Zapiro

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Jonathan Shapiro
Zapiro by die Göteborg Book Fair in 2010.
Gebore
Jonathan Shapiro

27 Oktober 1958 (1958-10-27) (65 jaar oud)
NasionaliteitSuid-Afrika
BeroepSpotprenttekenaar
Bekend virAnti-apartheid-aktivis
Webwerfzapiro.com
Zapiro teken ’n spotprent van Nelson Mandela by die Göteborg Book Fair in 2010.

Zapiro is die pennaam van die Suid-Afrikaanse politieke spotprenttekenaar, Jonathan Shapiro, wie se werk sedert die 1980’s in Suid-Afrikaanse koerante soos die Mail & Guardian, Sowetan en Sunday Times verskyn. Zapiro het reeds etlike toekennings vir sy uitdagende werk ontvang en in die 1980’s is hy sonder verhoor vir anti-apartheid bedrywighede aangehou.[1][2]

Vroeë lewe[wysig | wysig bron]

Shapiro is in 1958 as die seun van Gershon en Gaby Shapiro gebore. Sy pennaam, Zapiro, is afgelei van die bynaam van ’n medeleerling by Rondebosch Boys' High School, Martin Shapiro, wat in ’n bergklimongeluk oorlede is. Martin Shapiro se vriende het hom Zap genoem. Die eerste Zapiro-karakter se naam was Preppy wat ’n prominente kuif gehad het en kommentaar oor gebeure in en om die skool gelewer het.[2]

Shapiro het argitektuur aan die Universiteit van Kaapstad studeer, maar later na grafiese ontwerp by die Michaelis-kunsskool oorgeskakel.[3] Kort daarna moes hy vir sy twee-jaarlange militêre diensplig-opleiding aanmeld (wat op daardie stadium verpligtend was). Terwyl hy in die weermag was, het hy by die UDF aangesluit. Tydens sy diensplig het hy ook spotprente vir progressiewe publikasies begin teken. Ná sy militêre opleiding, het hy suksesvol vir ’n Fulbright-beurs aansoek gedoen om vir twee jaar by die Skool van Visuele Kunste in New York, spotprenttekenkuns te studeer. Vóór sy vertrek is hy egter sonder verhoor deur die Suid-Afrikaanse Veiligheidspolisie as gevolg van sy anti-apartheid bedrywighede, aangehou.[2] In New York het hy satiriese spotprentteken-, karikatuur-, strokiesverhale- en sekwensiële kuns en die geskiedenis van visuele kommunikasie bestudeer, asook die kuns van teken, ets, en skilder. Hy het ’n onafhanklike studie onder Art Spiegelman oor die grafiese roman voltooi.[3]

Loopbaan[wysig | wysig bron]

In 1991 keer hy na Suid-Afrika terug en vervaardig saam met Story Circle opvoedkundige strokiesverhale soos Roxy (vigsvoorligting), Tomorrow People (opvoeding oor demokrasie), en A Trolley Full of Rights (voorkoming van kindermishandeling). In 1994 word hy aangestel as redaksionele spotprenttekenaar vir die Mail & Guardian en die Sowetan en in 1998 ook vir die Sunday Times. Vanaf 1996 tot 1997 is sy werk ook in die Cape Argus gepubliseer.[2] Sedert September 2005, verskyn sy werk ook drie keer per week in die Cape Times, The Star, The Mercury en Pretoria News.[4]

Shapiro skroom nie om omstrede onderwerpe te takel nie en het reeds kritiese kommentaar gelewer op Suid-Afrika se beleid oor vigs, die destydse Minister van Gesondheid, Manto Tshabalala-Msimang, Vlakplaas en ander sake wat voor die Waarheid en Versoeningskommissie verskyn het, die ramp in Zimbabwe en omkopery tydens Suid-Afrika se wapentransaksie.[5][6]

Naamskendingeise[wysig | wysig bron]

In Mei 2006 het die ANC se visiepresident, Jacob Zuma, drie naamskendingeise van R5 miljoen elk teen die Zapiro en die Engelse dagblad, The Star, aanhangig gemaak.[7] Die eise teen Zapiro hou verband met drie spotprente wat na Zuma se verkragtingsaak in 2006 verwys het. Die eerste van die drie spotprente het verwys na Zuma se inswering vóór hy getuienis sou lewer in die saak, die tweede verwys na ’n “Zuma moral handbook”, en die derde het verwys na sy vryspraak in die saak.[8] Shapiro het gereageer met ’n spotprent in The Star, en later ook in die Mail & Guardian, waar hy ’n woedende Zuma uitbeeld wat R15 miljoen by Zapiro eis en skree: “I’m suing for damage to my reputation!”, die spotprent vertoon ’n verveelde, ongeërgde Zapiro wat antwoord: “Would that be your reputation as a disgraced, chauvinistic demagogue who can’t control his sexual urges and who thinks a shower prevents AIDS?”[9]

Toekennings en erkenning[wysig | wysig bron]

Zapiro het reeds talle toekennings ontvang en is ook op ander maniere vereer. Die vernaamste sluit in:

  • In 2001 het hy die eerste spotprenttekenaar geword om ’n kategorieprys te wen in die CNN African Journalist of the Year Awards;[2]
  • In 2003 was hy die enigste spotprenttekenaar uit Afrika wat genooi is om die Wêreld Ekonomiese Forum in Davos, Switserland by te woon;[2]
  • In 2003 en 2004 het hy die Mondi-koeranttoekenning vir grafiese joernalistiek ontvang;[4]
  • In 2004 het die Universiteit van Transkei aan hom ’n eredoktorsgraad in letterkunde toegeken;[4]
  • In Oktober 2005 is aangekondig dat hy die gesogte Prins Claus-toekenning van €100 000 gewen het. Dit is op 7 Desember 2005 by die Muziekgebouw in Amsterdam aan hom oorhandig, ter erkenning van sy rol in die stimulering van maatskaplike en kulturele ontwikkeling;[10]
  • Ook in 2005 het hy ’n eretoekenning van die Sunday Times se Alan Paton-literêre toekenning ontvang en is hy as Kommunikeerder van die Jaar deur die Tshwane-Universiteit van Tegnologie se department van Openbare Betrekkinge en Sakekommunikasie benoem. Hy het in dieselfde jaar ook die Mondi Shanduka-toekenning as Joernalis van die Jaar ontvang;[4]
  • In 2006 het hy die eerste Mondi Shanduka-toekenning as Joernalis van die Jaar, en die eerste Vodacom-toekenning as Spotprenttekenaar van die Jaar gewen;[4]
  • In 2007 was hy die wenner van toekenning deur die Cartoonist’s Rights Network International (CNRI) vir dapperheid in redaksionele spotprentwerk.[1][11]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 Mail & Guardian, Zapiro's truth to power lauded Geargiveer 1 Oktober 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 SOUTH AFRICAN CARTOONISTS & ILLUSTRATORS Geargiveer 13 Augustus 2007 op Wayback Machine, ZAPIRO Geargiveer 23 November 2005 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  3. 3,0 3,1 24.com se Who's Who Geargiveer 1 September 2011 op Wayback Machine, Mr Jonathan "Zapiro" SHAPIRO Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Design Indaba, Zapiro (SA) Geargiveer 6 Mei 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  5. Herman Wasserman, Response for discussion: Public lecture by Zapiro, ‘Cartoons and critique in South Africa’ Geargiveer 26 Februarie 2006 op Wayback Machine, aangebied deur die Department van Joernalisme en Department van Sosiologie and Sosiale Antropologie, Universiteit van Stellenbosch, 13 Mei 2005, Afgelaai op 7 Julie 2007
  6. Die Sack Manto Campaign Geargiveer 24 Augustus 2007 op Wayback Machine, Zapiro Cartoons Geargiveer 22 Junie 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  7. Beeld, Katrien Smit Zuma, ‘Rapport’ in Februarie na hof Geargiveer 30 September 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  8. IOL, Zuma seeks millions from newspaper group[dooie skakel], besoek op 7 Julie 2007
  9. news24, What reputation? asks Zapiro Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  10. 2005 Prince Claus Award for the South African Cartoonist Zapiro Geargiveer 25 Februarie 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007
  11. Cartoonist's Rights Network International Geargiveer 29 Junie 2007 op Wayback Machine, besoek op 7 Julie 2007

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]