Rooivlerksprinkaan
| Rooivlerksprinkaan | |
|---|---|
_solitary_phase_(16695457915).jpg)
| |
| Die alleenloperfase in die Krugerwildtuin | |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Animalia |
| Filum: | Arthropoda |
| Klas: | Insecta |
| Orde: | Orthoptera |
| Suborde: | Caelifera |
| Familie: | Acrididae |
| Subfamilie: | Cyrtacanthacridinae |
| Tribus: | Cyrtacanthacridini |
| Genus: | Nomadacris Uvarov, 1923[1] |
| Spesie: | N. septemfasciata
|
| Binomiale naam | |
| Nomadacris septemfasciata (Audinet-Serville, 1883)
| |
Die rooivlerksprinkaan (Nomadacris septemfasciata) is 'n groot sprinkaanspesie wat inheems aan die sub-Sahara is. Hul Afrikaanse sowel as Engelse naam, red locust, verwys na die rooi blos oor die membraanagtige, waaiervormige agtervlerk wat in vlug opvallend vertoon. By sittende insekte is dié egter onder die rigiede, kriptiese voorvlerke (elytra) verskuil. In Frans staan die spesie ondermeer as die criquet nomade bekend, weens die volwassenes se trekneiging in die droëseisoen.
Dit is 'n ware treksprinkaan (Engels: locust) wat digtheid-afhanklike fase-polimorfisme vertoon.[2] Die spektrum van fases behels etlike gedrags-, fisiologiese en morfologiese aanpassings, waarvan die twee ekstreme fenotipes die kuddevormende en alleenloperfases is.
N. septemfasciata resorteer onder die familie Acrididae, en is die enigste lid van die genus Nomadacris.[3] Die genus Nomadacris is in 1923 deur Boris Uvarov opgerig vir die spesie wat Audinet-Serville in 1838 onder die naam Acridium septemfasciatum beskryf het.[1][3] Dit word in die subfamilie Cyrtacanthacridinae geplaas, wat in Engels die bird locusts genoem word.[3] Ander spesies wat voorheen in Nomadacris geplaas is, word nou as lede van die genus Patanga beskou.[3]
Beskrywing[wysig | wysig bron]
Volwassenes[wysig | wysig bron]
Volwasse mannetjies is 60–70 mm lank en wyfies 60–85 mm. Die volwasse insekte is oorwegend strooibruin en bruin gekleurd, en hul oë is met bruin vertikale strepe oortrek. Die getal oogstrepe is nuttig by bepaling van die voltooide instars, en gevolglik by onderskeiding tussen die alleenloper- of swermfase.[2] Die spesienaam septemfasciata is te danke aan die sewe bruin dwarsbande wat oor die elytra (d.w.s. voorvlerke wat skilde oor die agtervlerke vorm) loop. Twee breë bruin sylangse bande loop oor die pronotum, oftewel mantelskild. Volwassenes se fase-oorgang vind plaas wanneer hul digtheid sowat 5 000 individue per hektaar oorskry.[2]
Voetgangers[wysig | wysig bron]
Anders as volwassenes wissel die kleur van die nimfe na gelang van hul fase. In die alleenloperfase kan hulle groen of bruin wees, maar wanneer samedrommings 100 000 voetgangers per hektaar oorskry,[2] verander voetganger-individue na 'n skakering van heldergeel, rooibruin en swart.
Ekologie[wysig | wysig bron]
Rooivlerksprinkane soek doelgerig vogtige omgewings soos seisoenale vloedvlaktes op. Graansoorte is hul vernaamste voedselbron, en grasryke laelande is aldus hul gunsteling toevlugsoorde. Aangesien hulle ook graag in bome vertoef, skep bome bykomende habitat.
Rooivlerksprinkane is gebiedsgetrou wanneer genoegsame beskutte sitplekke en voedsel beskikbaar is. In droë jare egter, wanneer die hoeveelheid beskikbare habitat afneem, sal hul bevolkingsdigtheid styg. Wanneer hul opeenhoping 'n sekere perk oorskry, slaan die sprinkane na hul swermvormende fase oor, wat 'n verandering in hul gedrag sowel as anatomie meebring. Swermvormende rooivlerksprinkane vlieg oordag sosiaal en windaf op soek na voedingsbronne. Die hoër dagtemperature stel treksprinkane in staat om groter afstande af te lê, en met behulp van warm lugstrome hoër te vlieg.[4] 'n Swerm lê selde meer as 20 tot 30 km per dag af. In teenstelling verkies alleenloper-sprinkane om snags te vlieg, en wel as enkelinge.[5]
Vergeleke met hul alleenloperfase het swermvormende rooivlerksprinkane ook:
- 'n korter lewensduurte
- kleurryke voetgangers met 'n swart vlek teen die springfemur
- ses instarstadia, eerder as sewe
- 'n langer verloop na geslagsrypheid
- groter en swaarder voetgangers, wat uit 'n kleiner getal eiers uitbroei
Swermende wyfies lê hul eierpakkies dikwels snags. Die telge erf die fase van hul ouers danksy die effek van 'n chemiese agent in die skuim van die eierpakkie.[2] Die nuwe geslag voetgangers vertoon dadelik sosiale gedrag en kan daagliks honderde meter aanmarsjeer.
Erupsies[wysig | wysig bron]
Areas van gereelde erupsies is in Zambië, Tanzanië, Malawi, Madagaskar en Réunion geïdentifiseer. In die Sahel word die spesie op 'n meer toevallige basis in die Kaap Verde, die sentrale Nigerrivierdelta in Mali, en rondom die Tsjadmeer aangeteken. In die laat 19de eeu het groot swerms Natal binnegeval en gunstige omstandighede vir die runderpes van die 1890's geskep.[6] Die laaste grootskaalse plaag het van 1930 tot 1944 plaasgevind, toe die oorgrote deel van suidelike Afrika geaffekteer is.
Na onsuksesvolle pogings om hierdie treksprinkane deur omgewingsmodifikasies te beheer, word chemiese agente tans aangewend. 'n Biologiese produk wat op 'n entomopatogeniese fungus, Metarhizium acridum, berus is tans beskikbaar. Proewe het getoon dat dit nimfe sowel as volwassenes van die rooivlerksprinkaan met welslae bekamp. In onlangse jare is 'n nuwe peskontrole-meganisme egter in werking gestel. Geïntegreerde Pesbestuur (GPB) behels 'n kombinasie van omgewingsvriendelike metodes wat in samewerking met welslae as 'n pesbeheerstrategie uitvoerbaar is.[7]
Galery[wysig | wysig bron]
-
'n Voetgangerskool te Iku-Katavi in Tanzanië -
Voetgangers teen 'n wildesorghum-stingel -
Voetgangers wat met die fungus Metarhizium acridum beheer is
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 Uvarov BP (1923) "A revision of the Old World Cyrtacanthacrini (Orthoptera, Acrididae) – I. Introduction and key to genera." Annals and Magazine of Natural History (9) vol. 11 143
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bam, Adrian Jock (April 2014). "Locust and grasshopper outbreaks in Zululand sugarcane, Kwazulu-Natal, South Africa". scholar.sun.ac.za. Universiteit Stellenbosch: Departement van Bewaringsbiologie en Entomologie (MSc-verhandeling). Besoek op 24 Maart 2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Cigliano, M.M.; Braun, H.; Eades, D.C.; Otte, D. (2024). "genus Nomadacris Uvarov, 1923". OSF Online. Orthoptera Species File. Besoek op 25 Maart 2024.
- ↑ Farrow, R.A. "Flight and Migration in Acridoids". Biology of Grasshoppers. John Wiley and Sons.
- ↑ Chapman, R.F. (1959). "Observations On the Flight Activity of the Red Locust, Nomadacris septemfasciata (Serville)". Behaviour. 14 (1): 300–334. doi:10.1163/156853959X00126.
- ↑ Ballard, Charles (1986). "The Repercussions of Rinderpest: Cattle Plague and Peasant Decline in Colonial Natal". The International Journal of African Historical Studies. 19 (3): 421. doi:10.2307/218974. ISSN 0361-7882.
- ↑ Andiatsirevombola et al., 2016
Bronnelys[wysig | wysig bron]
- "Les criquets ravageurs". CIRAD — Franse Landboukundige Navorsingsentrum vir Internasionale Ontwikkeling. Besoek op 6 November 2008.
- Smit, C.J.B. (1932). "Die lewensgeskiedenis van die rooivlerksprinkaan – Nomadacris septemfasciata (Serv.) – met spesiale verwysings na die ontwikkeling van die onvolwasse stadia (verhandeling)". books.google.co.za. Universiteit van Pretoria. p. 21. Besoek op 25 Maart 2024.