Gaan na inhoud

Revolusiejaar 1848

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Gevegte in Berlyn op 19 Maart 1848

Die Revolusiejaar 1848, wat deur sommige die Lente van die Volke[1] of die Lente van Nasies genoem word, was 'n reeks politieke opstande regoor Europa wat in 1848 begin het. Dit bly die mees wydverspreide revolusionêre golf in die geskiedenis van Europa tot nou toe. 'n Revolusie het in Januarie in Sisilië en in Februarie in Frankryk uitgebreek en daarna oor Europa en na ander dele van die wêreld versprei. Meer as 50 lande is deur opstande geraak.

As doel het die opstande gehad die wegdoen met monargistiese stelsels, die instel van 'n liberale sisteem en 'n liberale grondwet en die skep van onafhanklike nasiestate, vry van vreemde heersers, in lyn met die romantiese nasionalisme van die tyd.[2]

Van die hoof bydraende faktore vir die revolusies was wydverspreide ontevredenheid met politieke leierskap, eise vir meer deelname aan regering en demokrasie, eise vir vryheid van die pers, ander eise wat die werkersklas vir ekonomiese regte gestel het, die oplewing van nasionalisme, die hergroepering van gevestigde regeringsmagte,[3] en die Europese Aartappelskaarste, wat massa-hongersnood, migrasie en burgerlike onrus veroorsaak het.[4]

'n Kenmerk van hierdie revolusionêre bewegings was dat interne koördinasie en samewerking grotendeels by hulle ontbreek het. Die beweging was van korte duur en talle van die revolusies is bloedig onderdruk - tienduisende mense is gedood, en vele meer in ballingskap gedwing. Baie van die maatreëls wat deur die revolusionêres afgedwing is, is later deur die aristokratiese en konserwatiewe elite teruggedraai. Nietemin het die opstande 'n groot invloed uitgeoefen op die periode wat daarop gevolg het.[5] Heersers moes voortaan min of meer rekening hou met die liberale en nationalistiese gevoelens van die burgery wat al hoe meer invloedryk geword het.

Van die belangrikste blywende hervormings was die afskaffing van lyfeienskap in Oostenryk en Hongarye, die einde van absolute monargie in Denemarke en die instelling van verteenwoordigende demokrasie in Nederland. Die rewolusies het hulle grootste invloed gehad in Frankryk, die state van die Duitse Bond wat later die Duitse Ryk sou uitmaak, die Oostenrykse Ryk, Italië en Nederland.[6]

Frankryk

[wysig | wysig bron]
Opstand in Parys.Verowering van die watertoring, Place du Palais-Royal, 24 Februarie 1848.

Die "Februarie-revolusie" in Frankryk is gedryf deur nasionalistiese en republikeinse ideale onder die Franse algemene publiek, wat geglo het die mense moet hulself regeer. Die republikeine en konstitusioneel-liberales het die hervorming van die kiesreg, wat baie beperk was, geëis. Na 'n verbod op 'n republikeinse byeenkoms het onluste uitgebreek. Die gevolg was dat premier Francois Guizot op 23 Februarie deur die koning ontslaan is. Op 24 Februarie het koning Lodewyk Filips ten gunste van sy kleinseun geabdikeer in 'n poging om gevoelens te bedaar. Die voorlopige regering het dieselfde dag die Tweede Franse Republiek uitgeroep, wat die einde van die Julie-monargie beteken het.[7]

Onluste het weer in Junie in Parys uitgebreek (onder meer weens die ekonomiese krisis waarin die land verkeer het) maar is bloedig onderdruk.[8] In Desember het die Franse kiesers Lodewyk Napoleon Bonaparte, 'n neef van Napoleon Bonaparte, tot president verkies. Hy het enkele jare later 'n staatsgreep uitgevoer en homself as 'n diktatoriale keiser van die Tweede Franse Keiserryk gevestig.[9]

Duitse lande

[wysig | wysig bron]

Ook in die Duitse lande het die Februarie-revolusie begeertes na 'n Duitse eenheidsstaat, 'n grondwet en liberale hervormings aangewakker. Dit groothertogdom Baden het reeds in Februarie met liberale eise gekonfronteer. Op 15 Maart het die Pruisiese hoofstad Berlyn die toneel van onluste geword. Frederik Willem IV van Pruise het onmiddellik konsessies verleen en 'n grondwetgewende vergadering byeengeroep. Laasgenoemde het egter geen daadwerklike maatreëls geneem om aan die revolutionêre eise te voldoen nie.[10][11]

In die meeste Duitse state is liberale regerings sonder bloedvergieting geïnstalleer en in Frankfurt het die liberale Frankfurtse Parlement byeengekom en 'n grondwet vir die Duitse Ryk (die Paulskirchenverfassung) voorberei.[12][13]

Die revolusies in Duitsland het egter die dryfkrag ontbreek om veel te bereik. In die daaropvolgende jare is die meeste van die liberale hervormings weer ongedaan gemaak. 'n Nasionalistiese sentiment is nietemin opgewek en binne enkele dekades sou 'n verenigde Duitsland wel tot stand kom.[14]

Habsburgse lande

[wysig | wysig bron]

Die revolusies van 1848 het verrykende gevolge gehad. Van die lande wat deur die revolusies geraak is, sou die Oostenrykse Keiserryk die diepste getref word.

As reaksie op die Februarie-revolusie het die Maart-revolusie in Oostenryk en Hongarye uitgebreek. Dit het begin toe daar op 3 Maart 'n eis vir die onafhanklikheid van Hongarye ingestel is. Hierdie verset was gerig teen kanselier Klemens von Metternich, wat 'n absolutistiese en reaksionêre beleid gevoer namens die onbekwame keiser Ferdinand I.[15]

Op 12 Maart het onluste in Wene uitgebreek nadat petities vir liberale hervormings deur de regering van die hand gewys is. Hierdie liberale opstande het Klemens von Metternich so ontsenu dat hy as kanselier bedank en na die buiteland uitgewyk het. Op 15 Maart het keiser Ferdinand die sensuur opgehef en belowe om 'n nasionale vergadering byeen te roep. In April is 'n nuwe grondwet uitgevaardig en, nadat hernude opstande in Mei uitgebreek het, is die grondwet hersien. Nadat die Weense Oktober-opstand bloedig onderdruk is, het keiser Ferdinand vir Felix zu Schwarzenberg as hoof van die regering aangestel. Op advies van Schwarzenberg het Ferdinand in Desember afstand gedoen van die troon ten gunste van sy 18-jarige neef Frans Jozef I. Met Russiese hulp is orde uiteindelik in die Oostenrykse ryk herstel.[16][17]

Italiaanse lande

[wysig | wysig bron]
Opstand in Palermo, Sisilië, 1848.

In die Italiaanse lande was die revolusionêre bewegings gerig teen die regimes van die Habsburgers (Oostenryk) in die noorde en die Bourbons in die suide. 'n Oogmerk van die opstande was die vestiging van 'n Italiaanse eenheidsstaat.

Die Januarie-opstand in Sisilië was een van die eerste revolusies wat in 1848 uitgebreek het. Die Bourbon-koning Ferdinand II is hier in Januarie gedwing om 'n liberale grondwet te aanvaar. Kort hierna het hy egter met geweld sy reaksionêre regime weer herstel.[18] Die meer liberale koning Karel Albert van Sardinië het eweneens 'n meer liberale grondwet afgekondig en maatreëls geneem ten gunste van die vorming van 'n Italiaanse eenheidsstaat. Hy het op 23 Maart oorlog teen Oostenryk verklaar.[19]

In die koninkryk van Lombardye-Venesië, wat aan Oostenryk behoort het, is die Oostenrykers uit Venesië verdryf en is die Republiek van Venesië uitegroep. Die Oostenrykse generaal Joseph Radetzky von Radetz het daarin geslaag om Lombardye te behou. Pous Pius IX is in 1849 verdryf en in sy staat is die kortstondige Romeinse Republiek opgerig.[20]

In Parma en Modena is die hertoë Karel II en Frans V gedwing om hulle mag aan die liberales af te staan en hulle by die Koninkryk van Sardinië aan te sluit. Karel Albert se magte is in Augustus in die Slag by Custoza verslaan en kort daarna het hy ten gunste van sy seun geabdikeer. Beide hertoë is spoedig hierna in hul mag herstel. In 1849 het die reaksionëre magte weer in die hele Italië die oorhand gekry.[21] Die doel van 'n verenigde Italië, vry van buitelandse inmenging, sou nietemin minder as twee dekades later verwesenlik word.[22]

Nederland

[wysig | wysig bron]

Anders as in sommige naburige lande, het revolusie nie in 1848 in Nederland uitgebreek nie. In die periode 1844-1848 het koning Willem II elke grondwetwysiging afgewys wat moontlik sy sowereine mag kon beperk. Daar sou dus moontlik genoeg rede vir revolusie kon wees.

Toe revolusies in die omringende lande begin uitbreek, het Willem II bang geword dat hy die slagoffer van 'n revolusie in Nederland kon word. Die gevolg was dat hy sy oogpunt radikaal van konserwatief na liberaal verander het.

Op 3 November is 'n nuwe grondwet ingevoer, ontwerp onder leiding van die liberaal Johan Rudolph Thorbecke. Hierdie nuwe grondwet, wat met enkele kleiner aanvullings nogsteeds die Nederlandse grondwet is, het 'n einde gemaak aan die persoonlike regeermag van die koning en het die konsep van koninklike onskendbaarheid ingevoer. Voortaan was die ministers, en nie meer die koning nie, verantwoordelik vir hulle beleid. Die grondwet het ook die stande en die voorregte van die adel afgeskaf. Hiermee het die revolusiejaar 1848 in Nederland tog 'n groot en, in teenstelling met in baie andere Europese lande, blywende verandering in die regeringsstelsel en samelewing teweeggebring.[23][24]

België

[wysig | wysig bron]
Die vuurgeveg met die leër by Risquons-Tout.

In België was daar radikaal-demokratiese republikeine wat na die Februarie-revolusie in Parys, met die steun van die republikeinse regering in Parys, die monargie van Leopold I wou omverwerp. Hierdie planne is deur die Belgiese regering en met die hulp van die leër by Risquons-Tout, waar die republikeine uiteengejaag is, in die wiele gery. Ook plaaslike opstande is in verskeie dorpe en streke van België met geweld onderdruk. Ongewenste vreemdelinge - onder wie Karl Marx, wie se Kommunistiese Manifes in Februarie 1848 gepubliseer is - is uit die die land gesit en die aanvoerders van die revolusie is gearresteer. Deur hierdie maatreëls en deurtastende onderdrukking het die revolusie in België gefaal. Tog is enkele liberale maatreëls ingevoer om die progressiewe liberales gelukkig te hou. Hieronder tel die verlaging van die sensuskiesreg. Die liberales het die parlementsverkiesing van Junie 1848 gewen.[25][26]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. p. 715.
  2. ↑ Nel, P.G. (red.) (1979). Die kultuurontplooiing van die Afrikaner. Pretoria, Suid-Afrika: HAUM. p. 1.
  3. ↑ Evans, R.J.W. and Hartmut Pogge von Strandmann (eds.) (2000). The Revolutions in Europe 1848–1849. Oxford, U.K.: Oxford University Press. pp. v, 4.
  4. ↑ Vanhaute, Eric, Richard Paping and Ó Gráda Cormac (August 2006). The European subsistence crisis of 1845–1850: a comparative perspective. XIV International Economic History Congress of the International Economic History Association, Session 123. Helsinki. Geargiveer op die Internet Archive op 17 April 2017. Geraadpleeg, 3 November 2022.
  5. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  6. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 748-749.
  7. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 718-719.
  8. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 720-721.
  9. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  10. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. p. 724.
  11. ↑ Weber, Karl. "March Revolution", in Chastain, J. red. (2005). Encyclopedia of 1848 revolutions. Geraadpleeg 12 Desember 2022.
  12. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  13. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. bl. 733-736
  14. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  15. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  16. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. p. 438.
  17. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 738-739.
  18. ↑ Cook, Bernard. "Two Sicilies, Kingdom of, 1848-49", in Chastain, J. red. (2005). Encyclopedia of 1848 revolutions. Geraadpleeg 12 Desember 2022.
  19. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 728-729.
  20. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 729-730.
  21. ↑ Merriman, John (1996). A history of Modern Europe: From the Renaissance to the present. New York: W.W. Norton and Company. pp. 729-730.
  22. ↑ Greer, Thomas, H. (1987). A brief history of the Western World. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich Publishers. pp. 440-441.
  23. ↑ Grattan, Thomas Colley (2006), Holland. The history of the Netherlands. Charleston: Bibliobazaar. p. 341.
  24. ↑ Evans, R.J.W. and Hartmut Pogge von Strandmann, eds., The Revolutions in Europe 1848–1849 (2000) pp. v, 4.
  25. ↑ Witte, Els. Belgische republikeinen. Radicalen tussen twee revoluties (1830-1850), 2020, bl. 335-341
  26. ↑ Brison D. Gooch and John W. Rooney, Jr. "Belgium in 1848", in Chastain, J. red. (2005). Encyclopedia of 1848 revolutions. Geraadpleeg 12 Desember 2022.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Revolusiejaar_1848&oldid=2720606"