Kisj

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Kisj
Kiški (Sumeries)
𒆧𒆠 (wigskrif)
Kiššatu (Akkadies)
Die ruïnes van Kisj ten tyde van uitgrawings.
Die ruïnes van Kisj ten tyde van uitgrawings.
Land Vlag van Irak Irak
Soort Nedersetting
Streek Mesopotamië
Geskiedenis
Gestig In Obeid-tydperk
Tydperk Obeid-, Hellenistiese tydperk

Kisj (Sumeries: Kiš, transliterasie: Kiški; wigskrif: 𒆧𒆠;[1] Akkadies: Kiššatu[2]) was ’n antieke tell (heuwelstad) van Sumer in Mesopotamië, wat waarskynlik naby die moderne Tell al-Uhaymir in Irak geleë was: oos van Babilon en 80 km suid van Bagdad.[3][4]

Geskiedenis[wysig | wysig bron]

Kisj was bewoon vanaf die Obeid-tydperk (omstreeks 5300-4300 v.C.) en het tydens die Vroegdinastiese Tydperk belangrik geword as een van die voortreflike magte in die streek.[5]

Eerste Dinastie van Kisj[wysig | wysig bron]

Volgens die Sumeriese Koningslys was Kisj die eerste stad wat konings gehad het ná die vloed;[6] die eerste een was Jushur. Daarna was daar nog talle konings van die Eerste Dinastie van Kisj. Die Oos-Semitiese aard van die name, wat almal die name van diere was, dui op ’n sterk Semitiese (Akkadiessprekende) komponent van die begin van die opgetekende geskiedenis af.[7] Daarna het ’n groot vloed Mesopotamië verwoes. Ná die vloed het Isjtar volgens die Sumeriërs die koningskap aan Etana gegee.[8] Antieke Sumeriese bronne beskryf hom as die koning wat vrede en orde na die gebied gebring het ná die vloed.[8] Soms word ook gesê hy is die stigter van Kisj.

Die 21ste koning van Kisj op die koningslys, Enmebaragesi, is die eerste een wie se bestaan deur argeologiese vondste uit sy bewind bevestig is. Hy is ook uit ander bronne bekend, waarvolgens hy en sy seun, Aga van Kisj, uitgebeeld word as teenstanders van Dumuzid en Gilgamesj, vroeë heersers van Uruk.

Sommige konings van Kisj is ook bekend uit opgrawings, maar hulle name is nie op die koningslys nie.

Derde Dinastie van Kisj (omstreeks 2500-2330 v.C.)[wysig | wysig bron]

Mesannepada, Lugal Kish-ki (𒈩𒀭𒉌𒅆𒊒𒁕 𒈗 𒆧𒆠), "Mesannepada, koning van Kisj", op ’n seëlafdruk wat by Ur ontdek is. Die laaste kolom beteken vermoedelik "sy vrou ..." (𒁮𒉡𒍼, dam-nu-gig).

Die Derde Dinastie van Kisj is uniek, want dit het begin met ’n vrou, Kubau, as "koning". Sy was voorheen ’n kroegbaas en is later vergoddelik as die godin Kheba.

Later het Kisj se militêre en ekonomiese mag afgeneem, maar dit het steeds ’n sterk politieke en simboliese belangrikheid gehandhaaf. Nes met Nippur in die suide, was beheer oor Kisj ’n belangrike element in die verkryging van oorheersing in die noorde van Mesopotamië (Assirië, Subartu). Vanweë die stad se simboliese waarde het sterk leiers later aanspraak op die tradisionele titel "koning van Kisj" gemaak, selfs al was hulle van Akkad, Ur, Assirië of Babilon.

Sargon van Akkad, stigter van die Akkadiese Ryk, het van die streek Azupiranu naby Kisj gekom. Hy sou hom later verklaar tot koning van Kisj om sy verbintenis met die godsdienstig belangrike area aan te dui. In Akkadiese tye was die stad se beskermingsgod Zababa (of Zamama), saam met sy vrou, die godin Inanna.

Latere geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die inskripsie op ’n staf van Manishtushu, heerser van die Akkadiese Ryk: Manishtushu Lugal Kisj, "Manishtushu koning van Kisj".

Ná die val van die Akkadiese Ryk het Kisj die hoofstad van ’n klein, onafhanklike koninkryk geword. Teen die vroeë deel van die Eerste Dinastie van Babilon het Kisj vermoedelik onder die bewind van ’n ander stadstaat geval. Iawium, Kisj se koning, het as vasal regeer van konings met die name Halium en Manana.

Sumu-la-El het Kisj verower en Halium en Manana later onderwerp; hulle gebiede het deel van die uitbreidende Babiloniese Ryk geword. Die konings van die eerste Babiloniese dinastie het bouwerk in Kisj gedoen. Hulle het die stad se ziggoerat herbou en ’n muur om Kisj aangebring.

Ná die Ou Babiloniese tydperk het Kisj blykbaar minder belangrik geword en is dit in die laat 2de millennium v.C. net in enkele dokumente genoem. Ná die Achaemenidiese tydperk het dit heeltemal uit die rekords verdwyn. Argeologiese vondste dui egter daarop die stad het nog vir lank daarna bestaan.[9]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature
  2. ↑ Electronic Pennsylvania Sumerian Dictionary (EPSD)
  3. ↑ "Kish | ancient city, Iraq". Encyclopedia Britannica (in Engels). Besoek op 20 Augustus 2020.
  4. ↑ wparkinson (11 Januarie 2011). "The Kish Collection". Field Museum (in Engels). Besoek op 20 Augustus 2020.
  5. ↑ Weiss, Harvey, and Mcguire Gibson. “Kish, Akkad and Agade.” Journal of the American Oriental Society, vol. 95, no. 3, 1975, p. 434., doi:10.2307/599355.
  6. ↑ Hall, John Whitney, red. (2005) [1988]. "The Ancient Near East". History of the World: Earliest Times to the Present Day. John Grayson Kirk. 455 Somerset Avenue, North Dighton, MA 02764, USA: World Publications Group. p. 30. ISBN 978-1-57215-421-6.{{cite book}}: AS1-onderhoud: plek (link)
  7. ↑ Cambridge Ancient History, p. 100
  8. ↑ 8,0 8,1 "Kingdoms of Mesopotamia - Kish / Kic". www.historyfiles.co.uk. Besoek op 20 Augustus 2020.
  9. ↑ Gibson, The City and Area of Kish, pp. 2-5

Skakels[wysig | wysig bron]

  • Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die [[::Kish (Sumer)| Wikipedia]] vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kisj&oldid=2478953"