Humboldtstroom
Die Humboldtstroom, ook genoem die Peru-stroom, is 'n koue seestroom met 'n lae soutgehalte wat noord langs die westelike kus van Suid-Amerika vloei. [1] Dit is 'n oostelike grensstroom wat in die rigting van die ewenaar vloei en strek 500 tot 1 000 km die oseaan in. Die Humboldtstroom is vernoem na die Duitse natuurkundige Alexander von Humboldt al is dit 250 jaar voor Humboldt deur José de Acosta ontdek. In 1846 het von Humboldt metings van die kouewaterstroom in sy boek Cosmos gerapporteer.[1]
Die stroom strek vanaf suidelike Chili (45ste breedtegraad suid) tot noordelike Peru (4de breedtegraad suid) waar koue, opwellende waters deur warm tropiese waters sny om die Ekwatoriale Front te vorm.[1] See-oppervlaktemperature langs die kus van Peru, ongeveer 5de breedtegraad suid, bereik temperature so laag as 16 °C (61 °F).[2] Dit is hoogs onkenmerkend van tropiese waters, aangesien die meeste ander streke temperature van bo 25 °C (77 °F) het. Opwelling bring voedingstowwe na die oppervlak, wat fitoplankton ondersteun en uiteindelik biologiese produktiwiteit verhoog.
Die Humboldtstroom is 'n hoogs produktiewe ekosisteem. Dit is die mees produktiewe oostelike grensstroomstelsel.[3] Dit maak ongeveer 18-20% van die totale wêreldwye seevisvangs uit. Die spesies wat gevang word is meestal pelagies: sardientjies, ansjovis en makriel. Die stelsel se hoë produktiwiteit ondersteun ander belangrike visseryhulpbronne sowel as seesoogdiere (oorrobbe en walvisse) en hordes seevoëls. Periodiek word die opwelling wat die stelsel se produktiwiteit dryf, ontwrig deur die El Niño-Suidelike Ossillasie (ENSO) gebeurtenis, dikwels met groot sosiale en ekonomiese impak.
Die Humboldt het 'n aansienlike verkoelende invloed op die klimaat van Chili, Peru en Ecuador. Dit is ook grootliks verantwoordelik vir die dorheid van Atacamawoestyn in noordelike Chili en kusgebiede van Peru en ook vir die dorheid van suidelike Ecuador. Seelug word deur die stroom afgekoel en is dus nie bevorderlik vir die opwekking van neerslag nie (hoewel wolke en mis geproduseer word).
Kusopwelling is die hooffaktor wat bydra tot die hoë biologiese produktiwiteit van die Humboldtstroom.[1] Opwelling binne die stroom is nie eenvormig oor die hele stelsel nie. Drie noemenswaardige opwellingsubstelsels word deur hierdie stroom vervaardig.
Biologiese produktiwiteit[wysig | wysig bron]
As gevolg van die opwellingsones binne die Humboldtstroom, is biologiese diversiteit uiters hoog. Die Humboldtstroom word beskou as 'n Klas I, hoogs produktiewe (>300 gC/m2 /jr) ekosisteem. Die stroom huisves 'n wye verskeidenheid organismes, insluitend veelvuldige spesies plankton, weekdiere, see-egels, skaaldiere, visse en seesoogdiere.[1] Die voedselweb begin by die fitoplankton. Die toestande van die Humboldtstroom is die beste vir hierdie organismes om te floreer. Dit veroorsaak 'n kaskade-effek waarin al hoe groter organismes na die gebied getrek word.
Visserye[wysig | wysig bron]
Die Humboldtstroom onderhou van die suksesvolste kommersiële visserye in die wêreld.[1] Die belangrikste vangste sluit in: sardientjies, ansjovis, makriel, stokvis en inkvis. Drie groot voorraad ansjoveta is tussen 4°S en 42°S versprei binne die Humboldt-stroomstelsel. Noord-sentraal Peru se vissery bestaan hoofsaaklik uit een voorraad ansjoveta. Sardyne, makriel en bonito is ook algemene vangste, maar nie so prominent nie, in Peru.[1] Suid-Peru en Noord-Chili huisves 'n groot sardienvissery. Ander algemene voorraad sluit in: 'n tweede ansjoveta-aftreksel, maasbanker, tuna en swaardvis. Anchoveta, makriel en sardientjies is die primêre kommersiële voorraad in sentraal Chili.
Invloed van El Niño[wysig | wysig bron]
Die produktiwiteit van die Humboldtstroomstelsel word sterk beïnvloed deur El Niño- en La Niña-gebeure.[1] Tydens 'n El Niño-geleentheid verdiep die termokline en boonste gebied van die minimumsuurstofsone tot meer as 600 m. Dit veroorsaak 'n verlies aan stikstof en afname in uitvoer van koolstof. El Niño veroorsaak ook dat poolwaartse strome in snelheid toeneem. Gedurende nie-El Niño-jare is produktiwiteit baie hoog as gevolg van die hoë nutriëntinhoud, stikstofherwinning deur prosesse soos denitrifikasie, verhoogde koolstofuitvoer en hermineralisering.[1]
Tydens El Niño-gebeure word die oorvloed en verspreiding van vis aansienlik beïnvloed, wat dikwels lei tot voorraadtuimel en 'n kaskade van sosiale en ekonomiese impakte. Hierdie gebeure het gelei tot opeenvolgende veranderinge, waar sardientjies en ansjovis mekaar periodiek vervang het as die dominante spesies in die ekosisteem. Hierdie spesieveranderinge kan negatiewe gevolge hê vir die visbedryf en die ekonomieë van die lande wat in die stelsel visvang. Die ansjoveta-vissery in Peru het gedurende die 1960's gefloreer. [2] In 1970 is gerapporteer dat vangste 12 miljoen ton per jaar oorskry. Dit was verantwoordelik vir 20% van die wêreld se vangste. 'n El Niño-gebeurtenis het gedurende 1972 plaasgevind en het die ansjoveta-bevolking laat ineenstort. Sardynbevolkings het egter 'n dramatiese toename in die volgende 15–20 jaar beleef. Gevolglik het sardienvisserye gegroei tydens hierdie "regime-verskuiwing".[2]
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Montecino, Vivian, and Carina B. Lange. "The Humboldt Current System: Ecosystem components and processes, fisheries, and sediment studies." Progress in Oceanography 83.1 (2009): 65-79. DOI: 10.1016/j.pocean.2009.07.041
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Chavez, Francisco P.; Bertrand, Arnaud; Guevara-Carrasco, Renato; Soler, Pierre; Csirke, Jorge; "The northern Humboldt Current System: Brief history, present status and a view towards the future." Progress in Oceanography (2008): 95-105. DOI: 10.1016/j.pocean.2008.10.012
- ↑ Penven, P., V. Echevin, J. Pasapera, F. Colas, and J. Tam (2005), Average circulation, seasonal cycle, and mesoscale dynamics of the Peru Current System: A modeling approach, J. Geophys. Res., 110, C10021, doi:10.1029/2005JC002945.
