Skandinawiese Korps

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die Skandinawiese Korps, foto waarskynlik op 16 Oktober 1899 geneem. Christer Uggla is in die eerste ry heel links. Ander lede wat geïdentifiseer kan word is staande, in die middel sonder bandeliers, van links na regs: (2Lt en KM) Adolf Claudelin, 2iC company Lt Erik Stålberg (swart snor), Veldkornet Johannes Flygare (bril en baard), Lt en KM Carl David Appelgren (snor) en 2Lt William Baerentsen (Deen, snor)

Die Skandinawiese Korps (Sweeds: Skandinaviska kåren) was 'n militêre eenheid wat deur Christer Uggla gestig is, en hul by Boeremagte aangesluit het toe die Tweede Vryheidsoorlog in 1899 tussen die Boererepublieke en die Verenigde Koninkryk uitgebreek het. Die eenheid het uit ongeveer 100 Sweedse, Finse, Deense en Noorweegse vrywilligers bestaan. Die eenheid het aan die beleg van Mafeking en die Slag van Magersfontein van 10 tot 11 Desember 1899 deelgeneem waar dit swaar verliese gelei het. Die soldate wat gesneuwel het is op die slagveld begrawe. Die eenheid is weer versterk en geherorganiseer. Die oorblywende lede is egter op 27 Februarie 1900 krygsgevangene geneem met Generaal Cronjé se oorgawe by Paardeberg. Later is 'n Skandinawiese monument opgerig op die plek waar die Skandinawiese soldate gesterf het.

Nordiese immigrasie na Suid-Afrika[wysig | wysig bron]

Nordiese immigrante was reeds aan die begin in die 17de eeu deel van Europese vestiging in Suid-Afrika. Die immigrante wat as werknemers van die VOC aangekom het, is meestal in die Afrikanerbevolking opgeneem. Vanaf 1850 het die patroon begin verander met die vestiging van Finse, Noorse en Sweedse sendeling genootskappe in Suid-Afrika asook die vestiging van Noorweegse en Sweedse gemeenskaplike nedersettings. [1][2]

Immigrasie van individue uit die arm Nordiese lande het vinnig toegeneem nadat diamante in Kimberley in 1867 en goud in 1886 in die Witwatersrand ontdek is. Duisende Nordiese avonturiers, matrose, spoorwegwerkers, vakmanne en ingenieurs is deur die ekonomiese geleenthede gelok. Immigrasie uit die Nordiese lande het 'n hoogtepunt bereik tussen 1890 en 1910. Teen die einde van die tydperk was daar tussen 4 000 en 5 000 immigrante wat in die Nordiese lande gebore is in Suid-Afrika; rofweg ewe veel uit Swede, Noorweë en Denemarke met 'n kleiner aantal, meestal Sweedssprekende, Finne. Die immigrante het hulle ook ongeveer gelykop in die Kaapkolonie, Natal en Transvaal gevestig. [1]

Stigting[wysig | wysig bron]

Na die uitbreek van die oorlog is 'n vergadering op 12 Oktober 1899 in Pretoria gehou waar die Skandinawiese korps gestig is vir vrywilligers uit Skandinawië en Finland om magte in die Transvaal te ondersteun. Die stigter was kaptein Axel Christer Helmfrid Uggla, hoofingenieur van die Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorweg Maatschappij.[3] Die diens van die eenheid is aan die ZAR-regering aangebied wat dit aanvaar het. Model 1888 Mausergewere en 90 perde is deur die ZAR-regering verskaf en gepaste klere en uniforms is deur die komitee aangekoop. Op die eerste dag het 68 Skandinawiërs aangesluit waarvan drie vir mediese diens. Drie ossewaens is vir logistieke doeleindes aangeskaf. Johannes Flygare, 'n landmeter wat in Zoeloeland aan Lutherse sendelinge uit Swede gebore is en Afrikaans en swart tale kon praat, is as Veldkornet aangestel. Erik Stålberg wat tevore 'n adjudant-offisier in die Koninklike Sweedse leër was, was die enigste opgeleide offisier en is as luitenant aangestel en die Deen William Baerentzen as tweede luitenant.[4]

In 1899 het die eenheid uit 9 offisiere en onderoffisiere bestaan en 104 gewone rekrute waarvan 45 Swede, 24 Dene, 18 Finne, 13 Noorweërs en 13 ander nasionaliteite was.[4] Ander nasionaliteite wat in die vrykorps verteenwoordig is was sewe Duitsers, waaronder die Jood Gustav Lindenberg uit Klerksdorp, drie Nederlanders, twee Russe en een Engelsman.[5]

Die eenheid se hooftaak sou sabotasie-operasies wees maar hulle het ook deelgeneem aan die Beleg van Mafikeng en die Veldslae van Magersfontein en Paardeberg. Luitenant Ståhlberg het slegs ongeveer 'n week gehad om basiese militêre opleiding aan die eenheid wat min vorige militêre, wapen- of ruitervaardighede gehad het, te verskaf.[4]

Op 16 Oktober 1899 het ongeveer 50 manne van die korps voor President Paul Kruger geparadeer voor hulle na die front vertrek het. Kruger het die eenheid toegespreek en al die vrywilligers se hande geskud.[4]

Beleg van Mafikeng[wysig | wysig bron]

Die eenheid wat teen die tyd ongeveer 100 man en 130 perde getel het is per spoor van Pretoria na Klerksdorp vervoer waar verdere opleiding ondergaan is. 'n Polisie-offisier het luitenant Stålberg hier met perdryopleiding bygestaan. Die troepe het van Kleksdorp af verder te perd gereis. In Polfontein moes die eenheid help met die beskerming van die Long Tom belegkanon wat na Mafeking op pad was. Op 21 Oktober 1899 is twee vrywilligers, die Sweed Carl Hultin en Noorweër Einar Olsen gewond. Olsen het later by Magersfontein omgekom.[4]

Op 23 Oktober 1899 het die eenheid aangesluit by die magte van genl. Piet Cronje by Rietvlei naby Mafeking. Op 25 Oktober het die eenheid deelgeneem aan 'n onsuksesvolle aanval op Mafeking deur ongeveer 1 200 Boere onder Kommandant Vallmarens. Twee vrywilligers is gewond naamlik 'n Deen genaamd Klaussen en 'n Fin Jacob Johansson wat later krygsgevange geneem is en in 1900 in Sint Helena gesterf het.[4]

In die nag van 3 November 1899 het Veldkornet Flygare en 20 van die bes opgeleide Skandinawiërs saam met 80 Boere die Britse stellings binnegedring en hulle ingegrawe. Die posisie is gehou tot 5 November toe 'n deel van die Britse verdedigingslinie aangeval en ingeneem is waardeur die Britse artillerie op "Kanonkoppie" afgesny is.[4]

Die posisie moes egter verlaat word, en die eenheid het deelgeneem aan verkennings- en demolisie-aksies.[4]

Magersfontein[wysig | wysig bron]

Hierdie Nordiese Kruise staan by die grafte van gesneuwelde Skandinawiese krygers. Die inskripsie lees:Hulle kon nie retireer, hulle kon slegs sneuwel. Ter nagedagtenis aan die Skandinawiërs wat hier gesterf het. Ook is 'n Skandinawiese monument opgerig ter nagedagtenis aan die lede van die Skandinawiese vrywilligerskorps wat te Magersfontein gesneuwel het.

Op 20 November 1899 het die Skandinawiese Korps saam met die res van Generaal Cronje se mag begin beweeg om te verhoed dat die Britte onder Lord Methuen die beleg van Kimberley kon oplê. In Klerksdorp het nog 15 vrywilligers wat deur Uggla gewerf is by die eenheid aangesluit wat per trein na en van daar te perd na Jacobsdal vertrek het. Die eenheid is beveel om by genl. De la Rey by Scholtznek aan te sluit om die twee Krupp veldkanonne te verdedig.

In Scholtznek is verdere opleiding gedoen en het sabotasiespanne die spoorweglyn na Kimberly opgeblaas. Generaal Cronje het die eenheid na aanleiding hiervan 'n donkiewa vol plofstof en loopgraafgereedskap toegeken. 'n Demolisiespan bestaande uit tien vrywilliggers onder leiding van twee Finse deskundiges het die spoorweg op twee plekke omtrent 20 km suid van die Modderrivier vernietig.

Nadat verkenning op 6 Desember aangetoon het dat Britse magte aan die nader kom was het De la Rey genl. Cronje oortuig om 'n verdedigingslinie by Magersfontein in te neem op 8 Desember. Op 10 Desember het Veldkornet Flygare en twee troepe verkenning gedoen en in die nag van 11 Desember het ongeveer die helfte van die eenheid 'n voorpos beman en het die res hulle ingegrawe sowat 1,5 km verder noordoos. Die geveg om die Skandinawiese voorpos het op 11 Desember 1899 omstreeks 03:15 vm begin. Genl. Cronje het omstreeks 02:00 vm kommandant Tolly de Beer beveel om die voorposte te verlaat maar die bevel het nie by die Skandinawiese eenheid uitgekom nie. Die Skandinawiërs het die eerste Britse aanval afgeweer. 'n Tweede aanval wat 'n halfuur geduur het is egter teen ongeveer 06:15 vm gelanseer. Flygare was een van die eerste wat omgekom het. Lt. Stålberg is drie keer gewond maar het daarin geslaag om die troepe te beveel om die voorpos te verlaat voor hy sy bewussyn verloor het. Luitenant Baerentzen is ook twee keer gewond en buite aksie gestel. Altesaam 39 van die Skandinawiese Korps in die voorpos is dood of gevangene geneem en slegs 11 kon daarin slaag om te ontsnap en terug te val tot by die hoofverdedigingslinie.

Luitenant-Kwartiermeester Appelgren was nie by die voorpos nie maar is in die hoofverdedigingslinie gewond en het 'n paar dae later beswyk wat Luitenant-Kwartiermeester Claudelin as die laaste oorblywende offisier gelaat het. Hansen-Stoermoen van die Johannesburgse Komitee is deur Uggla gestuur om die eenheid te help. Drie grafte is gegrawe en Claudelin het die begrafnis behartig.

Paardekraal en oorgawe[wysig | wysig bron]

Medaljes uitgereik aan lede van die Skandinawiese vrywilligerskorps.
Medaljes uitgereik aan lede van die Skandinawiese vrywilligerskorps.

Die swaar verliese onder die Skandinawiese helde tydens die Slag van Magersfontein het 'n skokgolf deur die Afrikanergemeenskap gestuur. Daar is besluit om die eenheid te ontbind en die oorblywende manskappe by 'n Boerekommando in te sluit. Uggla het egter aanhou om vrywilligers te werf en op 20 Januarie 1900 het 20 nuwe vrywilligers by die eenheid aangesluit onder bevel van kapt. Jens Friis, 'n Deen. Die besluit om die eenheid te ontbind is opsy gestel en die eenheid is geherorganiseer. Jens Friis is as veldkornet aan die hoof van die eenheid geplaas en die Swede Helge Fägersköld en Magnus Lang is onderskeidelik as eerste en tweede luitenant aangestel.

Nadat die Britte vir 'n tyd lank by Magersfontein gestuit is, het hulle in Februarie 1900 weer begin opruk. In plaas daarvan om die Magersfontein posisies aan te val het hulle egter probeer om dit te omflank. Laat op 15 Februarie het genl Cronje begin om die posisie te ontruim en noord te beweeg. Die Skandinawiese Korps moes te voet marsjeer aangesien hulle perde op 'n plaas was wat deur die Britte ingeneem is. Drie vrywilligers is in die tydperk verloor.

Op 16 Februarie 06:00 het die Britse berede eenheid die klomp begin teister en moes hulle die aanvalle 'n paar keer afweer voor hulle Klipdrift 10 km wes van Paardeberg bereik het. In die nag van 17 Februarie het die eenheid verder marsjeer met Bloemfontein as eindbestemming. Teen dagbreek het hulp kamp opgeslaan by Wolwespruit. Die volgende dag is 'n aanval deur die Britte afgeweer maar die Sweed Elof Blombergson en die Nederlander Jacob Woolf het omgekom. Die Finne, sersant Johan Viklund en vrywilliger Otto Backman, sowel as die Deense vrywilliger Peter Krohn is gevangene geneem deur die Britte. 'n Ernstige terugslag is dat die wa met proviand en wapens deur kanonvuur getref is en uitgebrand het.

Op 19 Februarie is die Sweed Oscar Cederström en die Noorweër Adolf Hansen gewond. Beide is 'n week later as krygsgevangenes gevangene geneem. Nadat genl Cronje nog vir 'n week aanhou veg het, het hy op 27 Februarie aan die Britte oorgegee en die oorblywende 47 lede van die Skandinawiese Korps is saam met die Boere krygsgevange geneem. Drie van hulle het daarin geslaag om te ontsnap voor hulle uit Simonstad verskeep is. Twee het hulself in die sand laat begrawe terwyl hulle in die see geswem het en een het oorboord gespring met 'n reddingsgordel en mes. Al drie het die Boerelinie veilig bereik.[6]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 Regional cooperation in Southern Africa, deur Bertil Odén, Haroub Othman, Nordiska Afrikainstitutet, pp 20-21
  2. The Swedish Emigration to Potchefstroom, FAMNEA, nuusbrief van die Genealogie Genootskap van SA - Noordwes, Februarie 2008, Jaargang 5, Uitgawe 1
  3. C. De Jong, Die verslag van suster Elin Lindblom oor die Skandinawiese ambulans in die Tweede Anglo-Boere-oorlog, Military History Journal, Vol 4 No 5
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 The Anglo Boer War website, Scandinavian Volunteers[dooie skakel], deur Stellan Bojerud, Besoek op 9 Augustus 2009
  5. Volgens ander bronne was daar slegs een Rus en ook 'n Italianer - sien: Regional cooperation in Southern Africa, deur Bertil Odén, Haroub Othman, Nordiska Afrikainstitutet, pp 39
  6. Anglo Boer War website, Scandinavian Corps Geargiveer 6 Oktober 2008 op Wayback Machine, Besoek op 9 Augustus 2009