Willem Mengelberg

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Willem Mengelberg
Gebore
Joseph Willem Mengelberg

28 Maart 1871
Utrecht, Nederland
Sterf21 Maart 1951 (op 79)
BeroepDirigent
Jare aktief1891–1945

Joseph Willem Mengelberg (28 Maart 1871 – 21 Maart 1951) was 'n Nederlandse dirigent wat bekend was om sy uitvoerings van Mahler en Strauss met die Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes.

Biografie[wysig | wysig bron]

Mengelberg was die vierde van vyftien kinders van Duits-gebore ouers in Utrecht, Nederland. Sy vader was die bekende Nederlands-Duitse beeldhouer Friedrich Wilhelm Mengelberg. Na studies in Utrecht met die komponis en dirigent Richard Hol, die komponis Anton Averkamp (1861–1934) en die violis Henri Wilhelm Petri (1856–1914), het hy voortgegaan om klavier en komposisie te studeer by die Cologne-konservatoria (nou die Hochschule für Musik Köln) waar sy hoof-onderwysers Franz Wüllner, Isidor Seiss en Adolf Jensen was.

In 1891, toe hy twintig jaar oud was, was hy as Algemene Musikale Direkteur van die stad van Luzern, Switserland gekies[1] waar hy 'n orkes en 'n koor gedirigeer het sowel as 'n musiekskool waar hy klavierlesse gegee het en voortgegaan het met komposisie.

Vier jaar later, in 1895, op 24 jaar, is Mengelberg as hoofdirigent van die Koninklike Concertgebouw Simfonieorkes aangestel, welke pos hy tot 1945 sou hou.

Mengelberg sou in die posisie die eerste uitvoerings van 'n aantal meesterstukke gee. Richard Strauss het bv. in 1898 sy toongedig Ein Heldenleben aan Mengelberg en die Concertgebouw Orkes gewy, en joernaliste vertel dat hy "ten einde laaste 'n orkes gevind het wat daartoe in staat was om alle passasies te speel sodat hy nie langer in die verleentheid gestel is wanneer hy ingewikkelde stukke geskryf het nie." Van Mengelberg se ander noemenswaardige eerste uitvoerings was diè op 29 Maart 1939 toe hy die premiere van die Vioolconcerto no. 2 deur Béla Bartók met die violis Zoltán Székely gedirigeer het, en op 23 November 1939 toe hy die eerste uitvoering van die Peacock Variasies van Zoltán Kodály gegee het.

Mengelberg het naamlik ook die Mahler-tradisie van die Concertgebouw van stapel gestuur. Hy het Gustav Mahler in 1902 ontmoet en met hom bevriend geraak en uitgenooi om sy Derde Simfonie in 1903 in Amsterdam te dirigeer. Op 23 Oktober 1904 het Mahler die orkes twee keer by dieselfde geleentheid gelei in sy Vierde Simfonie met geen ander werk op die program nie. Mahler het aan sy vrou Alma Mahler geskryf dat hierdie idee (waarskynlik Mengelberg se idee) 'n "geniale stap." was. Mahler het Nederland op gereelde grondslag besoek ten einde sy werk aan Nederlandse gehore bekend te stel, insluitende ook sy Eerste, Vyfde, en Sewende Simfonieë, sowel as Das Klagende Lied en Kindertotenlieder. Mahler het sommige van sy simfonieë gewysig terwyl hy dit repeteer het saam met die Concertgebouw Orkes, ten einde hulle beter te laat klink vir die akoestiek van die Concertgebouw. Dit is miskien een rede waarom die konsertsaal en die orkes beroemd is om hul Mahler tradisie. In 1920 het Mengelberg 'n Mahler-fees gestig waarin die komponis se volledige musiek uitgevoer was in nege konserte.[2]

Mengelberg het ook in 1899 die jaarlikse Concertgebouw tradisie van die opvoer van die Sint Mattheus-passie van Johann Sebastian Bach op Palmsondag begin.

'n Punt van kritiek betreffende Mengelberg se invloed oor die Nederlandse musikale lewe, wat die beste deur die komponis Willem Pijper uitgedruk was, was dat Mengelberg nou nie juis 'n voorstander van Nederlandse komponiste gedurende sy Concertgebouw tyd was nie, veral na 1920.[3]

Mengelberg was van 1922 tot 1928 musikale direkteur van die New York Filharmoniese Orkes. Van die begin van Januarie 1926 af het hy die podium met Arturo Toscanini gedeel; Toscanini se biograaf Harvey Sachs het gedokumenteer dat Mengelberg en Toscanini verskille gehad het oor interpretasies van musiek en self repetisie tegnieke, welke verdeeldheid tussen die musici veroorsaak het en uiteindelik tot gevolg gehad het dat Mengelberg die orkes verlaat het. Mengelberg het 'n reeks opnames saam met die orkes vir beide die Victor Talking Machine Company en Brunswick Records gemaak, insluitende 'n 1928 elektriese opname van Richard Strauss se Ein Heldenleben wat later her-uitgereik was op LP en CD. Een van sy eerste elektriese opnames, vir Victor, was 'n twee-plaat stel gewy aan A Victory Ball deur Ernest Schelling.

Mengelberg was deur Fred Goldbeck as "die perfekte diktator/dirigent, 'n Napoleon van die orkes" beskryf;[4] Alan Sanders skryf, "sy behandeling van die orkes was outokraties. In latere jare het sy gedrag ekstreem geword, en daar is buitengewone verhale van beledigende verbale gedrag tussen hom en sy spelers tydens repetisies".[5] Berta Geissmar roep 'n insident van 1938 in herinnering toe Mengelberg 'n repetisie saam met die London Filharmoniese Orkes gehad het van die Vorspiel und Liebestod van Tristan en hy die orkeslede martelende lesings gegee het, so asof hulle nooit die musiek vantevore gesien het nie.[6]

Die mees kontroversiële aspek van Mengelberg se biografie handel oor sy handelinge en gedrag gedurende die jare van die Nazi okkupasie van Nederland tussen 1940 en 1945. Sy biograaf Fritz Zwart skryf soos volg (vir Radio Nederland) van 'n "onderhoud wat Mengelberg gegee het aan die Völkische Beobachter, die Duitse Nazi koerant...die kort en lank daarvan was dat toe hy verneem het van die Nederlandse oorgawe aan die Duitse invallers op 10 Mei 1940, hy glo 'n heildronk gegee het met 'n glas sjampanje, en dat hy gepraat het van die nabye band wat tussen Nederland en Duitsland bestaan het." Zwart merk ook op dat Mengelberg reg deur die oorlog in Duitsland gedirigeer het en ook in Duits-besette lande, en gefotografeer was in die geselskap van Nazis soos Arthur Seyss-Inquart.[7]

Mengelberg (links) met Reichskommissar Seyss-Inquart (1942)

Verduidelikings vir hierdie toedrag van sake strek van politiese naiwiteit oor die algemeen, tot 'n algemene "blinde kol" vir kritiek oor enigiets Duits, gegewe Mengelberg se afkoms. Na die oorlog, in 1945, het die Nederlandse Ereraad vir Musiek hom lewenslank verban om in Nederland te dirigeer; in 1947 het Koningin Wilhelmina sy Goue Medalje van Eer teruggetrek.[8] Nieteenstaande die bogenoemde het hy tot 1949 voortgegaan om 'n pensioen van die orkes te trek, waarna dit deur die stadsraad van Amsterdam stopgesit is.[9] Mengelberg het in ballingskap teruggetrek na Zuort, Sent, Switserland, waar hy vir die res van sy lewe tot en met sy dood in 1951, slegs twee maande voor die verstryking van sy ballingskapbevel.

Willem Mengelberg was die oom van die musikoloog en komponis Rudolf Mengelberg en van die dirigent, komponis en kritikus Karel Mengelberg, wat self die vader van die improviseerder-pianis en komponis Misha Mengelberg is.

Styl[wysig | wysig bron]

Die New Grove Dictionary of Music and Musicians (1980) inskrywing op Mengelberg beskryf hom as 'n "martinet wat verslaaf was aan noukeurige en vele repetisies";[10] dit merk ook op dat hy nie gehuiwer het om te maak wat hy genoem het changements aan 'n komponis se partituur nie wanneer hy gevoel het dat dit klaarheid sal verskaf nie.

Mengelberg se opnames met die Concertgebouw Orkes word gemerk deur die gereelde gebruik van 'n ongewoon prominente portamento, d.i. die gly van die strykinstrumentspelers se linkervingers van een noot na 'n ander. Die musiekgeleerde Robert Philip het al daarop gewys dat Mengelberg se opnames met ander orkeste nie hierdie portamento verskynsel toon nie, en dat "die ongewone benadering tot portamento...'n stilistiese eienskap was wat hy saam met die Concertgebouw oor 'n lang tydperk van repetisies ontwikkel het, en dat dit nie 'n styl was wat Mengelberg na ander orkeste oorgedra het toe hy hulle besoek het nie." [11] Philip merk ook op dat hierdie portamento van die strykinstrumente geverg het om uniforme vingerplasings, soos deur Mengelberg voorgeskryf is, te gebruik, en dat dit ook vir die era ongewoon was, toe baie orkestrale vingerplasings tipies "vry," was met verskillende spelers wat 'n passasies op verskillende wyses bespeel. Diè tipe portamento klink ligter as die wat ons in Mengelberg se opnames hoor, aangesien nie alle spelers hulle vingers op dieselfde note sou laat gly nie. Philip noem opnames deur die Weense Filharmoniese Orkes onder Bruno Walter as voorbeeld van die styl.

Bykomend hiertoe, het Mengelberg gebruik gemaak van wisselinge van tempo wat ekstreem was, selfs tydens 'n era waarin tempo skommelinge meer algemeen was as in die moderne gebruik. Terwyl bewonderaars Mengelberg se tempo verbuigings waardeer, het teenstanders hom daarvoor gekritiseer. Die musikoloog en musiekteoretikus Walter Frisch het al geargumenteer dat "in die Brahms uitvoerings wat deur Willem Mengelberg opgeneem is, neig tempo skommelings te dikwels om die breër vorm van 'n passasie of beweging te verduister." Frisch argumenteer dat hierdie verduistering van struktuur nie resulteer a.g.v. die tempo skommelinge van twee dirigente wat hy bewonder wat ook baie tempo infleksie gebruik het nie, te wete Wilhelm Furtwängler en Hermann Abendroth. [12]

Opname-erfenis[wysig | wysig bron]

Mengelberg het kommersiële opnames in die VSA saam met die New York Filharmoniese Orkes gemaak vir Victor (1922–30) en Brunswick (1926-27). Hy het in Amsterdam saam met die Concertgebouw Orkes 'n reeks opnames gemaak wat in verskeie lande op die Columbia en Odeon plate-etikette vrygestel is (1926–32) sowel as twee werke wat in 1935 vir die Nederlandse tak van Decca opgeneem is. Mengelberg het saam met die Concertgebouw Orkes en die Berliner Philharmoniker vir Telefunken opnames gemaak(1937–42). Na sy dood het Philips opnames van sy lewendige uitvoerings wat deur Nederlandse radiodienste opgeneem is vrygestel, en die opnames is deur Decca heruitgereik.

Bykomend tot sy opnames van Richard Strauss se Ein Heldenleben en Don Juan, het Mengelberg plate van simfonieë deur Beethoven, Tsjaikofski, Brahms, Bach se Sint Mattheus Passie, en Gustav Mahler se Simfonie No. 4 en die Adagietto van sy Vyfde Simfonie nagelaat.

Sy mees karakteristieke uitvoerings word gekenmerk deur 'n geweldige uitdrukkingsvermoë en vryheid van tempo, miskien die merkwaardigste in sy opname van Mahler se Vierde Simfonie maar sekerlik ook teenwoordig in die voorgenoemde Sint Mattheus Passie en in ander uitvoerings. Hierdie eienskappe, wat deur 'n slegs 'n handjievol ander dirigente van die era van klankopnames gedeel word (miskien in 'n mindere mate) soos Wilhelm Furtwängler en Leonard Bernstein, maak baie van Mengelberg se werk berug onder klassieke musiek luisteraars; opnames wat meer hoofstroomluisteraars sal beskou as te onkonvensioneel sal deur ander weer bewonder word as die grootste opnames wat ooit gemaak is.

Baie van sy opgeneemde uitvoerings, insluitende sommige lewendige konserte in Amsterdam gedurende die Tweede Wêreldoorlog is op LP en CD heruitgereik. Terwyl hy bekend was vir sy opnames van die Duitse repertoire, het Capitol Records 'n kragtige uitvoering van César Franck se Simfonie in D mineur saam met die Concertgebouw Orkes wat in die 1940's deur Telefunken opgeneem is, uitgereik.

As gevolg van die Nederlandse regering se ses-jaar-lange verbod op Mengelberg se dirigeer-aktiwiteite het hy na 1945 geen meer opnames gemaak nie. Sommige van sy uitvoerings in Amsterdam was op die innoverende Duitse bandopnemer, die Magnetophon, opgeneem.

Klankrolprente van Mengelberg wat die Concertgebouw Orkes dirigeer gedurende lewendige konserte in Amsterdam het oorleef. Tussen die bg. is 'n 1931 uitvoering van Weber se Oberon ouverture. Sy opname in 1939 van Bach se Sint Mattheus Passie, terwyl nie op film vasgelê nie, is op 'n Phillips optiese sisteem geskep, wat film as die (slegs klank of oudio) opnamemedium gebruik het.[13]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Kalisch, Alfred (1 Julie 1912). "Willem Mengelberg". The Musical Times. The Musical Times, Vol. 53, No. 833. 53 (833): 433–435. doi:10.2307/906886. JSTOR 906886.
  2. ↑ Crichton, Ronald (1980). "Willem Mengelberg"..  
  3. ↑ Hoogerwerf, Frank W. (Julie 1976). "Willem Pijper as Dutch Nationalist". The Musical Quarterly. 62 (3): 358–373. doi:10.1093/mq/LXII.3.358.
  4. ↑ notes to WILLEM MENGELBERG Archives inédites III, TAHRA TAH 420-421
  5. ↑ Alan Sanders, "Eduard van Beinum: High Fidelity in the Concert Hall," notes to EMI 5 756941, 2003
  6. ↑ Berta Geissmar (1944), The Baton and the Jackboot, bl 321
  7. ↑ Fritz Zwart, "Willem Mengelberg Live," notes to Q Disc box 97016
  8. ↑ Fritz Zwart, "Willem Mengelberg Live," notes to Q Disc box 97016
  9. ↑ "I Bow Humbly". Time (in Engels). 28 Februarie 1949. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Julie 2013. Besoek op 1 Junie 2007.
  10. ↑ Yehudi Menuhin also commented on Mengelberg's verbosity in rehearsal (Yehudi Menuhin, Unfinished Journey, 1977, bl. 150)
  11. ↑ Philip, Robert (1992). Early Recordings and Musical Style: Changing Tastes in Instrumental Performance, 1900-1950. Cambridge University Press. p. 197. ISBN 0521235286.
  12. ↑ Musgrave, Michael; Sherman, Bernard, reds. (2003). In search of Brahms's First Symphony: Steinbach, the Meiningen tradition, and the recordings of Hermann Abendroth in. Cambridge University Press. p. 245. ISBN 0521652731. {{cite book}}: Onbekende parameter |booktitle= geïgnoreer (hulp)
  13. ↑ Willem MENGELBERG, Bach's St. MATTHEW/Matthäus Passion and The Philips Miller Optical Recording System

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Willem_Mengelberg&oldid=2431171"