voorsitter van die Sinodale Sendingkommissie. Van Rooyen was 'n groot voorstander van kerklike eenwording. Die Kerkbode skryf na sy dood op 13 Junie 2002 van hom: "Hy het 'n belangrike rol gespeel in die Transvaalse kerk - veral in die stormagtige jare ná die Cottesloe-beraad. Hy was lank betrokke by die Christelike Instituut van dr. Beyers Naudé, maar het later 'n ander rigting ingeslaan en hom van dr. Naudé gedistansieer."
Toe Naudé vroeg in November 1963 sy status as leraar in die NG gemeente Aasvoëlkop verloor omdat hy geweier het om hom aan die tydskrif Pro Veritate en die Christelike Instituut te onttrek, het hy en sy vrou, Ilse, verlof gekry om nog tot die einde van daardie maand in die pastorie aan te bly. Hy vertel in sy outobiografie, My land van Hoop: "Ons het besef dis die begin van die skeiding van die weë. Ek en Ilse het ook besef dat ons nou moes begin dink om êrens 'n huis te bekom waar ons kon gaan woon, asook in watter gemeente daardie huis moes staan. Ek het gevoel dat dit in elk geval nie verstandig sou wees om 'n huis binne die grense van Aasvoëlkop te koop nie, selfs al sou ons dit kon bekostig. Ons het feitlik geen spaargeld gehad nie. Die feit dat dr. Jan van Rooyen in Parkhurst deurgaans 'n ope en simpatieke houding teenoor die gedagte van 'n organisasie soos die Christelike Instituut ingeneem het en dat huispryse in die gebied van Parkhurst oor die algemeen laer was as in Aasvoëlkop, het daartoe gelei dat ek en Ilse ná ons afskeid 'n huis in Greenside gekoop en lidmate van die Parkhurst-gemeente geword het."
Dít het Naudé tot 1978 gebly tot die Algemene Sinode van die NG Kerk in Oktober 1978 in Bloemfontein geweier het om een te word met die drie sogenaamde dogterkerke, dié vir swartes, bruines en Indiërs. Soos hy skryf: "Ek kon eenvoudig nie met 'n rein gewete langer lidmaat bly van 'n Kerk wat die Bybelse opdrag van kerklike eenheid afwys nie." Sy vrou het egter nie saam met hom lidmaat van die NG Kerk in Afrika (die swart kerk) se gemeente in Alexandra word nie, weens praktiese oorwegings. Naudé was ingeperk in sy huis en kon haar nie daarheen vergesel nie, sy het niemand daar geken nie en wou graag aktief by haar plaaslike gemeente (Parkhurst) bly.
Ingelyf by Parksig[wysig | wysig bron]
Die gemeente is in 1996[1] ingelyf by NG gemeente Parksig, wat van toe af bekend gestaan het as NG gemeente Parkkruin. Die geboue in Parkhurst is blykbaar verkoop en al die gemeentelike bedrywighede het gesentreer om Parksig se geboue in Parkview. Een van die redes wat vir die inlywing aangevoer is, was dat Parkhurst te min kinderlidmate gehad het om Sondagskoolklasse sinvol aan te bied. Teen 2011 het Parkkruin 608 belydende en 319 dooplidmate gehad, 'n verhouding van 1,9:1, vergeleke met 4,1:1 in die hele NG Kerk.
Leraars[wysig | wysig bron]
- Christoper Murray, 1945 - 1951.
- Carel Stefanus Hattingh, 1951 - 1958.
- Dr. Jan Hendrik Petrus van Rooyen, 1958 - 1985 (tweede en laaste gemeente ná Dannhauser van 1953 - '58).
- Christiaan Johannes Jacobus Stegmann, 1986 - 1989
- Barend Johannes Burger Smit, 1990 - 1992 (uit die bediening[2]).
- Dr. Carel Johannes Hugo, 1992 - 1996 (laaste leraar).
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Agenda Hoëveldse Sinonde van die NG Kerk, 2007" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 7 Maart 2016. Besoek op 3 Augustus 2011.
- ↑ Bemarking wat deur verkeer vleg[dooie skakel], Beeld, 28 Mei 2010
Bronne[wysig | wysig bron]
- Albertyn, J.R. (voorsitter). (1947). Kerk en stad. Stellenbosch: Pro Ecclesia-Boekhandel.
- Naudé, Beyers. (1995). My land van hoop, die lewe van Beyers Naudé. Kaapstad: Human & Rousseau.
- Gaum, dr. Frits (red.) (1989). Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 1990. Pretoria: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
- Gaum, dr. Frits (red.) (2002). Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 2003. Tygervallei: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
- Olivier, ds. P.L. (samesteller) (1952). Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
- Smit, ds. A.P. (1948). Ons Kerk in die Goudstad (1887 - 1947). Kaapstad: Kerkrade van Johannesburg, Fordsburg, Johannesburg-Oos en Jeppestown.
- Stals, prof. dr. E.L.P. (red.) (1986). Afrikaners in die Goudstad. Deel 2. 1924-1961. Pretoria: HAUM Opvoedkundige Uitgewery.
- Small, Mario (samesteller). 2011. 2011 Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke. Wellington: Tydskriftemaatskappy.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Ek is nie klaar met NG Kerk, Sunette, Beeld, 1 Julie 2005
- Oud-regter Mostert van kommissie sterf, Beeld, 13 September 1995
- Universiteit van Pretoria oor Van Rooyen en Beyers