Homo erectus: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.6
Inleiding uitgebrei, besig
Lyn 24: Lyn 24:
}}
}}


'''''Homo erectus''''' ("regop mens") is ’n [[Uitsterwing|uitgestorwe]] [[hominien]]-[[spesie]] wat regdeur die grootste deel van die [[Pleistoseen]] geleef het. Die vroegste [[fossiel]]e bewyse<!-- reg so, [[fossiel]]e is hier 'n byvoeglike naamwoord --> dateer uit sowat 1,8&nbsp;miljoen jaar gelede en die mees onlangse bewyse uit 143&nbsp;000 jaar gelede. Die spesie het sy oorsprong in [[Afrika]] gehad en later versprei tot so ver as [[Georgië]], [[Indië]], [[Sri Lanka]], [[China]] en [[Java]].<ref name="Hazarika">{{cite news|last=Hazarika|first=Manji|title=''Homo erectus/ergaster'' and Out of Africa: Recent Developments in Paleoanthropology and Prehistoric Archaeology|date=16–30 June 2007|url=http://www.himalayanlanguages.org/files/hazarika/Manjil%20Hazarika%20EAA.pdf|access-date=25 Januarie 2014|archive-date= 1 Augustus 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200801195217/http://www.himalayanlanguages.org/files/hazarika/Manjil%20Hazarika%20EAA.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="Chauhan">Chauhan, Parth R. (2003) [http://www.assemblage.group.shef.ac.uk/issue7/chauhan.html#distribution "Distribution of Acheulian sites in the Siwalik region"] in ''An Overview of the Siwalik Acheulian & Reconsidering Its Chronological Relationship with the Soanian – A Theoretical Perspective''. assemblage.group.shef.ac.uk</ref>
'''''Homo erectus''''' ("regop mens") is ’n [[Uitsterwing|uitgestorwe]] [[hominien]][[spesie]] wat regdeur die grootste deel van die [[Pleistoseen]] geleef het. Die vroegste [[fossiel]]e bewyse<!-- reg so, [[fossiel]]e is hier 'n byvoeglike naamwoord --> dateer uit sowat 2&nbsp;miljoen jaar gelede<ref name=Herries>{{cite journal | vauthors = Herries AI, Martin JM, Leece AB, Adams JW, Boschian G, Joannes-Boyau R, Edwards TR, Mallett T, Massey J, Murszewski A, Neubauer S, Pickering R, Strait DS, Armstrong BJ, Baker S, Caruana MV, Denham T, Hellstrom J, Moggi-Cecchi J, Mokobane S, Penzo-Kajewski P, Rovinsky DS, Schwartz GT, Stammers RC, Wilson C, Woodhead J, Menter C | display-authors = 6 | title = Contemporaneity of ''Australopithecus'', ''Paranthropus'', and early ''Homo erectus'' in South Africa | journal = Science | volume = 368 | issue = 6486 | pages = eaaw7293 | date = April 2020 | pmid = 32241925 | doi = 10.1126/science.aaw7293 | doi-access = free }}</ref> en die mees onlangse bewyse uit sowat 108&nbsp;000 jaar gelede. Die spesimens is van die eerste herkenbare lede van die [[genus]] ''[[Homo]]''.


Verskeie menslike spesies, soos ''[[Homo heidelbergensis|H. heidelbergensis]]'' en ''[[Homo antecessor|H. antecessor]]'' het blykbaar uit ''H.&nbsp;erectus'' ontwikkel, en [[Neanderdaller]]s, ''[[Homo denisova|H. denisova]]'' en die [[Mens|moderne mens]] het op hulle beurt vermoedelik uit ''H. heidelbergensis'' ontwikkel.<ref>{{cite journal | vauthors = Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, Brophy J, Ackermann RR, Musiba CM, de Ruiter DJ, Mooers AØ, Collard M | display-authors = 6 | title = The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods | journal = Journal of Human Evolution | volume = 97 | pages = 17–26 | date = August 2016 | pmid = 27457542 | doi = 10.1016/j.jhevol.2016.04.008 | hdl = 2164/8796 | hdl-access = gratis}}</ref>
Daar word steeds verskil oor die klassifikasie, herkoms en afstammelinge van ''H. erectus'', met twee groot alternatiewe klassifikasies: ''erectus'' kan ’n ander naam wees vir ''[[Homo ergaster]]'', en dus die direkte voorouers van latere [[hominied]]e soos ''[[Homo heidelbergensis]]'', ''[[Homo neanderthalensis]]'' en ''[[Homo sapiens]]''; of dit kan ’n [[Asië|Asiatiese]] spesies wees afsonderlik van Afrika se ''ergaster''.<ref name="Hazarika" /><ref>Klein, R. (1999). ''The Human Career: Human Biological and Cultural Origins''. Chicago: University of Chicago Press, ISBN 0-226-43963-1.</ref>


''H.&nbsp;erectus'' was die eerste menslike voorouer wat deur die hele [[Eurasië]] versprei het, van die [[Iberiese Skiereiland]] tot [[Java]]. [[Asië|Asiatiese]] bevolkings van ''H.&nbsp;erectus'' kon die voorouers gewees het van ''[[Homo floresiensis|H.&nbsp;floresiensis]]''<ref>{{cite journal | vauthors = van den Bergh GD, Kaifu Y, Kurniawan I, Kono RT, Brumm A, Setiyabudi E, Aziz F, Morwood MJ | display-authors = 6 | title = Homo floresiensis-like fossils from the early Middle Pleistocene of Flores | journal = Nature | volume = 534 | issue = 7606 | pages = 245–248 | date = June 2016 | pmid = 27279221 | doi = 10.1038/nature17999 | bibcode = 2016Natur.534..245V | s2cid = 205249218 | author5-link = Adam Brumm }}</ref> en moontlik ''[[Homo luzonensis|H.&nbsp;luzonensis]]''.<ref>{{cite journal | vauthors = Détroit F, Mijares AS, Corny J, Daver G, Zanolli C, Dizon E, Robles E, Grün R, Piper PJ | display-authors = 6 | title = A new species of Homo from the Late Pleistocene of the Philippines | journal = Nature | volume = 568 | issue = 7751 | pages = 181–186 | date = April 2019 | pmid = 30971845 | doi = 10.1038/s41586-019-1067-9 | s2cid = 106411053 | bibcode = 2019Natur.568..181D | url = https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02296712/file/Detroit_%26_al_2019_Nature_postprint.pdf }}</ref> Die laaste bekende bevolking van ''H.&nbsp;erectus'' is ''H. e. soloensis'' van Java, sowat 117&nbsp;000 tot 108&nbsp;000 jaar gelede.<ref name=Rizal>{{cite journal | vauthors = Rizal Y, Westaway KE, Zaim Y, van den Bergh GD, Bettis EA, Morwood MJ, Huffman OF, Grün R, Joannes-Boyau R, Bailey RM, Westaway MC, Kurniawan I, Moore MW, Storey M, Aziz F, Zhao JX, Sipola ME, Larick R, Zonneveld JP, Scott R, Putt S, Ciochon RL | display-authors = 6 | title = Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000-108,000 years ago | journal = Nature | volume = 577 | issue = 7790 | pages = 381–385 | date = January 2020 | pmid = 31853068 | doi = 10.1038/s41586-019-1863-2 | s2cid = 209410644 }}</ref>
Sommige paleontoloë beskou ''H. ergaster'' eenvoudig as die Afrika-weergawe van ''H. erectus''. Dit het gelei tot die gebruik van die term "''Homo erectus sensu stricto''" vir die Asiatiese ''H. erectus'' en "''Homo erectus sensu lato''" vir die groter spesie wat die groepe uit Asië en Afrika insluit.<ref>{{cite journal|author=Antón, S. C. |year=2003|title=Natural history of Homo erectus|journal= Am. J. Phys. Anthropol.|volume=122|pages=126–170|doi=10.1002/ajpa.10399}}</ref>

''H. erectus'' het 'n moderner houding en liggaamsproporsies gehad en was die eerste menslike spesie met 'n plat gesig, prominente neus en moontlik 'n yl haarbedekking. Hoewel die spesie se [[brein]]e groter as dié van sy voorouers was, het die kapasiteit grootliks gewissel na gelang van die bevolking. Dit lyk of die breine in vroeëre bevolkings vroeg in die kinderjare ophou ontwikkel het, wat daarop dui kinders was met geboorte in 'n groot mate selfonderhoudend en dat dit kognitiewe ontwikkeling deur hulle lewe beperk het. ''H. erectus'' was 'n roofdier aan die bopunt van die [[voedselketting]];<ref name="Ben-Dor2021">{{cite journal | vauthors = Ben-Dor M, Sirtoli R, Barkai R | title = The evolution of the human trophic level during the Pleistocene | journal = American Journal of Physical Anthropology | volume = 175 | issue = Suppl 72 | pages = 27–56 | date = August 2021 | pmid = 33675083 | doi = 10.1002/ajpa.24247 | doi-access = free }}</ref> Op terreine is die oorblyfsels ontdek van mediumgroot tot groot diere, soos [[bees]]te of [[olifant]]e. Dit lyk dus of hulle in groepe gejag het. Die spesie word verbind met die vroeë steengereedskapsbedryf en was vermoedelik die eerste menslike voorouer wat [[vuur]] gebruik het,<ref>{{Cite journal |last1=Zohar |first1=Irit |last2=Alperson-Afil |first2=Nira |last3=Goren-Inbar |first3=Naama |last4=Prévost |first4=Marion |last5=Tütken |first5=Thomas |last6=Sisma-Ventura |first6=Guy |last7=Hershkovitz |first7=Israel |last8=Najorka |first8=Jens |date=2022-11-14 |title=Evidence for the cooking of fish 780,000 years ago at Gesher Benot Ya'aqov, Israel |url=https://www.nature.com/articles/s41559-022-01910-z |journal=Nature Ecology & Evolution |volume=6 |issue=12 |pages=2016–2028 |language=en |doi=10.1038/s41559-022-01910-z |pmid=36376603 |s2cid=253522354 |issn=2397-334X}}</ref> in groepe gejag en kos versamel het, beseerde en siek groepslede versorg het en moontlik op die see gevaar het. Hulle was dalk ook die vroegste beoefenaars van [[kuns]], maar bewyse daarvoor is skaars.

Die mans en vroue was rofweg dieselfde grootte (dus met min [[geslagsdimorfie]]), wat kan dui op [[monogamie]] in ooreenstemming met algemene neigings onder [[Primaat|primate]]. Die lengte het wel van 146-185&nbsp;cm gewissel en gewig van 40-68&nbsp;kg. Dit is onduidelik of ''H. erectus'' kon praat, hoewel al voorgestel is hulle het deur die een of ander prototaal gekommunikeer.


== Oorsprong ==
== Oorsprong ==

Wysiging soos op 11:43, 12 Mei 2023

Homo erectus
Tydperk: Pleistoseen
1.9–0.1 m. jaar gelede
↓
’n Rekonstruksie van ’n fossiel uit Tautavel, Frankryk.
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Primates
Familie:
Hominidae
Genus:
Homo
Spesie:
H. erectus
Binomiale naam
†Homo erectus
(Dubois, 1892)
Sinonieme
  • † Pithecanthropus erectus
  • † Sinanthropus pekinensis
  • † Javanthropus soloensis
  • † Meganthropus paleojavanicus
  • † Telanthropus capensis
  • † Homo ergaster?

Homo erectus ("regop mens") is ’n uitgestorwe hominienspesie wat regdeur die grootste deel van die Pleistoseen geleef het. Die vroegste fossiele bewyse dateer uit sowat 2 miljoen jaar gelede[1] en die mees onlangse bewyse uit sowat 108 000 jaar gelede. Die spesimens is van die eerste herkenbare lede van die genus Homo.

Verskeie menslike spesies, soos H. heidelbergensis en H. antecessor het blykbaar uit H. erectus ontwikkel, en Neanderdallers, H. denisova en die moderne mens het op hulle beurt vermoedelik uit H. heidelbergensis ontwikkel.[2]

H. erectus was die eerste menslike voorouer wat deur die hele Eurasië versprei het, van die Iberiese Skiereiland tot Java. Asiatiese bevolkings van H. erectus kon die voorouers gewees het van H. floresiensis[3] en moontlik H. luzonensis.[4] Die laaste bekende bevolking van H. erectus is H. e. soloensis van Java, sowat 117 000 tot 108 000 jaar gelede.[5]

H. erectus het 'n moderner houding en liggaamsproporsies gehad en was die eerste menslike spesie met 'n plat gesig, prominente neus en moontlik 'n yl haarbedekking. Hoewel die spesie se breine groter as dié van sy voorouers was, het die kapasiteit grootliks gewissel na gelang van die bevolking. Dit lyk of die breine in vroeëre bevolkings vroeg in die kinderjare ophou ontwikkel het, wat daarop dui kinders was met geboorte in 'n groot mate selfonderhoudend en dat dit kognitiewe ontwikkeling deur hulle lewe beperk het. H. erectus was 'n roofdier aan die bopunt van die voedselketting;[6] Op terreine is die oorblyfsels ontdek van mediumgroot tot groot diere, soos beeste of olifante. Dit lyk dus of hulle in groepe gejag het. Die spesie word verbind met die vroeë steengereedskapsbedryf en was vermoedelik die eerste menslike voorouer wat vuur gebruik het,[7] in groepe gejag en kos versamel het, beseerde en siek groepslede versorg het en moontlik op die see gevaar het. Hulle was dalk ook die vroegste beoefenaars van kuns, maar bewyse daarvoor is skaars.

Die mans en vroue was rofweg dieselfde grootte (dus met min geslagsdimorfie), wat kan dui op monogamie in ooreenstemming met algemene neigings onder primate. Die lengte het wel van 146-185 cm gewissel en gewig van 40-68 kg. Dit is onduidelik of H. erectus kon praat, hoewel al voorgestel is hulle het deur die een of ander prototaal gekommunikeer.

Oorsprong

Homo erectus, Natural History Museum, Ann Arbor, Michigan.

Die eerste teorie is dat H. erectus tydens die vroeë Pleistoseen sowat 2 miljoen jaar gelede uit Afrika getrek en deur ’n groot deel van die Antieke Wêreld versprei het. Fossiele van tussen 1,8 miljoen en 1 miljoen jaar oud is gevind in Afrika,[8] Georgië, Indonesië, Viëtnam, China en Indië.[9]

Die tweede teorie is dat H. erectus in Eurasië ontstaan en later na Afrika gemigreer het. Die spesie het tussen 1,85 miljoen en 1,77 miljoen jaar gelede op ’n Kaukasiese terrein met die naam Dmanisi in Georgië gewoon, in dieselfde tyd of effens vroeër as die tyd waaruit die Afrika-fossiele kom. Met die uitgrawings is 73 stukke steengereedskap vir sny en kap en 34 stukke been van onbekende kreature gekry.[10]

Ontdekking

Die Nederlandse anatomis Eugène Dubois en sy span het in 1891 ’n menslike kopbeen op die eiland Java in Indonesië ontdek; hy het dit Pithecanthropus erectus genoem. Die spesie is nou bekend as H. erectus. Die vonds het bekend geword as die Java-man. Byna al die dele van die kopbeen het verlore geraak tydens die Tweede Wêreldoorlog, hoewel afgietsels nog bestaan.

Deur die 20ste eeu het antropoloë gedebatteer oor die rol van H. erectus in die mens se evolusie. Vroeg in die eeu is vanweë nog ontdekkings op Java en by Zhoukoudian geglo die moderne mens het in Asië ontwikkel. Charles Darwin en ander het egter geglo die mens se vroegste voorouers kom uit Afrika. Hy het daarop gewys dat sjimpansees en gorillas, die mens se verwante, net in Afrika voorkom.[11]

Van die 1950's tot die 1970's het verskeie fossiele vondste in Oos-Afrika bewys gelewer dat die oudste Homininae hier ontstaan het. Daar word nou geglo H. erectus is ’n afstammeling van vroeëre genera soos Ardipithecus en Australopithecus, of vroeë Homo-spesies soos Homo habilis of Homo ergaster. H. habilis en H. erectus het verskeie duisende jare saam bestaan en kan verskillende lyne van ’n gemeenskaplike voorouer wees.[12]

Nog fossiele is later ontdek wat eers ander name gekry het, maar later herklassifiseer is as H. erectus, soos in September 1949 in Swartkrans, Suid-Afrika, en in 1961 in Tsjad, Noord-Afrika.[13] Homo erectus georgicus is die subspesienaam wat soms gebruik word vir fossiele kop- en kakebene wat in Dmanisi, Georgië, ontdek is. Hoewel dit eers as ’n aparte spesie geklassifiseer is, val dit nou binne die spesie H. erectus.

Fossiele

Fossiele wat ontdek is, is onder meer:

  • D2700
  • KNM ER 3733
  • Yuanmou-mens
  • OH 9
  • KNM ER 992
  • KNM ER 3883
  • Daka
  • Sangiran 4
  • Sangiran 2
  • Trinil 2
  • Ternifine 2-3
  • Sangiran 17
  • Peking-mens (of Homo heidelbergensis)
  • Madam Buya (of Homo heidelbergensis)
  • Hexian
  • Ngandong 7
  • Dali
  • NG 6

Gereedskap

Homo ergaster het meer uiteenlopende en gesofistikeerde steengereedskap as sy voorouers gebruik. H. erectus het relatief primitiewe gereedskap gebruik. Daar is egter al voorgestel dat H. erectus dalk die eerste hominiede was wat vlotte gebruik het om oor die oesane te vaar.[14]

Op terreine in Oos-Afrika, soos in Kenia, is moontlike bewyse gevind dat vroeë mense vuur gebruik het. Die herverhitting van sekere stukke klei van 1,42 miljoen jaar oud[15] het gewys die klei moes tot 400 ºC verhit gewees het om te verhard.

Dit is uit die ondersoek van handbyle duidelik dat vleis ’n groot deel van H. erectus se dieet gevorm het. Geen bewyse is egter nog gevind dat hy sy kos gaargemaak het nie.

Afstammelinge en subspesies

Oorspronklike fossiele van Pithecanthropus erectus (nou Homo erectus) wat in 1891 in Java ontdek is.

Homo erectus is een van die langs lewende spesies van Homo – hy het langer as ’n miljoen jaar geleef, terwyl Homo sapiens maar sowat 200 000 jaar bestaan.

  • Homo erectus
    • Homo erectus erectus
    • Homo erectus yuanmouensis
    • Homo erectus lantianensis
    • Homo erectus nankinensis
    • Homo erectus pekinensis
    • Homo erectus palaeojavanicus
    • Homo erectus soloensis
    • Homo erectus tautavelensis
    • Homo erectus georgicus

Verwante spesies

  • Homo ergaster
  • Homo floresiensis
  • Homo antecessor
  • Homo heidelbergensis
  • Homo sapiens (mens)
    • Homo sapiens idaltu
    • Homo sapiens sapiens
    • Homo sapiens neanderthalensis (Neanderdaller)
  • Homo rhodesiensis
  • Homo cepranensis

Galery

  • ’n Kopbeen van Homo erectus tautavelensis.
    ’n Kopbeen van Homo erectus tautavelensis.
  • Replika van die onderste kakebeen van Homo erectus van Tautavel, Frankryk.
    Replika van die onderste kakebeen van Homo erectus van Tautavel, Frankryk.
  • Die Calvaria-kopbeen.
    Die Calvaria-kopbeen.
  • ’n Herkonstruksie van die Daka-kopbeen, Ethiopië.
    ’n Herkonstruksie van die Daka-kopbeen, Ethiopië.

Verwysings

  1. ↑ Herries AI, Martin JM, Leece AB, Adams JW, Boschian G, Joannes-Boyau R, et al. (April 2020). "Contemporaneity of Australopithecus, Paranthropus, and early Homo erectus in South Africa". Science. 368 (6486): eaaw7293. doi:10.1126/science.aaw7293. PMID 32241925.
  2. ↑ Dembo M, Radovčić D, Garvin HM, Laird MF, Schroeder L, Scott JE, et al. (Augustus 2016). "The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods". Journal of Human Evolution. 97: 17–26. doi:10.1016/j.jhevol.2016.04.008. hdl:2164/8796. PMID 27457542. {{cite journal}}: Ongeldige |hdl-access=gratis (hulp)
  3. ↑ van den Bergh GD, Kaifu Y, Kurniawan I, Kono RT, Brumm A, Setiyabudi E, et al. (Junie 2016). "Homo floresiensis-like fossils from the early Middle Pleistocene of Flores". Nature. 534 (7606): 245–248. Bibcode:2016Natur.534..245V. doi:10.1038/nature17999. PMID 27279221. S2CID 205249218.
  4. ↑ Détroit F, Mijares AS, Corny J, Daver G, Zanolli C, Dizon E, et al. (April 2019). "A new species of Homo from the Late Pleistocene of the Philippines" (PDF). Nature. 568 (7751): 181–186. Bibcode:2019Natur.568..181D. doi:10.1038/s41586-019-1067-9. PMID 30971845. S2CID 106411053.
  5. ↑ Rizal Y, Westaway KE, Zaim Y, van den Bergh GD, Bettis EA, Morwood MJ, et al. (Januarie 2020). "Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000-108,000 years ago". Nature. 577 (7790): 381–385. doi:10.1038/s41586-019-1863-2. PMID 31853068. S2CID 209410644.
  6. ↑ Ben-Dor M, Sirtoli R, Barkai R (Augustus 2021). "The evolution of the human trophic level during the Pleistocene". American Journal of Physical Anthropology. 175 (Suppl 72): 27–56. doi:10.1002/ajpa.24247. PMID 33675083.
  7. ↑ Zohar, Irit; Alperson-Afil, Nira; Goren-Inbar, Naama; Prévost, Marion; Tütken, Thomas; Sisma-Ventura, Guy; Hershkovitz, Israel; Najorka, Jens (14 November 2022). "Evidence for the cooking of fish 780,000 years ago at Gesher Benot Ya'aqov, Israel". Nature Ecology & Evolution (in Engels). 6 (12): 2016–2028. doi:10.1038/s41559-022-01910-z. ISSN 2397-334X. PMID 36376603. S2CID 253522354.
  8. ↑ Frazier, Kendrick (Nov/Des 2006). "Leakey Fights Church Campaign to Downgrade Kenya Museum's Human Fossils". Skeptical Inquirer magazine. 30 (6). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2009-01-10. Besoek op 2014-01-25. {{cite journal}}: Gaan datum na in: |date= (hulp)
  9. ↑ Prins, Harald E. L.; Walrath, Dana and McBride, Bunny (2007). Evolution and prehistory: the human challenge. Wadsworth Publishing. p. 162. ISBN 978-0-495-38190-7.{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  10. ↑ New discovery suggests Homo erectus originated from Asia. Dnaindia.com. 8 Junie 2011.
  11. ↑ Darwin, Charles R. (1871). The Descent of Man and Selection in Relation to Sex. John Murray. ISBN 0-8014-2085-7.
  12. ↑ F. Spoor, M. G. Leakey, P. N. Gathogo, F. H. Brown, S. C. Antón, I. McDougall, C. Kiarie, F. K. Manthi & L. N. Leakey (9 Augustus 2007). "Implications of new early Homo fossils from Ileret, east of Lake Turkana, Kenya". Nature. 448 (7154): 688–691. doi:10.1038/nature05986.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  13. ↑ Kalb, Jon E (2001). Adventures in the Bone Trade: The Race to Discover Human Ancestors in Ethiopia's Afar Depression. Springer. p. 76. ISBN 0-387-98742-8. Besoek op 2 Desember 2010.
  14. ↑ Gibbons, Ann (13 Maart 1998). "Paleoanthropology: Ancient Island Tools Suggest Homo erectus Was a Seafarer". Science. 279 (5357): 1635–1637. doi:10.1126/science.279.5357.1635.
  15. ↑ James, Steven R. (Februarie 1989). "Hominid Use of Fire in the Lower and Middle Pleistocene: A Review of the Evidence" (PDF). Current Anthropology. University of Chicago Press. 30 (1): 1–26. doi:10.1086/203705. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 12 Desember 2015. Besoek op 4 April 2012.

Eksterne skakels

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Homo_erectus&oldid=2575131"