Barend J. Toerien

Barend J. Toerien (1921–2009) was ’n Afrikaanse digter en skrywer, wat as bibliotekaris vir die Verenigde Volke Organisasie (voorganger van die Verenigde Nasies) in New York en ook in Suid-Afrika vir verskeie biblioteke werk.

Lewe en werk

Herkoms en vroeë lewe

Barend Jacobus Toerien was op 29 Maart 1921 op die plaas Steenwerp in die distrik Porterville in die Swartland gebore. Hy het ’n broer en ’n suster. Sy geboorteplaas is vandag Voorberg-gevangenis. In sy jeugjare het hy ’n problematiese verhouding met sy uiters streng, konserwatiewe pa, van wie hy nie liefde of erkenning ontvang nie. In 1938 matrikuleer hy aan die Hoërskool Porterville en studeer daarna vanaf 1939 aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy in 1941 die B.A.-graad verwerf en saam met Etienne Leroux in Dagbreek-koshuis bly. Sy kleinneef, die bekende komponis Hubert du Plessis, matrikuleer ’n jaar ná hom op Porterville en bly ook in Dagbreek, waar hulle goeie vriende word In 1942 sit hy sy studies voort aan die Universiteit van Kaapstad met die doel om hom as onderwyser te bekwaam en ’n onderwysdiploma te verwerf, maar verander van studierigting en behaal dan in 1943 ’n Diploma in Biblioteekkunde. Op Stellenbosch is Etienne Leroux, H.W. Truter en Jan Rabie van sy tydgenote en in Kaapstad is N.P. van Wyk Louw een van sy dosente. Vanaf 1944 tot 1947 werk hy as bibliotekaris by die Carnegie-biblioteek op Stellenbosch, die Staatsbiblioteek in Pretoria en die Transvaalse Provinsiale Biblioteek in die noordwesstreek.

Oorsese reise

Met die geld wat hy uit twee Afrikaanse pulpromans verdien wat hy onder ’n skuilnaam geskryf het, verlaat hy Suid-Afrika in 1947. Hy gaan aanvanklik na Londen waar hy onder andere radiodramas vir die British Broadcasting Corporation (BBC) se Afrikaanse diens skryf, teen twintig ghienies per drama. Hy het egter nooit na enigeen van die dramas geluister nie, aangesien die BBC hom nooit in kennis gestel het van wanneer hulle dit gaan uitsaai nie. Hy werk tussen 1947 en 1949 in Londen as redakteur van die Bibliography of Industrial Diamonds Applications en gee ses maande lank aandklasse in Afrikaans by Marylebone College. In hierdie tyd werk en reis hy saam met ander Afrikaanse skrywers soos Uys Krige, Sheila Cussons, C.J.M. Nienaber en H.W. Truter, wat in daardie tyd in die buiteland is. Toerien maak ook van hierdie geleentheid gebruik om tydens vakansies die hele Europa te verken en doen hier enige los werkie wat hom voordoen, onder andere paaie bou in Noorweë en bossies uittrek in die Switserse Alpe. Sedert Julie 1949 is hy woonagtig in Amerika waar hy tot 1962 bibliotekaris is in diens van die Verenigde Volke Organisasie (VVO) in New York. Vanaf 1963 tot 1967 is hy inligtingsbeampte by die United Nations Industrial Development Organisation (UNIDO). Hy is ook dosent aan die Departement van Gevangenisse in Woodburn. Tydens sy dienstydperk by die Verenigde Volke kry hy elke twee jaar tuisverlof, wat hy gebruik om kontak met Suid-Afrika te behou. So bly hy byvoorbeeld in 1964 tydelik in Groenpunt waar hy noue kontak het met Jan Rabie, Uys Krige, Jack Cope en Ingrid Jonker. In hierdie verloftye bring hy ook besoek aan lande in Wes-Europa, Turkye, Egipte, Kenia en Roemenië. In 1950 is hy getroud met die Tsjeggiese Maria Krikavova wat ook by die VVO werk en by wie hy ’n dogter (Janna) het. Hulle skei in 1963. Sy dogter, Janna Dyer, bedryf die perdeplaas Dark Horse Dressage in Maryland in Amerika, waar sy afrigting doen in perdespring en gimkana.

Vanaf 1968 sit hy sy loopbaan as bibliotekaris voort, eers tot 1970 by die State University in Albany, en daarna by die Bard College in New York vanaf 1970 tot 1971. In 1971 keer hy terug na Suid-Afrika en is tot 1973 werksaam in die Jagger-biblioteek aan die Universiteit van Kaapstad. Hierna keer hy terug na Amerika en vanaf 1974 tot 1977 werk hy onder andere as car hop by ’n hotel, as sekuriteitswag by ’n fabriek, tuinier vir ’n ryk prokureur, saagmeule-assistent en oppasser van ’n beroerte-slagoffer, waarna hy weer bibliotekaris word, hierdie keer vanaf 1978 tot 1983 by ’n tronk. Vir baie dekades is hy die hoofresensent van Afrikaanse letterkunde in die toonaangewende Amerikaanse tydskrif World Literature Today, terwyl hy ook gereeld resensies vir Afrikaanse publikasies skryf. Sedert 1978 is hy ’n Amerikaanse burger. Reeds in 1966 koop hy vir hom ’n plaas in Kerkhonson aan die voetheuwels van die Catskills in die staat New York. Hier hou hy ryperde aan, maak slagbeeste groot, boer met pluimvee en bye en plant spardenne om te verkoop as Kersbome.

Latere jare en sterfte

’n Tweede huwelik, hierdie keer met Johanna Meyer (weduwee van sy neef, professor Jan Toerien van die Universiteit van die Oranje-Vrystaat), duur vanaf 1979 tot 1982. Saam koop hulle die plasie Eldorado buite Onrus. Na sy aftrede in 1984 vestig hy hom weer in ’n woonstel in Kaapstad, maar bring steeds die somers deur in Amerika, waar hy meestal tyd saam met sy dogter deurbring. Sy besondere liefde vir bergklim neem hom regdeur die wêreld na feitlik alle bekende bergspitse. Onder sy talle reise tel ’n besoek in Augustus 1991 aan die Sowjetunie en die Oekraïne, waar hy die Russiese revolusie beleef wat ’n einde bring aan die Sowjetunie en die kommunistiese bewind. Tydens hierdie reis besoek hy ook Leningrad (tans weer St. Petersburg), Wladikafkaz in die Kaukasus en Riga in Letland. Hieroor skryf hy die boek Augustus in Moskou. In 1993 bly hy vir ’n paar maande in Bretagne in Frankryk in Julian de Wette se ou plaashuis, waarna hy in Berlyn ’n huis in Darmstadt oppas en die Switserse berge klim. In 1998 verhuis hy weer na Amerika, maar bring steeds gereelde besoeke aan Suid-Afrika. Later bly hy in ’n eenvertrek-woonstel in die Strand.

Hy is op Vrydag 4 September 2009 in die Vergelegen Medi-Clinic in Somerset-Wes aan ’n hartaanval oorlede.

Skryfwerk

Poësie

Reeds op skool begin hy gedigte skryf. Sy eerste gedigte verskyn as student in Die Stellenbosse Student en Groote Schuur, waarna D.J. Opperman en F.J. le Roux van sy gedigte opneem in Stiebeuel, wat in 1946 saamgestel word. Daarna verskyn sy gedigte gereeld in letterkundige tydskrifte soos Die Huisgenoot, Standpunte, Tydskrif vir Letterkunde, Weekblad, Tirade, Wurm en Contrast.

In 1960 debuteer hy met ’n eie bundel Gedigte, waarin die verse volgens tyd en plek gerangskik word.Die twee afdelings is 1939–1947 (Stellenbosch-Kaapstad-Pretoria) en 1948–1958 (Londen-New York).Hierdie bemoeienis met tyd en plek vind tematies ook weerklank deur sy hele oeuvre. Die verskillende begrippe van ruimte, soos natuur, land en grond, asook die besit daarvan, word in hierdie bundel ingelei. Die natuur figureer in gedigte soos Die wit reier, Herfs in die Bosveld, Herfs-Lullaby en September-weer, terwyl Jeug I, Jeug II en En Onder-Steenwerp heet my plaas nostalgiese herinneringe oor ’n plaasjeug beskryf. Speels is die bekoorlike Puck met die mooi teenstelling van die formele kerkdrag en die wind wat die kerkrok hoog opwaai. Verder dig hy oor die dwaasheid van die mensdom, skynheiligheid en die heiligheid van die natuur teenoor die doodmaaklus van die mens, waardeur hy skerp kritiek oor die mens se heerskappy in die wêreld uitspreek. Satire word gevind in verse soos Op die plaas, Kultuuraand en bereik ’n hoogtepunt met Die tante, ’n praatvers met mooi geestige sienings, waarin die digter agtereenvolgens die gewigtige vrou se voorkoms, slag met plante en houding teenoor bruin mense skets, met die slotvers wat ironiese kommentaar lewer op haar status as verteenwoordigend van die (heroïese) vrou van Suid-Afrika. Die gedig Eendvoël-jag beskryf die inherente wreedheid van die mens, terwyl die vergelyking tussen mens en dier in Slotsom ook ongunstig uitval vir die mens. Matrose op straat is ’n mooi uitbeelding van die romantiese verlange na die swerwerslewe waar in verre lande geluk, wyn en vrouens op die matrose wag. “In ’n strik” gee in die handeling van die man en vrou ’n indringende blik op hulle disfunksionele verhouding. Orlando-landskap is ’n protesvers oor die toestande waarin die swart inwoners moet woon en werk, waarin die volgehoue vraagvorm die intensiteit van die uitgesproke gevoelens verhoog. Hoewel in terme wat vandag nie meer polities korrek is nie, vra Waarom as ons ’n naturel sien lees? ook reeds vrae oor waarom geletterde swart mense die wit mense onrustig maak, terwyl Die kindermeid sing uiting gee aan die minagting van ’n swart kinderoppasser vir haar blanke werkgewers. Die reekse Mense en Diere bevat geestige sienings wat veral ’n ooreenkoms toon met die puntdigte van A.G. Visser. In hierdie bundel is die digter duidelik nog besig om sy eie stem te vind. Ten spyte van mooi fragmente is meeste van die gedigte nog onafgerond, met lomp woordorde en rymdwang wat gereeld die effek van die gedig benadeel.

Die opvolgbundel 39 Gedigte hervat hoofsaaklik dieselfde temas en voer die maatskaplik-politiese verse van die eerste bundel ook bietjie verder. Die plaas en die stad word mooi teen mekaar afgespeel in Albumblaaie I en II, met die eerste wat die atmosfeer van vrede uitbeeld teenoor die stad se geweld. In ’n aantal verse word jag en die geweld wat daarmee gepaardgaan ontluister. In Die .22 beskryf die spreker die verskil tussen die mans wat hom aanmoedig om avontuurlustig te wees en te gaan skiet, terwyl die vrouens hom wil inperk maar tog ook weerhou van sinlose geweld. ’n Jag beskryf die sinloosheid van die doodmaak van die jakkals, maar tog is dit ’n spel wat homself gereeld herhaal, terwyl Herfsvers aandui dat die jagter met die wond gelaat word, selfs al is die bok dood. Johannes die digter gee eers ’n uitbeelding van die konserwatiewe ouers van Johannes en hulle menings oor die rassekwessie, waarna Johannes se gekose loopbaan as sensitiewe digter wat oor die wreedhede van die geskiedenis skryf, ’n groot teleurstelling is. Johannes is egter onbetrokke by die wreedhede wat in die vaderland teenoor ander rasse gepleeg word, met die spreker wat dieselfde onbetrokkenheid bely. Dorp-Saterdag en Die wederkoms gee ietwat lomp uiting aan die maatskaplike ongeregtigheid in Suid-Afrika. Grot naby Winterhoek is ’n mooi beskrywing van die Santekeninge in die grot, wat eintlik ’n optekening is van hierdie miskende volk se geskiedenis. Campri Flegrei is ’n mooi natuurvers, waarin twee landskappe deur die woordklank gekontrasteer word. Die afstandelike kyk na die self word ontgin om tot groter selfinsig te kom in verse soos Gesprekke met my hand en Die hiëna in my hart waar die spreker hom van liggaamsdele distansieer. Museum vir natuurwetenskappe neem ’n geestige terugreis na die mens se oorsprong in die oertyd. Dieselfde gebreke van die eerste bundel (onafgerondheid, nie-presiese taalgebruik, vreemde woordorde) ontsier egter ook hierdie bundel. Aanvange is ’n keur uit sy eerste twee bundels en sluit ook vier voorheen ongepubliseerde gedigte uit dieselfde tydperk (vanaf 1938 tot 1962) in. Hierdie gedigte is Staan en met ’n skerp oog, Brief huis toe, Gander-lughawe, 1949, Grödnertal, Suid-Tirool en ’n Pratende boom.

Verliese en aanklagte toon ’n groot vooruitgang wat verstegniek betref en tematies sluit die gedigte by die titel aan. Hy is in hierdie bundel een van die eerste Afrikaanse digters wat hom baie sterk teenoor die vergrype van apartheid uitlaat. Die Verliese-afdeling is meestal veroorsaak deur maatskaplike omstandighede, sterfte, egskeiding en afskeid van jeug. Ingrid Jonker word gehuldig (Om Ingrid te huldig – waarin veral die digteres se kompromislose lewe uitgelig word, wat eindelik aanleiding gee tot die aanvaarding wat haar nie in haar lewe beskore was nie) en sy ma (In memoriam matris – waar die moeder geskets word in haar posisie in die vrye natuur, die tuin of die plaaswerf wat dan as gestorwene transformeer en as populier steeds deel is van die aarde). Jeugherinneringe word beskryf in Ou opstal: Perdekraal waarin ’n gesin se vertrek uit hul huisie en die daaropvolgende verval nugter uitgebeeld word. Die siklus Verliese en Afwesige meisietjie en die gedig Stil, stil die huis is vol gee op direkte, nie-sentimentele wyse uiting aan die geskeide man se pyn, die verlies van ’n kind en eensaamheid. Nagstuk bring die afskeid van ’n eie kind in verband met die herinnering van die snikke van ’n meisie wat weens apartheid haar huis moes verlaat, sodat persoonlike trauma verbind word aan die soortgelyke pyn wat politiek-geïnduseerde trauma meebring en hierdie gebeure laat uitstyg tot ’n skrynende aanroep van God. Terras. Lente beskryf die omwenteling en nuwe krag wat die koms van die lente meebring. Van die beste verse in hierdie afdeling het dit dan ook oor vernuwing, soos Upstate (met selfs in die middel van die winter tekens van die naderende lente) en Aanvange (waarin vernuwing in sy normale vloei gesien word as geboorte van die dood). Popsie gee uiting aan die kortstondige genot van ’n nuwe erotiese ondervinding, terwyl Winste die skoonheid van ’n nuwe verhouding beskryf. Deur die opnoem en onthou van plaasname en natuurdinge (Terugkoms, Om te onthou is om te lewe) word die mooie uit die vergetelheid geruk en die lelike tot die ashoop van vergeet verdoem. Die afdeling word afgesluit met Reisvaardig, waarin die spreker aandui dat hy nou lig reis en impliseer dat hierdie lewenstyl ook verlies besweer. Die gedigte in die Aanklagte-afdeling gee uiting aan protes teen politieke onreg, veral die bevoorregte posisie van die blanke in Suid-Afrika, die onderdanigheid van die bruin mense, die wit mense se rassistiese hoogmoed in hulle optrede teenoor die swart mense en die menslike verhoudings wat binne so ’n situasie onmoontlik is. Daar word ook besin oor die haalbaarheid van politieke poësie. Die koue dateer reeds uit 1955 en gee op simboliese wyse uiting aan die toenemende koue wat die land sal ondervind terwyl dit deur apartheid geïsoleer word, terwyl ’n Soort gelykenis ook simbolies is wat uitbeeld dat die gedweë onderdanigheid van die voël (simbool van die anderskleuriges in die land) nie ’n ware weergawe van sy gees is nie. Kabaretliedjie gee op ritmiese en direkte wyse uiting aan die rassistiese selfverheerliking wat apartheid meebring. Die getuienis beskryf hoe ’n boer een van sy werkers doodgeslaan het en het sy oorsprong van ’n koerantberig, wat woordeliks weergegee word. In Om uit woede te skryf word apartheid reeds bespreek as iets wat later slegs in nuusfilms en geskiedenisboeke onthou sal word, en nie deur poësie nie, omdat goeie poësie nie deur ’n walg geïnspireer word nie. Die wit hemel beskryf die huigelagtige apartheid-saamlopers wat hulle hemel slegs in Antarktika sal ontdek, waar alles wit is. Die armes is ’n uitroep van ’n geveinsde wat hom kamtig oor die swart en bruin armes bekommer, maar niks daaraan doen nie. Hierdie afdeling sluit af met Slotsom, waarin die spreker se ambivalente haat-liefde verhouding met sy land uitgebeeld word.

In Illusies, elegieë, oorveë, transfusies hou die digter hom nie rigied by die vier kategorieë nie, maar beweeg heen en weer en tussenin en koppel die temas aanmekaar. Daar is dan ook nie ’n indeling in verskillende afdelings nie. Sommige van die swakhede in sy vroeër bundels (knallende rymwoorde en onnatuurlike taal) word hier plek-plek herhaal, maar oor die algemeen is daar groot vooruitgang te bespeur en is hy veel meer subtiel in sy uitbeelding, terwyl sy tegniese vernuf soos veral waarneembaar in sy afwerking van die verse en sy uitbuiting van die klank- en betekeniswaarde van die woord hier ’n nuwe hoogtepunt bereik. Die illusies van die titel vind uiting in verse waar die kortstondigheid en verganklikheid verbeeld word, wat ook die erotiek insluit. Herfsdag by die see en Swewend, opvlammend is voorbeeld van hierdie erotiese ervarings wat speels en lig uitgebeeld word. Die reeks Die soet sintuie verken die lewe en die wêreld in knap uitbeelding van alledaagse belewenisse soos spit in die blomtuin, stap in die herfs en aanskoue van ’n mooi meisie, waarin die sintuie van klank, reuk en aanraking ontgin word. Veral Van swem in die rivier is ’n mooi loflied aan die lewe. Daarenteen beeld Die suur sintuie op groteske wyse die  aftakeling van ouderdom uit. Elegieë word gelewer in huldeblyke aan gestorwenes en herinneringe aan die verlede. Milena Jesenská”is ’n vers oor hierdie Tsjeggiese joernalis wat in Mei 1944 weens nierversaking in Ravensbrück in ’n Duitse konsentrasiekampdood is. Sy het ’n kortstondige verhouding met Franz Kafka gehad, maar was in daardie stadium reeds getroud en Kafka verbreek dus die verhouding. Die sneeuverse is eerder elegies van toon as aard, met die koue wat telkens simbolies is van vereensaming. Sneeu beskryf die verganklikheid van die mens, Sneeustil die verlies van ’n moedertaal wat nie meer gehoor word nie en Bed van sneeu die gebrek aan geborgenheid meegebring deur die onsekerheid oor God en sin in die lewe. Met Phyllis ingekooi beskryf  hoe die kat Phyllis die spreker se enigste metgesel en warmte is tydens die sneeuval. Hierdie gedig gee treffende teenstelling tussen die koue en die warmte en is met sy speelsheid ’n besondere toevoeging tot katgedigte in Afrikaans. Titel: blanko. Opdrag: ditto. Datum: nou verbind die afloop van ’n jeugliefde met die volgehoue beeld van ’n dooie by, terwyl die herhalings en subtiele woordveranderings in Bloekoms ’n atmosfeer van verlange skep. Oorveë word verdig in kritiek teen die politieke bestel en sluit in die oorveë wat die digter van kritici ontvang. Patatí Patatá lewer kommentaar op die kritiek wat hy van letterkundiges ontvang. Shakespeariaanse sonnette is ’n reeks van 31 sonnette waarin die verhaal van Suid-Afrika en deurlopende politieke kommentaar die bindingsfaktor is. Hierdie reeks word ingedeel in ’n begin (1-3), middel (4-26) en end (27-31). ’n Aantal karakters figureer in opeenvolgende gedigte. Daar is die boere Jan Viljee en Pete de Villiers en hulle vrouens wat op Mooimaak boer, waar hulle voog staan vir die bruin plaaswerkers maar hulle verafsku. Dit stop Jan nie om besigheid te doen met die bruin prostituut Klêrie nie, waar hy deur haar en haar kêrel Josef uitoorlê word. Dominee Heuningmond se geloofsbelydenis word knap uiteengesit in gedig 6, terwyl gedig 15 sy skynheiligheid en rassisme verder ontbloot. Die harde werklikheid van townshiplewe word uitgebeeld in die figuur van John Poto (gedigte 10 en 20), terwyl gedig 17 die boer Herklaas Prins se “lastige ongeluk” as tema het – hy het ’n swart werker aangerand en wreedaardig vermoor. In Steenwerp se bruinmense word wrang kommentaar gelewer op die verontregting van hierdie groep mense. ’n Mooi beskrywing van ’n eertydse leefwyse is Die Oukaap, kompleet met die gebruik van ou idiome en segswyses. Mooi natuurverse sluit in Herfsdag by die see (wat met sy swewende gang van die vers iets van die meisie se beweging en die liefdespel suggereer), Indiaanse somer (opgedra aan D.J. Opperman, waar die seisoenswisseling effektief uitgebeeld word met die ongewone touspringbeeld) en ’n Wit berk het in die bos gestaan (wat met variasies op die tema verskillende stylsoorte en benaderings uitbeeld). Die bundel word afgesluit met ’n aantal “transfusies”, vertalings uit die werk van Merrill Moore, Kazimierz Wierzynski, Theodore Roethke, Richard Wilbur en ’n anonieme Angel-Saksiese digter wat Die seevaarder gedig het. Hierdie verse sluit mooi aan by die sentrale tema en toonaard van sy oorspronklike gedigte.

’n Plek op die land besin weer oor die bekende tema van ruimte, waar die waarneming, beskrywing en vertelling ten nouste verbind word met persoonlike identiteit. Die subtitel van die bundel is Catskillverse, wat aanduidend is van die oorsprong van die gedigte, wat afspeel in ’n jaar se vier seisoene van winter tot weer winter op sy plaas in die Catskillberge in die staat New York. Hier vanuit die vreemde lewer hy sy bydrae tot die Afrikaanse digkuns, terwyl hy sy identiteit as reisiger, eerder as burger, bevestig. Die bundeltitel is dan ook aanduidend van die deurlopende tema van ’n spreker wat sy plek wil vind en bevestig en bevat benewens die Amerikaanse ruimte ook vele herinneringe oor Suid-Afrika. Die verse ondersoek ook die rol van seisoene tot selfontdekking en ontwikkeling. Daar is nie bundelafdelings nie, maar sentraal in die bundel is die reekse Momente-gedigte vir elke seisoen wat progressief in die bundel geplaas word om die begin van ’n nuwe seisoen en ’n veranderde toonaard te suggereer. Die bundel open met Momente (winter). Witgestilde landskap met bokkies is aanduidend van ’n fyn waarnemingsvermoë, terwyl Naamtekening wat in die sneeu plaasvind op onortodokse wyse hierdie sneeulandskap plaas teenoor die landskap van Afrika. Die wintergedigte met sy sneeu en ys simboliseer ook die dood, soos uitgebeeld in Sestina vir ’n gestorwe prinses, Wintersiekbed en Die wag. Die skryfproses is die tema van Dagboek, waarin die spreker op soek na betekenis die alledaagse gebeure neerskryf, terwyl Soiree (How pleasant to know Mr T) aanduidend is van die onbekendheid en afsydigheid waarmee ’n digter in ’n vreemde taal bejeën word. Raccoon in ’n slagyster lei tot besinning oor die saamwoon van diere en mense op die planeet. Momente (lente) is aanduidend van die ontwaking van die nuwe lente. Steggies beskryf op treffende wyse die onstuitbare voortgang van lewe, selfs in die teenwoordigheid van die ouderdom en dood,  met die ou vrou wat die rododendron-takkie gaan plant al sal sy dood wees teen die tyd dat dit blom. Strokiesprent, met ballonne het as tema die afkap van bome in die lente en die opsaag daarvan in stompe, net om dit in die winter, wanneer dit uitgedroog is, in die kaggel te verbrand. Benighted (subtitel Noordwand, Grand Teton) met sy ironiese titel is die beskrywing van ’n groep bergklimmers wat noodgedwonge op ’n smal lys teen die berghang die nag se bitter koue moet deurstaan en bid vir die dag se uitkoms. Momente (somer) is die aankondiging van die volle bloei van die somer. Ricky R, paroliet, naweeksgas vertel van Ricky wat, pas uit die tronk, ’n naweek by die spreker deurbring. Ricky ken net geweld en dwelms en skryf gedigte vol wrok en woede, maar hierdie uiterlike verberg sy innerlike weerloosheid wat uiting vind in lomp pogings om die hoenders te voer. Die drie gedigte in die Dennis-reeks beskryf Dennis se dood en sy boodskap van die verwagting van die dood, maar eindelik die boodskap dat daar nie ’n dood is nie en dat die lewe jou vir ewig beet het. Momente (herfs) kondig die einde van die somer en die vallende blare van herfs aan. Swart skoenlappers van die herfs is een van Toerien se beste natuurgedigte, waarin nuwe lewe hierdie neerdrukkende seisoen opkikker. Herfs herfs stel die kontras van die Amerikaanse herfs se dood teenoor die groen van Steenwerp in Afrika se herfs. Die bundel word afgesluit met twee reekse gedigte, naamlik die Abba-reeks en Rynlandse sonnette. Twee van die Abba-reeks gedigte, Prostatitis in die winter en Die literatuurgeskiedenis, het literêre aktualiteite tot onderwerp. Die Rynlandse sonnette is vier sonnette van Guillaume Apollinaire wat hy besonder knap vertaal.

In Parte speel word die speelsheid, geestigheid, selfironie en vermoë om die droewige met die humoristiese te kombineer reeds in die titel saamgevat. Die titel verwys ook na die betekenis van bedrog of verbeelding, soos in die uitdrukking “my verbeelding speel my parte”. Die bundel bevat hoofsaaklik ’n tipe praatvers wat vir sy effek op ritme en klank staatmaak. Temas sluit in jeugherinneringe, ’n landelike verlede, die liefde en ontheemdes naas eietydse gebeure, terwyl daar ook ’n aantal reisgedigte is met indrukke, waarnemings en ontmoetings. Daar is vier ongetitelde afdelings. Die eerste afdeling bevat gedigte oor die natuur, erotiese verhoudings en die stad, terwyl die spreker in ’n gedig soos Ek kan my ’n vrou voorstel ook in verbeelding die ervaring en plek kan verander. In die reeks Parte speel-verse beskou die spreker sy liggaamsdele van neus tot voete en evalueer die aard van hierdie parte. Dinge gebeur beskryf ’n swerm duiwe wat bestaan binne ’n onverklaarbare groter geheel, terwyl Die gaan (’n prosastuk) die ruspe se dood en wegvoer deur miere as tema het. Erotiese verse sluit in Boomskap (waarin die vrou en ’n boom op knap wyse met mekaar vergelyk word), In die East Village (met tema ’n toevallige seksuele ervaring tussen die spreker en ’n Russiese vrou met ’n traumatiese verlede) en Jones Beach boardwalk (waarin die sensasie van die aanraking in die geheue voortleef nadat die fisiese aard daarvan verby is). Van die natuurgedigte is Moederstad: aand en ’n Waterverf noemenswaardig, met laasgenoemde gedig wat besef dat ten spyte van verganklikheid dit tog moontlik is om ’n spesifieke moment te bestendig. Die geur van boegoe sprankel in sy opnoem van wonders uit die alledaagse. Die tweede afdeling bevat gedigte oor mense (veral uitgeworpenes in Oos-Europa en Kaapstad) en reis. In Otopeni-lughawe, Boekarest dwing die lot van die armoedige twee ou sneeuveërs die spreker tot meegevoel met hulle en hulle land, maar ook met sy eie land en mense. Langnaweekuitstap, Sederberge beeld treffend die kontras uit tussen die voorregte van die witmense en die sosiale onreg wat die bruin mense aangedoen word. Ou vrou in ’n rystoel is die weergawe van ’n herontmoeting met ’n vrou met wie die spreker voorheen ’n onaangename voorval gehad het, maar nou is sy oud en afgeleef. In Die thar lei die terloopse ontmoeting met ’n bok teen die hange van Tafelberg die spreker tot die besef dat hy die indringer in hierdie gebied is en nie die bok nie. Die derde afdeling bevat meer aktuele verse. Die Lorelei beskryf die spreker se afhanklikheid en verknogtheid aan sy taal, met die titel wat die gevaar van hierdie taal suggereer. Die Lorelei is ’n rotsgebied met vele watervalle aan die Rynrivier in Duitsland, met die aanloklikheid van die natuurgeluide wat aanleiding gegee het tot vele ongelukke. Die digter en die struggle beskryf die ongeloof van die digter dat die digkuns voorrang geniet bo die menselyding en opstand. Placcaten, requesten ende Caepmans klaechten gebruik teenstellende aanhalings uit historiese dokumente waaruit die feit dat die land aan die inheemse inwoners behoort, geaksentueer word. Ook ingesluit is ’n aantal vertalings van Bertolt Brecht se gedigte as ’n vierde afdeling. Hierdie bundel word in 1991 genomineer vir die Rapport-prys.

Die huisapteek is ’n verwysing na ’n verbygegane wêreld waar die huisapteek genesing bied en verganklikheid is dus ’n belangrike tema. Die gedigte word in vier afdelings ingedeel. Die eerste afdeling is die ek met hoofsaaklik jeugervarings waarin veral die stram verhouding met ’n streng vader onder die loep kom. Die ou mense se gepraat wat deur die kind afgeluister word, is weerspieël in Die egodokument (waarin die Nasionale Partyleiers verheerlik, die bruin aktivis Cissie Gool verkleineer en die grootmense se onbegrip oor die ekonomie en die Goudstandaard blootgelê word) en Tafereel, met kersieboord, een van vele gedigte waarin die onaangename herinnering aan die vader figureer.  Die deurblaai van die foto-albums met kiekies uit die ou dae is die onderwerp van Foto-album 1 & 2, met die vader se teenwoordigheid in ’n foto wat in Foto-album 2 ’n andersins aangename herinnering versuur. Die teerheid in die beskrywing van die dood van ’n moeder in Die oomblik dat tyd stol en ’n suster in Uitwissing in April kontrasteer sterk met die toon van herinneringe aan die vader. Die vader is die onderwerp van Verskrikte kind waarin die kind hom verbeel dat hy gestraf gaan word omdat hy wens hy kon sy pa vermoor, terwyl Die uintjie-eters die enigste aktiwiteit beskryf wat hy saam met sy pa gedeel het, met die slotsin wat die gaping tussen hulle aksentueer. Verganklikheid word aangespreek in Ook bome gaan dood, waar die eerste deel ’n jeugherinnering onder die nou afgekapte boom herroep, terwyl die tweede deel die besef het dat die boom wat nou die natuur so sterk trotseer ook eendag sal doodgaan, al is dit lank na die spreker se sterfte. Die tweede afdeling die plek bevat gedigte oor die plekke wat deel uitmaak van die spreker se ontwikkeling en aansluit by hierdie bekende tema in ander bundels, met verwysing na hoe ruimte inkrimp met ouderdom. Verstrooiing van die parte tree in gesprek met die gedig Parte speel in die gelyknamige bundel, met die spreker wat beskryf hoe dele van hom die wêreld vol lê, maar sy hart is steeds op sy jeugplaas Steenwerp, wat in Steenwerpse herfs beskryf word. Die tweeluik Naauwkeurige en uitvoerige beschrijving van de Kaap de Goede Hoop lewer kommentaar oor die kontak wat die Europese nedersetters met die inheemse Khoisan-bevolking gehad het. Uit ’n brief beskryf na aanleiding van ’n brief van Emily Hobhouse die haglike toestande in die konsentrasiekampe tydens die Anglo-Boereoorlog. Die Triptiek-verse gee distopiese kommentaar oor die toestande in die Kaap in die nuwe Suid-Afrika, terwyl Letterkundeklas en Geskiedenisles satiries die onkritiese wyse hekel waarop letterkunde en geskiedenis aan  leerlinge oorgedra is. Die afdeling Oorsetsels bevat vertalings en verwerkings uit ander digters se werk in Afrikaans, waaronder Stefan George, Sandor Weores en Ahmad Shamlu. Die laaste afdeling, die humor in die tumor, bevat humoristiese verse, waaronder die Clerihews-kwatryne oor literêre persoonlikhede en kwessies. So word die gedigte dan in aansluiting by die titel medisyne teen die pyne van die lewe.

Versamelbundels

By geleentheid van sy 85e verjaarsdag stel Louise Viljoen ’n keur uit sy gedigte saam, wat as Om te onthou gepubliseer word. Benewens die vele vertalings van ander digters wat in sy eie bundels verskyn, vertaal hy ook die Duitser Christian Morgenstern se Houtjies van die galg (’n keur uit Galgenlieder) in ’n aparte bundel. Hierin slaag hy daarin om by tye die Duitser se vernuftige taalspel in Afrikaans te ewenaar en om deur nuwe kombinasies van woorde ’n verdere of nuwe betekenislaag by die oorspronklike te voeg. In Engels verskyn Versions of Prévert’s ‘The song of snails who went to a funeral‘ waarin sy eie Engelse vertaling saam met een van Gus Ferguson en Uys Krige se Afrikaanse vertaling opgeneem word.

Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Poskaarte, Faune, Goudaar, Woordpaljas, Die dye trek die dye aan, Liggaamlose taal, Kraaines, Verse vir Opperman, My Afrikaanse verseboek, Voorspraak en Nuwe verset.

Prosa

Ook op prosagebied lewer hy ’n bydrae. In die veertigerjare skryf hy onder ’n skuilnaam twee liefdesverhale wat uitgegee word deur Afrikaanse Pers Boekhandel. In 1991 onderneem hy, op uitnodiging van ’n groep Russiese studente wat Afrikaans in Moskou bestudeer, ’n reis na hierdie land en beleef die Russiese revolusie van Augustus 1991 wat ’n einde bring aan die Kommunistiese bewind en die Sowjet-regime. Tydens hierdie besoek hou hy ’n daaglikse joernaal, wat hy later verwerk tot die reisverhaal Augustus in Moskou. Benewens die geestige kommentaar op gebeure en fyn natuurwaarnemings, gee hy ook ’n verslag van die gemiddelde Rus se worsteling met situasies en kwessies wat vir die Westerling totaal vreemd is. Agterin is daar ook ’n paar gedigte oor hierdie reis, insluitende Die kere dat ek wakker word oor die gruwels wat in Rusland (en elders) plaasgevind het. Hierdie boek word in 1993 genomineer vir die Rapportprys vir nie-fiksie.

Met Die wegraak van Frans Joosten lewer hy ’n historiese werkie uit die agtiende eeu wat die gevallestudie van ’n slaaf en sy eienaar verhaal. Daar ontstaan ’n verhouding tussen Frans Joosten se vrou Maria en die slaaf Bernard, waarna Frans verdwyn en daar later vasgestel word dat hy vermoor is. Vir die moord word Frans se vrou en twee slawe tot die dood gevonnis deur verwurging, blakering, empalering en geledebraking, wat met ’n barbaarse bloedspoor in die Buitengracht eindig, waar die liggame deur die voëls van die hemel verteer word. Hierdie episode vra die vraag waar geregtigheid eindig en wreedaardigheid en barbaarsheid oorneem.

Hy hou hom ook besig met ’n omvattende bibliografie van vertaalde Afrikaanse letterkundige werk, wat in 1998 in boekvorm verskyn onder die titel Afrikaans literature in translation – a bibliography en publiseer in 2002 ’n stamboom van die Toeriens getitel Toerien – Torien familie/family.

In 1992 lewer hy twee bydraes tot die eeuherdenkingsboek van die Suid-Afrikaanse Bergklub. Sy kortverhaal Die miernes word opgeneem in die versamelbundel Drif onder redaksie van Lindeque de Beer, terwyl die skets New York opgeneem word in Stad en stedelig, ’n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.

Eerbewyse

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns vereer hom in 2009 met ’n eeufeesmedalje vir sy baanbrekerswerk in die kunste. Laurinda Hofmeyr toonset van sy gedigte en voer dit in 2009 op haar program Asof vir die eerste keer by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees op.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1960	Gedigte
1963	39 Gedigte
1973	Verliese en aanklagte
1975	Illusies elegieë oorveë transfusies
1983	Aanvange
1985	’n Plek op die land
1991	Parte speel
1992	Augustus in Moskou
1993	Afrikaans literature in translation – a bibliography
2001	Die huisapteek
2002	Toerien – Torien familie/family
2004	Die wegraak van Frans Joosten
2006	Om te onthou
	Vertaling
1993	Versions of Prévert’s ‘The song of snails who went to a funeral’ – JacquesPrévert (saam met Uys Krige en Gus Ferguson)
1997	Houtjies van die galg – Christian Morgenstern

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Antonissen, Rob. Kern en tooi. Nasou Beperk. Eerste uitgawe. Eerste druk. Elsiesrivier, 1963.
• Antonissen, Rob. Spitsberaad. Nasou Beperk. Elsiesrivier. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1966.
• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe. Tiende druk, 1994.
• Botha, Danie. Die helder dae. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Kaapstad. Eerste uitgawe, 2014.
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Cloete, T.T. Faune. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Derde druk, 1971.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk,  1988.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
• Kannemeyer, J.C. (red.) Kraaines. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe, 1988.
• Kannemeyer, J.C. Verse vir die vraestel. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Eerste uitgawe, 1998.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Pheiffer, R.H. Woordpaljas. Human & Rousseau. Kaapstad en Johannesburg. Derde uitgawe. Derde  druk, 1993.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe,  1999.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe,  2006.
• Viljoen, Louise. Barend J. Toerien (1921-) in Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006.

Tydskrifte en koerante

• Botha, Johann. Barend Toerien se rugsak bly gepak vir die lewe. Die Burger, 6 November 1992.
• De Villiers, Johannes. ’n Groot gees groet, maar sy werk sal lank onthou word. Beeld, 7 September 2009.
• Grundling, Erns. Die Bul van Porterville is nog lank nie uitgebrul. Rapport, 17 Februarie 2002.
• Lategan, Herman. Drie digters onthou ek nou tesame. By, 9 April 2011.
• Naudé, Charl-Pierre. Die windpomp hoes 2 digters. Rapport, 12 April 2009.
• Van Vuuren, Helize. ‘Mr T’ altyd hier met aardse verse. Plus, 10 September 2009.

Internet

• Botha, Johann Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1992/11/06/6/3.html^{[dooie skakel]}
• Chessalee in London: https://chessaleeinlondon.files.wordpress.com/2013/01/toeriens.pdf
• Dark Horse Stables: http://www.darkhorsestables.com/photos.htm Geargiveer 10 Julie 2016 op Wayback Machine
• De Villiers, Johan Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2009/09/09/RH/11/jdvbarend.html
• De Vries, Willem Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2009/09/06/B2/2/wdvtoerien.html Geargiveer 28 Desember 2009 op Wayback Machine
• De Vries, Willem Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2009/09/05/SK/14/willem%20BAREND%20TOERIEN.html^{[dooie skakel]}
• Grundling, Erns Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2002/02/17/15/3.html^{[dooie skakel]}
• La Vita, Murray Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/10/19/SK/11/barendt.html
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 7 Mei 2015: http://www.litnet.co.za/barend-j-toerien-1921-2009/
• Naudé, Charl-Pierre Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2002/01/10/4/15.html
• Naudé, Charl-Pierre Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2009/04/15/RH/V/RHBusiness005-StoryA.html^{[dooie skakel]}
• Piterski, Albert Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1992/06/11/2/5.html
• Van Vuuren, Helize Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2009/09/10/KA/6/HELIZE%20VAN%20VUUREN%20BAREND%20TOERIEN_1131.html
• Van Vuuren, Helize Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2006/03/29/DB/14/Barend.html^{[dooie skakel]}
• Van Vuuren, Helize Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2009/09/12/RH/IV/barend.html^{[dooie skakel]}