Koring
| Koring | |
|---|---|
| |
| Koring | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Divisie: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Tribus: | |
| Genus: | Triticum |
| |
| Verspreiding | |
Koring is een van die vernaamste grane waarmee die mensdom homself voed, oorspronklik vanuit die Levantgebied in die Midde-Ooste en die Ethiopiese hooglande, maar wat nou dwarsoor die wêreld verbou word.
Koring word op 'n groter landoppervlakte verbou as enige ander voedselgewas (220,4 miljoen hektaar in 2014).[1] Die wêreldhandel in koring is groter as die totaal van al die ander gewasse gekombineer.[2] In 2017 was die wêreldproduksie van koring 772 megaton, met 'n vooruitskatting van 766 megaton vir 2019,[3] wat dit die tweede mees geproduseerde graan naas mielies maak,[3][4] met rys in 'n knap derde plek.[5]
Sedert 1960 het die wêreldproduksie van koring en ander graangewasse verdriedubbel en sal na verwagting verder groei teen die middel van die 21ste eeu.[6] Die wêreldwye vraag na koring neem toe as gevolg van die unieke visko-elastiese en kleefeienskappe van gluten proteïene, wat die produksie van verwerkte voedsel vergemaklik, waarvan die verbruik toeneem as gevolg van die wêreldwye industrialiseringsproses en die verwestering van die mens se dieetpatroon.[7]
Oorsprong[wysig | wysig bron]
Koring is ook een van die oudste gedomestikeerde plante. Die temming van koring vind waarskynlik reeds ongeveer 10 000 jaar gelede plaas in die Midde-Ooste en Noord-Afrika, van Sirië tot Kasjmir en na die suide tot in Ethiopië. Teen ongeveer 5 000 jaar gelede het koringverbouing ook die grootste deel van Europa bereik.[8] Twee millenia later het die Chinese met die gewas kennis gemaak.[8] Met die koms van seevaart, het koring na die Nuwe Wêreld en die Suidelike Halfrond versprei.
Verbouing[wysig | wysig bron]
Koring is 'n eenjarige gewas. Vir eeue heen word daar al teling gedoen om beter koringkultivars te probeer skep. Daar is byvoorbeeld winterkoring wat in die herfs geplant word en veral geskik is vir broodmeel, en lentekoring wat vir sagte gebak soos koek gebruik word.[8] In die 20ste eeu is 'n buitengewone Japannese kultivar gebruik om korter, meer windbestande plante te teel. [8]
In Suid-Afrika is daar minder onderskeid tussen winter- en lentekoring as in kouer lande en word die meeste koring in die herfs gesaai. [9]
Koring word in bykans elke provinsie in Suid-Afrika verbou, wat 'n bewys van die gewas se besondere aanpasbaarheid is. Die Wes-Kaap, Vrystaat en Gauteng is groot koringproduserende gebiede.
Die saad kom voor in die vorm van are, en ongeag die soort, dra die meeste koringare van dertig tot vyftig korrels. [9]
Koring word op ploeglande gesaai en deur groot stropers geoes wat die koringare afsny en die koringkorrels van die res van die plant skei. Die oorblyfsels van die gedorste graan word kaf genoem.
Koring behoort tot die grasfamilie (Poaceae, vroeër bekend as Gramineae), wat meer as 660 genera en 10 000 spesies insluit. Sowat 170 genera van hierdie familie kom in Suid-Afrika voor. Die genus Triticum, die belangrikste graansoort ter wêreld, kom waarskynlik oorspronklik van Mesopotamië (die huidige Irak). Die belangrikste spesies is Triticum vulgare, Triticum durum, Triticum turgidum en Triticum polonicum. Triticum vulgare (broodkoring) is die spesie wat die meeste in Suid-Afrika verbou word. Koring is 'n kruidagtige eenjaarplant wat korrelagtige sade voortbring nadat die wit blomme bevrug is.
Hoewel koring by uitstek ʼn wintergewas is, word sogenaamde lente- en somerkoring ook as variëteite aangetref. Met die volksplanting in 1652 is koring vir die eerste keer aan die suidpunt van Afrika gesaai en vandag is koring een van Suid-Afrika se belangrikste landbouprodukte. Suid-Afrika produseer jaarliks tussen 1,5 en 2,5 miljoen ton koring. Die Koringraad oefen beheer uit oor die produksie van koring in Suid-Afrika en stel die pryse van koring, brood en meel vas. Die Regering subsidieer die prys van broodmeel om die broodprys so laag moontlik te hou aangesien brood een van Suid-Afrika se stapelvoedselsoorte is.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Koring speel reeds sedert die volksplanting in 1652 'n belangrike rol in die geskiedenis van Suid-Afrika. Een van Jan van Riebeeck se opdragte was om vars produkte aan verbygaande skepe te verskaf. Die eerste paar koringoeste het egter misluk vanweë verspoelings in die Kompanjiestuin en sterk suidoosterwinde. Vier jaar later het Van Riebeeck koring wat die eerste geslaagde koringoes sou lewer, teen die hange van Tafelberg laat saai waar Rondebosch vandag is.
Die eerste meulenaar, Wouter Mostert, het sy eie meul langs die Varsrivier opgerig. Dit het egter byna 60 jaar geduur voordat die Kaapse nedersetting geheel en al selfonderhoudend was en terselfdertyd verbyvarende skepe van vars produkte kon voorsien. Die koringverbouing het 'n sukkelbestaan gevoer vanweë droogtes en verskeie insekteplae, terwyl wanbestuur en korrupsie dikwels aan die orde van die dag was. Mettertyd het die oeste egter beter en bestendiger geword.
Die koringstreke het met verloop van tyd uitgebrei na die Swartland, Noordoos-Kaap, die Oos-Vrystaat en die destydse Transvaal. Koring is egter nooit in Natal verbou nie omdat die klimaat nie gunstig is nie. Die regering het koringverbouing deurentyd aangemoedig maar die gehalte en opbrengs het van jaar tot jaar gewissel. Die koringprys was ook baie wisselvallig en in 'n poging om die boere te help, het die regering in 1935 'n beheerliggaam, die Koringraad, tot stand gebring.
Die ou Koringraad[wysig | wysig bron]
Die destydse Koringraad is in 1935 gestig en was een van die eerste beheerliggame vir landbouprodukte in Suid-Afrika. Die raad het volle bevoegdheid gehad om beheer uit te oefen oor die aankoop en verkoop van koring, asook oor die maal- en bakkersbedryf. Die beginsel van vraag en aanbod was streng toegepas en die raad moes die koringboer adviseer ten opsigte van onder meer die beste variëteite vir ʼn bepaalde streek. In die laboratoria was brood voortdurend aan streng toetse onderwerp om te verseker dat die gehalte by bakkerye nie verswak nie.
In oorleg met die Minister van Landbou en Visserye het die raad elke jaar die prys van die koring vasgestel. Baie faktore is betrokke by die bepaling van die prys, onder meer vraag en aanbod, en die prys van kunsmis, brandstof, ensovoorts. ‘n Ander plig van die raad was die vasstelling van die brood- en meelprys.
Die raad het op sy beurt koring teen 'n vasgestelde prys aan die meulenaar en in die handel verkoop. Die Koringraad was ook verantwoordelik vir die regulering van die in- en uitvoer van koring as lid van die Internasionale Koringraad. ('n Internasionale Koringooreenkoms het in 1949 tot stand gekom.) In die vroeë sestigerjare moes Suid-Afrika nog koring invoer. Maar rekordoeste het verseker dat die land selfversorgend geword het. Die Koringraad het uit 13 lede bestaan, wat die produsent, die meulenaar, die bakker en die verbruiker verteenwoordig het. Daar was ook afdelings wat tegniese en gespesialiseerde dienste gelewer het.
Ontkieming en groei van die koringplant[wysig | wysig bron]
Koring is 'n eenjarige gewas. Twee seisoensvorms, winter- en lentekoring, word verbou. Hierdie twee vorms verskil hoofsaaklik ten opsigte van saaityd en groeiperiode. Die winterkorings word voor die winter gesaai en begin eers in die lente vinnig groei.
In Kanada en Noord-Europa word dit dikwels in die winter deur sneeu bedek. Lentekoring, daarenteen, word in die winterkoue gesaai en het ‘n baie korter groeiperiode as winterkoring. In Suid-Afrika is daar nie so 'n duidelike skeidslyn tussen winter- en lentekoring as in die kouer lande nie. Hier word die meeste koring in die herfs gesaai. Koring word, afhangende van watter soort grond dit is, ongeveer 50 mm diep gesaai. In kleigrond word dit vlak en in sandgrond diep gesaai.
Sodra die voginhoud en die temperatuur van die grond gunstig is, sal die saad begin swel, wat aantoon dat ontkieming ophande is. Mettertyd bars die saadvel oor die embrio oop en die kiem of saadworteltjie, asook die pluimpie, kom te voorskyn. Eersgenoemde groei afwaarts en vertak in die eerste paar wortels van die jong saailing. (Die permanente wortels ontwikkel mettertyd uit die ondergrondse knope van die stam.) Die pluimpie daarenteen, groei opwaarts en is die begin van die bogrondse deel van die plant.
Die aanvanklike ontwikkeling van die kiemworteltjie en die pluimpie is afhanklik van die opgebergde voedsel in die saad, maar sodra die plant bo die grond verskyn, is sy verdere ontwikkeling te danke aan die proses van fotosintese in die blare en die opname van minerale en water deur die wortels. Die stam van koring is 'n tipiese grashalm en is in knope en litte opgedeel. Daar is gewoonlik sowat ses litte bogronds sigbaar. Op elk van die bogrondse knope ontwikkel ʼn blaar.
Die plant het gewoonlik nie net een stam nie, maar sekondêre syhalmvorming staan bekend as die “stoel” van koring. In baie gunstige omstandighede kan selfs ʼn paar dosyn halms per plant gevorm word, sodat daar uiteindelik ʼn hele aantal are per plant kan wees. Die volwasse plant is 0,5 tot 1,5 m hoog, afhangende van die omgewingstoestande en die variëteite. Die neiging is tans om variëteite te ontwikkel wat nie baie hoog groei nie, aangesien hulle gewoonlik die hoogste opbrengste lewer.
Deursnee van 'n koringkorrel[wysig | wysig bron]
Die koringkorrel is 'n tipiese graanvrug met 'n groot endosperm en 'n klein embrio. 'n Ander kenmerk is dat die saadhuid (testa) vergroei is met die vrugwand (perikarp). 'n Lengtesnit deur die koringkorrel toon die volgende:
Semellaag of saadvel: Hierdie laag dien as beskerming vir die embrio en die endosperm en is taai en houtagtig. Drie afsonderlike weefsellae kan in die semellaag onderskei word, nl. die perikarp heel buite, gevolg deur die testa en die nucellus. Laasgenoemde bestaan net uit een laag selle en is soms heeltemal afwesig. Die semellaag word in die maalproses as semels van die res van die korrel verwyder. Dit vorm 5% tot 9% van die koringkorrel.
Endosperm: Die endosperm, wat altesame 87% tot 94% van die korrel uitmaak, bestaan uit onderskeidelik die aleuronlaag en die melerige endosperm. Eersgenoemde is 'n enkele laag dikwandige selle wat in vergelyking met die res van die endosperm ryk is aan proteïene. Die melerige endosperm maak verreweg die grootste deel van die korrel uit en bestaan uit lang, dunwandige selle, grotendeels met styselkorrels gevul. Proteïenkorrels kom egter ook voor, en hoe meer daar van dit aanwesig is, hoe harder is die endosperm gewoonlik. Die proteïen wat in die endosperm voorkom maak dit vir ons moontlik om brood van koringmeel te bak. Wanneer deeg aangemaak word, vorm hierdie proteïen ‘n taai stof, gluten. Dit dien as 'n netwerk in die deeg en voorkom dat die koolsuurgas wat ontwikkel, sonder meer ontsnap. Die deeg rys dus en 'n goeie, ligte brood word gebak.
Kiem of embrio: Hoewel dit slegs 2% tot 3% van die korrel uitmaak, is dit die deel wat tot 'n nuwe plant ontwikkel as die saad geplant word. Dit is ryk aan proteïen, minerale, vitamiene en ook vet: Vanweë die hoë vetinhoud moet die embrio in die maalproses saam met die semels van die endosperm geskei word, want die vet word galsterig in die meel en sal dit gou bederf.
Verbouing[wysig | wysig bron]
Koring, die belangrikste graansoort ter wêreld, behoort tot die grasfamilie (Poaceae) en die genus Triticum. Daar is verskeie spesies waarvan die volgende die bekendste in Suid-Afrika is: Triticum vulgare (broodkoring). T. durum (harde- of durumkoring), T. Compactum (knopkoring), T. polonicum (Iang of Poolse koring) en T. Turgidum (kort- of Turgidumkoring). T. vulgare is die spesie wat die meeste in Suid-Afrika verbou word. Hoewel die ander drie spesies tog verbou word, is hulle nie van so ʼn goeie gehalte nie. Heelparty variëteite word ook aangetref.
Groei en bou[wysig | wysig bron]
Koring is ‘n kruidagtige plant met enkelvoudige, lynvormige blare wat afwisselend om die stam gerangskik is. Die bloeiwyse is aarvormig, terwyl die eenheid van die bloeiwyse 'n blompakkie is wat uit 'n aantal blommetjies bestaan. Die blomme is op die aartjies saamgegroepeer en van die blomme word bevrug en bring graankorrels voort.
Triticum vulgare word hoofsaaklik gebruik om broodmeel van te maak. Die aar kan dig of los wees en word uitgeken aan die voorkant, wat effens breed en plat is. Die ragis (hoofstam) van die aar breek nie in stukkies wanneer die koring gedors word nie. Die korrels van Triticum vulgare wissel van hard tot sag, terwyl die kiem stomp en plat is.
Klimaat en grond[wysig | wysig bron]
Aangesien koring eintlik 'n wintergewas is, aard dit die beste in streke met koue winters, dit wil sê streke met 'n nat groeiseisoen en 'n droë, sonnige oesseisoen. Die meeste koring word in die herfs gesaai, hoewel verskeie variëteite in die lente gesaai word in gebiede waar die winters te koud is.
Die koring staan bekend as lentekoring. Die Suidwes-Kaap met sy Mediterreense klimaat staan bekend as Suid-Afrika se graanskuur. Die belangrikste koringdistrikte is Malmesbury, Moorreesburg, Piketberg, Hopefield, Caledon en Bredasdorp. Hoewel die reënval van jaar tot jaar wissel, is dit die enigste streek met 'n gereelde winterreënval. Oestyd is gewoonlik van Oktober tot Desember. In die Oos-Vrystaat word koring in die distrikte Ladybrand, Reitz, Heilbron, Ficksburg, Frankfort en Bethlehem verbou.
Die klimaat van Noordoos-Kaap stem baie ooreen met die van die Oos-Vrystaat en koringverbouing is in hierdie streek 'n riskante onderneming. In Noordwes-Kaap word koring ook onder besproeiing verbou. Triticum durum word gebruik vir die maak van pasta. Die are is breed, plat en dig en het 'n sterk baard. Die korrels is redelik hard en ellipties. Triticum turgidum lyk baie soos Triticum durum en die are is kort en dig. In Gauteng word koring hoofsaaklik onder besproeiing in die winter verbou.
Hael rig egter dikwels skade aan wanneer die koring nog nie geoes is nie. Koring het vrugbare, sanderige grond met 'n goeie leemgehalte nodig. Die grand moet goed gedreineer wees maar moet nie brak wees nie, en dit moet genoeg fosfaat, potas en stikstof bevat. Triticum compactum stem baie ooreen met Triticum vulgare en word hoofsaaklik gebruik om banketmeelblom van te maak. Die aar is baie kort en dig en so ook die korrels, wat knopagtig lyk.
Saad[wysig | wysig bron]
Die boer moet altyd sorg dat hy goeie, vars saad gebruik. Dit moet 'n suiwer variëteit wees sodat 'n goeie opbrengs verseker is, en die saad moet ook onbeskadig en siektevry wees.
Voorbereiding van die grond[wysig | wysig bron]
Koring is 'n wisselbougewas wat bale humus verbruik en die grond dus uitput. Die grond moet dan op die een of ander manier herstel word. Lupien en lusern kan as wisselbougewasse geplant word aangesien dit die gehalte van die grond verbeter. Lupien kan op verskeie maniere gebruik word om die saaigrond te herstel, maar meningsverskille bestaan oor watter metode die beste is. Die belangrikste metodes is die driejaar- en die vierjaarsiklusse.
Met die driejaarsiklus word lupien in die eerste jaar geplant, in die tweede jaar word daar op die land gewei en in die derde jaar word koring op die braakland gesaai. Met die vierjaarsiklus word koring elke tweede jaar gesaai. Die vyfjaarwisselboustelsel is meer intensief en koring word dan in die tweede en die vyfde jaar gesaai. Die wisselboustelsel wissel ook van streek tot streek. By die Vaalharts-besproeiingskema is daar byvoorbeeld min boere wat 'n vaste wisselboustelsel toepas, terwyl boere in Gauteng 'n stelsel gebruik waarin koring, tabak, sunhennep en braaklande gebruik word.
Lusern kan die gehalte van die grond baie verbeter en herstel en tot 'n twaalfjaarwisselboustelsel kan toegepas word. Dit sien dan soos volg daaruit: lusern (4 jaar), koring, braakland, hawer, braakland, koring, braakland, hawer, braakland. Behalwe as die koring op lusern of lupien volg, word dit op 'n braakland gesaai. Die doel van 'n braakland is om winteronkruide te dood, die grond te deurlug en te sorg dat die grond die maksimum reën absorbeer. Wanneer die grond gebraak word, lê dit vir 'n bepaalde tyd sonder dat daar iets in gesaai word. Dit geskied gewoonlik tussen Junie en Augustus. Die grond kan egter ook later in die jaar gebraak word. Die grond moet ook bemes word, maar bemesting verskil van streek tot streek omdat die klimaat, grondvrugbaarheid en die wisselboustelsel 'n rol speel.
Saaityd[wysig | wysig bron]
Die algemene saaityd vir koring is in die herfs, dit wil sê tussen April en Junie. Om die beste resultate te verkry, word bepaalde tye gekies, wat van streek tot streek verskil. In die Suidwes-Kaap is die saaityd normaalweg in die eerste drie weke van Mei, terwyl daar in die Vrystaat van April tot November (somerkoring) gesaai kan word. In Gauteng is die beste saaityd teen die middel van Mei. Winterkoring word van April tot Junie gesaai, lentekoring in Julie, Augustus en die eerste helfte van September en somerkoring van die middel van September tot in November. Hoe dig die koring gesaai word, hang af van die hoeveelheid vog wat beskikbaar is vir die gesaaides.
Saaimetodes[wysig | wysig bron]
Die koringsaaimasjien met 'n kunsmisbak het byna oral die ou metode vervang waardeur koring met die hand gesaai is en daarna in die voorbereide grond ingeëg is. Deur middel van die eenrigtingploeg met sy saad- en kunsmisbakke word alles terselfdertyd gedoen. Omdat die koringkorrel baie klein is, moet dit nie te diep gesaai word nie. Die grond kan daarna weer met 'n ligte eg bewerk word.
Versorging[wysig | wysig bron]
Die lande moet tydens die groeityd goed versorg word. Insekte en onkruid kan dikwels groot skade aanrig, en daar moet ook op gelet word dat plantsiektes nie voorkom nie. Insekte wat kan skade aanrig, kan in twee groepe verdeel word: die wat op die lande skade aanrig en die wat in die opbergplekke voorkom. Die koringluis, die graanskilpadjie, die graanslakkie, die graanstinkbesie en die sandveldgraanwurm is 'n paar van die insekte wat op die lande skade aanrig.
Insekte wat skade aanrig aan koring in bergplekke, is die graanskuurkalander, die Indiese meelmot en die Angoumousgraanmot, asook sekere skemerkewers soos byvoorbeeld die van die genus Cadella. Skadelike onkruide wat dikwels voorkom, sluit in die duwweltjiedoring (Emex australis), wildehawer (Avena sterflis en Avena futua), verskeie disseldoringspesies (Cirsium-spp.) en ramenas (Rhaphanus raphanistrum). Daar is verskeie maniere waarop die onkruide in bedwang gehou kan word, maar 'n voorvereiste is dat die braakland skoon is en net voor die saaityd omgeploeg word.
Daar is ook onkruide wat vir die mens gevaarlik is omdat dit giftig is, byvoorbeeld stinkblaar (Datura-spp.) en die sprinkaanbos (Senecio-spp.). Wanneer 'n koringmonster giftige onkruidsade of onkruide bevat, mag dit slegs as ondergraad gegradeer word. Koring kan ook deur verskeie plantsiektes aangetas word, soos onder meer stamroes (Puccinia graminis tritici), tulpbrand (Urocystis tritici Koern), stinkbrand of bedekte brand (Tilletia tritici) en vaalblaar (Septoria tritici). Daar is verskeie behandelings teen hierdie siektes.
Oestyd[wysig | wysig bron]
Die oestye verskil van streek tot streek. In die voormalige Transvaal word so vroeg as September geoes, terwyl die koring in die Vrystaat die laaste geoes word, naamlik in November en Desember. In die Suidwes-Kaap word in Oktober en November geoes. Wanneer selfbinders of platsnyers gebruik word, moet die koring feitlik ryp wees, maar wanneer van stropers gebruik gemaak word, moet die koring goed ryp wees. As die koring te gou geoes word, is die voggehalte hoog en dan kan die koring tydens berging bederf.
Oesmetodes[wysig | wysig bron]
Hoewel die sekel hier en daar op beperkte skaal gebruik word, word die selfbinder en stroper verreweg die meeste gebruik. Die selfbinder sny die koring en bind dit netjies in gerwe, wat dan in hopies op die land gelaat word. Die gerwe word dan na die miedens gebring, waar dit gedors word. Die stroper sny en dors die koring tegelykertyd. Daar is ook oesdorsmasjiene en stropers wat die koring sny, dors, die graan klassifiseer en in sakke plaas.
Bemarking[wysig | wysig bron]
Koring word deur die Koringraad aangekoop teen 'n prys wat jaarliks vasgestel word en die koöperasies tree op as agente van die Koringraad. Die koring word in graansilo's geberg totdat dit benodig word.
Gradering van koring[wysig | wysig bron]
Koring word volgens gehalte en die marktoestand geklassifiseer. Die klasse word weer op hulle beurt in grade onderverdeel. Klas A sluit sekere variëteite van Triticum vulgare (broodkoring) en Triticum compactum (knopkoring) in, terwyl klas B koring van ʼn middelmatige bakgehalte insluit. Klas C is koring wat swak bakeienskappe toon, terwyl klas D koring is wat tot die spesies Triticum turgidum (kortkoring), Triticum polonicum (Iangkoring) en Triticum durum (durumkoring) behoort. Die koring wat tot klas D behoort, het swak maal- sowel as bakeienskappe. Koring moet gegradeer word voordat dit in graansilo's geberg word.
Verwerking[wysig | wysig bron]
Die groot meulens koop koring teen 'n vasgestelde prys van die Koringraad. By die meulenaar moet die koring eers gebreek en die kiemwit van die semels geskei word. Die kiemwit word dan in die meule tot meel gemaal. Deur 'n voortdurende proses word die semels verwyder en die verskillende groottes word met behulp van siwwe van mekaar geskei.
As die korrels nog te groot is, word dit na die brekers teruggevoer om kleiner gemaal te word. Die koringkorrels word dan gesuiwer. Die semels word in 'n lugstroom van onder die stel maasrame weggevoer sodat net die swaarder kiemwitgedeeltes agterbly. Die koring is nou gereed om verder verwerk te word. Die Koringraad stel die pryse van koringmeel en brood vas. Die regering subsidieer die prys van broodmeel om sodoende die prys van brood so laag moontlik te hou.
Bronne[wysig | wysig bron]
- KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 254, 255
- Wêreldspekturm, 1982, ISBN 0908409567 band
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ "Crops/World Total/Wheat/Area Harvested/2014 (pick list)". United Nations, Food and Agriculture Organization, Statistics Division (FAOSTAT). 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 September 2015. Besoek op 8 Desember 2016.
- ↑ Curtis; Rajaraman; MacPherson (2002). "Bread Wheat". Food and Agriculture Organization of the United Nations.
- ↑ 3,0 3,1 "World food situation: FAO cereal supply and demand brief". Rome, Italy: United Nations, Food and Agriculture Organization. 10 Maart 2019. Besoek op 14 Desember 2016.
- ↑ "Crops/World Total/Wheat/Production Quantity/2014 (pick list)". United Nations, Food and Agriculture Organization, Statistics Division (FAOSTAT). 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 September 2015. Besoek op 8 Desember 2016.
- ↑ (en) World Wheat, Corn and Rice Geargiveer 10 Junie 2015 op Wayback Machine, Oklahoma State University
- ↑ Godfray, H.C.; Beddington, J. R.; Crute, I. R.; Haddad, L; Lawrence, D; Muir, J. F.; Pretty, J; Robinson, S; Thomas, S. M.; Toulmin, C (2010). "Food security: The challenge of feeding 9 billion people". Science. 327 (5967): 812–8. Bibcode:2010Sci...327..812G. doi:10.1126/science.1185383. PMID 20110467.
- ↑ Day L, Augustin MA, Batey IL, Wrigley CW (2006). "Wheat-gluten uses and industry needs". Trends in Food Science & Technology (Review). 17 (2): 82–90. doi:10.1016/j.tifs.2005.10.003.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 (af) Koring as landbougewas, myfundi.co.za
- ↑ 9,0 9,1 (af) Koring Geargiveer 15 Desember 2011 op Wayback Machine, mieliestronk.com
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
 |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Koring. |
