Gaan na inhoud

Soraya Esfandiary Bakhtiary

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Soraya Esfandiary Bakhtiary
Koningingemalin van Iran

Man Sjah Mohammad Reza Pahlavi
Huwelik 12 Februarie 1951 - 15 Maart 1958
Vader Khalil Esfandiary Bakhtiary
Moeder Eva Karl
Gebore (1932-06-22)22 Junie 1932
Esfahan, Iran
Oorlede 26 Oktober 2001 (op 69)
Parys, Frankryk
Beroep Aktrise (1965)
Godsdiens Sjiisme, later Christendom

Soraya Esfandiary Bakhtiary (Persies: ثریا اسفندیاری بختیاری‎, Sorayâ Esfandiyâri Baxtiyâri; 22 Junie 1932 - 26 Oktober 2001) was as die tweede vrou van sjah Mohammad Reza Pahlavi, met wie sy in 1951 getrou het, die koningingemaal van Iran.

Hulle huwelik het deur diep waters gegaan, veral toe dit blyk dat sy onvrugbaar is. Sy het die sjah se voorstel dat hy met 'n tweede vrou trou om 'n troonopvolger te verwek, verwerp en hy hare dat hy abdikeer ten gunste van sy halfbroer. As die dogter van 'n Duitse Christen-ma, is Soraya deur die Sjiitiese geestelikes gewantrou; die sjah se besitlike ma het ook nie van haar gehou nie.[1] In Maart 1958 het die sjah gehuil toe hy aankondig hulle gaan skei.

Ná 'n kort loopbaan as 'n aktrise en 'n verhouding met die Italiaanse rolprentregisseur Franco Indovina het Soraya alleen in Parys gewoon tot met haar dood in 2001.

Vroeë lewe en opvoeding

[wysig | wysig bron]
Soraya as kind saam met haar ma (omstreeks 1935).

Soraya was die oudste kind en enigste dogter van Khalil Esfandiary Bakhtiary (1901-1983),[2] 'n edelman en Irannese ambassadeur in Wes-Duitsland in die 1950's, en sy Russies gebore Duitse vrou, Eva Karl (1906-1994).[3]

Sy is op 22 Junie 1932 in Isfahan gebore[2][4] en het 'n jonger broer, Bijan (1937-2001), gehad. Haar familie was lank betrokke by die Irannese regering en diplomatieke korps. Soraya het in Berlyn en Isfahan grootgeword en in Londen en Switserland studeer.[4]

Huwelik

[wysig | wysig bron]

In 1948 is Soraya deur 'n familielid van haar voorgestel aan die pas geskeide sjah Mohammed Reza Pahlavi deur middel van 'n foto van haar wat in Londen op aandrang van die familielid geneem is. Soraya het destyds pas afstudeer aan 'n Switserse afrondingskool en het Engels in Londen studeer.[5] Hulle het gou daarna verloof geraak; die sjah het aan haar 'n diamantverloofring van 22,37 karaat gegee.[6]

Die paartjie het op 12 Februarie 1951 in Teheran getrou.[7] Hoewel die sjah aangekondig het dat gaste geld aan 'n spesiale welsynorganisasie vir armes moes skenk, was daar onder die trougeskenke 'n nertsjas en 'n lessenaarstel met swartdiamante van Josef Stalin en Georgiese silwerkershouers van koning George VI en koningin Elizabeth.[8] Die onthaalsaal was versier met 1,5 ton orgideë, tulpe en angeliere van Nederland af. Die vermaak is onder andere verskaf deur 'n perdesirkus uit Rome.[9]

Soraya het later oor haarself en Iran geskryf: "Ek was 'n domkop. Ek het niks geweet van die geografie, die legendes, van my land nie; niks van sy geskiedenis, niks van die Moslemse geloof nie."[10] Soraya se opvoeding was geheel en al Duits en Katoliek en haar identiteit was gemeng. Dit het veroorsaak dat die Moslemse geestelikes in Iran gesê het die sjah moes nie met hierdie "half-Europese meisie" getrou het wat nie as 'n Moslem grootgemaak is nie.[10] Soraya het geskryf: "Die gevoel van beide Christen en Moslem wees, maar terselfdertyd nie een van die twee nie, het twee uiteenlopende pole in my vlees gegraveer waartussen my bestaan ontvou het. Die een was metodies Europees, en die ander brutaal Persies".[10]

Koningin van Iran

[wysig | wysig bron]
Koningin Soraya in 1956.

Ná die troue was Soraya aan die hoof van die familie se welsyn in Iran.[11] Haar huwelik is vertroebel deur die feit dat die sjah se ma en susters haar almal as 'n mededinger om sy liefde beskou het, nes gebeur het met sy eerste vrou, prinses Fawzia Foead van Egipte.

Soraya het ook niks gehou van Ernest Perron, die sjah se beste vriend en privaat sekretaris, nie.[10] Sy het Perron 'n "homoseksueel wat vroue, alle vroue, minag" genoem, iemand "wat gif versprei deur die paleis, sowel as deur ons eie byplek".[10] Sy het geskryf Perron is 'n "skelm, verraderlike en Machiavelliaanse" man wat "haat opwek, skinderstories versprei, hom verlustig in elke intrige".[10] Tot haar ontsteltenis was die sjah "betower deur hierdie diaboliese Switser" wat homself beskou het as 'n "filosoof, digter en profeet". Die twee mans het elke oggend byeengekom om staatsake in Frans te bespreek, omdat die sjah Perron se advies hooggeag het. En, soos Soraya gou agtergekom het, is ander sake ook bespreek.[10] Tot haar walging het Perron haar besoek en 'n paar opmerkings gemaak en vrae gestel oor haar sekslewe met die sjah wat sy "suggestief" en vulgêr genoem het. Sy het hom uit woede uit die paleis gegooi.[10]

Soraya en die sjah in Miami.
Soraya en die sjah in 1953.

Omdat Soraya in Europa grootgeword het, was Iran vir haar 'n "vreemde" land. Volgens die Irannees-Amerikaanse historikus Abbas Milani verduidelik dit haar houding teenoor die gewone Irannese, wat hy beskryf as "grensend aan rassisme". Vir haar was Europa altyd die model vir uitnemendheid in alles.[10] Soraya het beskryf hoe sy as koningin "hospitale, weeshuise, welsynorganisasies en mense se woonplekke besoek het waarheen strome vuil water loop nadat wasvroue, boemelaars en honde dit eers gebruik het. Armoede en smerigheid. Kinders met siektes, mishandelde vroue en uitgehongerde mans. Die vullis van die stegies waar huise nie meer huise is nie; waar armoede, werklike armoede, heers."[10]

In teenstelling met die klem op die "vullis" van Teheran, het Soraya met ope bewondering geskryf van hoe Parys haar "betower".[10] Oor haar tyd in dié stad skryf sy: "Elke dag was my hart gevul met sonskyn. Die lewe was lig . . . dit was wonderlik om te gaan fliek, om 'n glas limonade te drink op die terras van die brassie . . . 'n verbode plesier."[10] Soraya het geskryf oor die plesier om in Europa skool te gaan, anders as die Irannese skole "met die grys skooldrag, die stoof met rook wat die klaskamer besoedel, lesse, huiswerk, werk tot jy uitgeput is".[10]

In Oktober 1954 het die sjah aan Soraya gesê hy is bekommerd omdat sy nog nie vir hom 'n erfgenaam gegee het nie. Hy het voorgestel hulle besoek die Verenigde State om dokters daar te raadpleeg.[12] In 1954-'55 het die keiserlike paartjie 'n lang besoek aan Amerika gebring. Hulle het op 5 Desember 1954 vertrek.[12] In New York het Soraya dokters besoek wat haar verseker het haar onvermoë om swanger te raak het te doen met die "skokke, ontsteltenisse en kwellings van die afgelope twee jaar", maar in Boston het dokters vir haar gesê sy is onvrugbaar en sal nooit kinders kan hê nie.[13] Die sjah het probeer om Soraya te vertroos, want sy was hoogs ontsteld deur die nuus dat sy onvrugbaar is.[13] Onbewus van wat die dokters vir Soraya gesê het, het Newsweek sarkasties geskryf "selfs die Sjahansjah (koning van konings), Onderkoning van God, Skaduwee van die Almagtige en Spil van die Heelal verdien 'n vakansie . . . hulle het dié winter deurgebring in 'n privaat besoek aan die VSA . . . doktersondersoeke in New Yorkse hospitale, om besienswaardighede te besoek in San Francisco, die dans van die mambo in Hollywood, om te ski in Sun Valley, en om te waterski in Miami Beach".[13]

Soraya was betower deur Hollywood en het daarvan gehou om Amerikaanse filmsterre tydens haar besoek aan Los Angeles te ontmoet.[13] Sy het van haar gunstelingsterre ontmoet, onder andere Grace Kelly, Lauren Bacall, Bob Hope, Esther Williams en Humphrey Bogart.[13] 'n Foto van koningin Soraya wat met 'n bikini in Miami waterski, was uiters omstrede in Iran.[13] Sy is algemeen veroordeel vir haar kostuum, wat as ongeskik vir 'n Moslem beskou is, en die foto is in Iran verbied in 'n poging om die kritiek van die ulema (vertolkers van godsdienskennis) te beëindig.[13]

Op 12 Februarie 1955 het die keiserlike paartjie van Amerika na Brittanje gevaar aan boord van die Queen Mary.[14] In Londen het die sjah en Soraya in Buckingham-paleis saam met koningin Elizabeth II, prins Philip, Hertog van Edinburg, die eerste minister, sir Winston Churchill en die minister van buitelandse sake, sir Anthony Eden, geëet.[14] Op die laaste been van hulle reis het die paartjie Keulen besoek, waar hulle by Soraya se ouers oorgebly het.[14] Die sjah se dogter uit sy eerste huwelik, prinses Shahnaz, wat in België studeer het, het haar pa in Keulen kom besoek, wat veroorsaak het dat 'n jaloerse Soraya 'n "embarrasserende vloermoer" gegooi het en geëis het dat haar man net aan haar liefde bewys. Dit het die sjah eindelik genoop om vir haar te sê om stil te bly.[14] Op 12 Maart 1955 het die paartjie na Teheran teruggekeer, waar duisende mense hulle terugverwelkom het ondanks die reën.[14]

Later in 1955 het die sjah sy vervolging van die Baha’i-geloof voortgesit en hulle tempels platgevee. Toe die Britse diplomaat Denis Wright protes aanteken by die sjah se minister Asadollah Alam, is aan hom gesê Mohammad Reza moes iets doen om die ulema te sus nadat die foto van Soraya in 'n bikini verskyn het.[13]

Egskeiding

[wysig | wysig bron]
Die sjah steek 'n sigaret vir sy vrou aan.

Hoewel die troue tydens 'n swaar sneeuval plaasgevind het, wat veronderstel was om 'n goeie teken te wees, het die huwelik teen vroeg in 1958 begin sneuwel weens Soraya se oënskynlike onvrugbaarheid. Die sjah se enigste kind, sy dogter prinses Shahnaz, het in 1955 getrou met Ardeshir Zahedi, die seun van die voormalige eerste minister, generaal Fazlollah Zahedi, vir wie die sjah geminag en in 1955 ontslaan het.[15] Die sjah het aan Soraya vertel "dat 'n Zahedi nie die dinastie van die Pahlavi's kon voortsit nie" en dat sy aan hom 'n seun moet gee sodat die Huis van Pahlavi kon voortbestaan.[1] Die sjah het voorgestel hy trou met 'n tweede vrou om 'n erfgenaam te kry, maar Soraya het dit verwerp.[16]

In 'n poging om haar posisie as koningin te red, het Soraya aan die sjah gesê hy moet die grondwet van 1909 verander sodat een van sy halfbroers hom kon opvolg, maar volgens die sjah sou dit die goedkeuring van "die raad van wyse manne" verg.[1] Soraya, wat nooit die grondwet gelees het nie, het nie geweet daar bestaan nie so iets nie en dat dit die sjah se manier was om 'n moeilike besluit uit te stel deur te jok.[1] Die sjah se oorheersende ma het druk op hom begin uitoefen om van Soraya te skei sodat hy 'n erfgenaam kon verwek.[1] Mohammad Reza het Soraya oorreed om Iran te verlaat deur te belowe dat hy die "raad van wyse manne" sou vra om die grondwet te verander.[17] Soraya het egter vermoed haar man het sy rug op haar gedraai.[1]

Sy het Iran verlaat vir haar ouerhuis in Keulen. Die sjah het sy vrou se oom, senator Sardar Assad, vroeg in Maart 1958 daarheen gestuur om haar te probeer oorreed om terug te keer Iran toe.[18] Soraya het die voorstel dat die sjah met nog 'n vrou trou terwyl sy koningin bly, weer verwerp. In haar memoires het sy 'n vergelyking tussen die sjah en die Hertog van Windsor getref "wat sy troon vir liefde opgeoffer het". Sy het geskryf net "Oosterlinge" offer liefde vir hulle troon op.[17]

Soraya op Noordwijk-strand ná haar egskeiding, Augustus 1959.

Op 5 Maart het die sjah haar gebel met die ultimatum dat sy hom toelaat om nog 'n vrou te neem, of hy sou van haar skei.[19] Op 14 Maart is aangekondig die paartjie gaan skei.

Op 21 Maart 1958, op die Irannese Nuwejaar, het 'n huilende sjah die nuus van sy egskeiding aan die Irannese volk meegedeel. Die huwelik het amptelik op 6 April 1958 tot 'n einde gekom.

In 'n verklaring aan die Irannese volk vanaf haar ouers se huis in Duitsland het Soraya gesê: "Aangesien Sy Keiserlike Majesteit Mohammad Reza Shah Pahlavi dit nodig ag dat die opvolger van die troon van direkte afstamming in die manlike lyn van geslag tot geslag tot geslag moet wees, sal ek met die grootste spyt in die belang van die toekoms van die Staat en die welsyn van die volk in ooreenstemming met die wens van Sy Majesteit die keiser my eie geluk opoffer, en ek sal instem tot 'n egskeiding van Sy Keiserlike Majesteit."[20]

Loopbaan as aktrise

[wysig | wysig bron]
Soraya in 1953.

Ná haar egskeiding was Soraya in 'n verhouding met regisseur Maximilian Schell en die nywerheidserfgenaam Gunter Sachs, en sy het vir 'n kort ruk in München gewoon. Later het sy na Frankryk verhuis. Sy het 'n kort loopbaan as aktrise gehad, waarvoor sy net haar eerste naam gebruik het. Aanvanklik is aangekondig sy sou die rol van Katharina die Grote in 'n rolprent oor die Russiese keiserin vertolk, maar dit het doodgeloop.[21] Sy het wel in die 1965-rolprent I tre volti (Die drie gesigte)[22] gespeel en het daarna met die Italiaanse regisseur van die fliek, Franco Indovina, uitgegaan.[23]

Sy het as 'n karakter met die naam Soraya verskyn in die 1965-prent She.[24] Ná Indovina se dood in 'n vliegongeluk het sy haar lewe in Europa deurgebring en aan depressie gely, soos sy vertel in haar memoires van 1991, Le Palais des solitudes (Die paleis van eensaamheid).

Dood

[wysig | wysig bron]

Soraya is op 26 Oktober 2001 op 69-jarige ouderdom in haar woonstel in Parys aan onbekende oorsake dood.[25][26] Haar broer, Bijan, het 'n week later gesterf.[27][28]

Sedert haar dood het verskeie vroue na vore gekom wat beweer hulle is haar buite-egtelike dogter, wat glo in 1962 gebore is. Volgens die Persiese weekblad Nimrooz is nie een van dié bewerings bevestig nie.[29] Soraya se besittings is in 200s vir meer as $8,3 miljoen op 'n veiling in Parys verkoop.[28]

Filmografie

[wysig | wysig bron]
Rolprente en TV
Jaar Titel Rol Nota
1953 Zwischen Glück und Krone Haarself Argiefmateriaal
1965 I tre volti Harself/Linda /Mev. Melville
1965 She Soraya
1998 Legenden Haarself Episode: "Soraya"

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011. Bl. 213.
  2. ↑ 2,0 2,1 "Princess Soraya Esfandiari". Bakhtiari family. Besoek op 10 Oktober 2012.
  3. ↑ Kadivar, Dairus (1 April 2007). "Stardust memories". The Middle East. Besoek op 11 Junie 2013.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Earlier Marriages Ended in Divorce. Deposed Shah of Iran". The Leader Post. AP. 29 Julie 1980. Besoek op 16 Julie 2013.
  5. ↑ "Shah To Wed, Iran Hears". The New York Times. 10 Oktober 1950. p. 12.
  6. ↑ "The Tribune, Chandigarh". The Tribune. Indië. Besoek op 16 Augustus 2010.
  7. ↑ "Gifts for wedding". Daytona Beach Morning. Tehran. AP. 12 Februarie 1951. Besoek op 23 Julie 2013.
  8. ↑ "Teheran Awaits Wedding". The New York Times. 11 Februarie 1951. p. 35.
  9. ↑ "Iran's Shah To Wed in Splendor Today". The New York Times. 12 Februarie 1951. p. 6.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011 pp. 155-60.
  11. ↑ Hammed Shahidian (1 Januarie 2002). Women in Iran: Gender politics in the Islamic republic. Greenwood Publishing Group. p. 45. ISBN 978-0-313-31476-6. Besoek op 7 Desember 2013.
  12. ↑ 12,0 12,1 Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011 page 198
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011 bl. 199.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011. Bl. 200
  15. ↑ Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011, ble. 212-213
  16. ↑ "Iran Shah Divorces His Childless Queen". The New York Times. 14 Maart 1958. p. 2.
  17. ↑ 17,0 17,1 Milani, Abbas The Shah, London: Macmillan, 2011 page 213
  18. ↑ "Shah's Plea to Queen Held Vain". The New York Times. 6 Maart 1958. p. 3.
  19. ↑ Milani, Abbas The Shah, Londen: Macmillan, 2011 bl. 214
  20. ↑ "Queen of Iran Accepts Divorce As Sacrifice", The New York Times, 14 Maart 1958, p. 4.
  21. ↑ "Soraya Taking Screen Role", The New York Times, 8 Oktober 1963, p. 48.
  22. ↑ I tre volti op IMDb
  23. ↑ "Princess Soraya, ex-wife of the Shah of Iran, dies in Paris". Hello! Magazine. 25 Oktober 2001. Besoek op 27 Junie 2008.
  24. ↑ She op IMDb
  25. ↑ "Soraya, the second wife of Shah of Iran, dies". The Birmingham Post. 26 Oktober 2001. Besoek op 11 Junie 2013.
  26. ↑ "Wife of Former Shah of Iran Dies". The Washington Post. Paris. AP. 25 Oktober 2001. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 September 2013. Besoek op 16 Julie 2013.
  27. ↑ Bakhtiari family website - Soraya Esfandiari Bakhtiari
  28. ↑ 28,0 28,1 Irene Zoeck (6 April 2003). "Fortune of Shah's former wife goes to German state". The Telegraph. München. Besoek op 16 Julie 2013.
  29. ↑ "Tabarzadi". Avairan. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Junie 2010. Besoek op 16 Augustus 2010.

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Soraya_Esfandiary_Bakhtiary&oldid=2493045"