Braamfontein (plaas)

Braamfontein is een van die Boereplase waarop die stad Johannesburg gebou is. Van die voorstede wat mettertyd daarop aangelê is, is Braamfontein self (voorheen bekend as Clifton), Auckland Park, Brixton, Cottesloe, Emmarentia, Forest Town, Greenside, Jan Hofmeyr, Melville, Newtown, Parktown, Parkview, Parkwood, Richmond, Rosebank, Rossmore, Saxonwold, Sunnyside, Vrededorp, Wanderers View, Westcliff en Westdene.

Naam en ligging

'n Kaart van die plase waarop die Witwatersrand aangelê is met die dagsoom daarop aangedui.

Die plaas Braamfontein het sy naam gekry het na aanleiding van ’n fontein waar een of meer brame, halfklimmende struike met doringagtige stamme en swart bessies, gegroei het, in die omgewing waar die voorstad Melville nou geleë is. Die plaas het gegrens aan Rietfontein, Driefontein en Cyferfontein in die noorde, Klipfontein in die ooste, Randjeslaagte in die suidooste, Turffontein en Middelfontein in die suide en Waterval in die weste. Die Johannesburgse middestad beslaan die gebied waar die plase Langlaagte (suid van Middelfontein), Braamfontein, Randjeslaagte en Turffontein bymekaarkom.

Geskiedenis

Op hierdie kaart van 1929 waarop die plaas Braamfontein ligter aangedui word, kan gesien word watter voorstede toe reeds daarop aangelê is. Die oop grond tussen Melville en Parkurst is waar Emmarentia (1937) en Greenside (1931) uitgelê sou word.

Braamfontein het nie gouddraende grond bevat nie omdat dit noord van die hoofrif geleë is, maar met die ontstaan en uitbreiding van Johannesburg het dit as residensiële gebied in waarde toegeneem. Die eerste eienaar, Gert Bezuidenhout, het reeds in 1853 gevra dat sy plaas opgemeet word. Op 4 November 1858 is Braamfontein op die naam van F.J. Bezuidenhout getransporteer. In 1862 is die plaas in drie verdeel en op 4 Februarie 1862 is 'n derde deel geregistreer in die naam van Gerhardus Petrus Bezuidenhout, een derde in die naam van Cornelis Willem Bezuidenhout en die ander derde in die naam van Frans Johannes van Dijk.

G.P. Bezuidenhout het op 18 Desember 1871 sy deel vir £75 aan F.J. van Dijk verkoop. Op 7 Februarie 1884 het Johannes Jacobus Lindeque die oostelike helfte van die suidelike derde deel met die geboue daarop vir £700 by F.J. van Dijk gekoop. Op 25 Oktober 1887 het J.J. Lindeque 526 morg 122 vk. roede van hierdie gedeelte van hom aan die regering van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) teen £4 000 verkoop. C.W. Bezuidenhout het sy derde deel van die plaas (1 580 morg 480 vk. roede) in Desember 1886 vir £4 500 aan die twee broers Lourens Geldenhuys en Frans Eduard Geldenhuys, verkoop.

Volgens hierdie transaksies blyk dit dat grond op Braamfontein nooit werklik goedkoop was nie en dat die grondwaarde drasties toegeneem het namate 1886 – toe die hoofrif ontdek is — nader gekom het. Die eerste drie delwerskampe, Ferreiraskamp, Meyerskamp (Natalkamp) en Paarlkamp, is onderskeidelik op die plase Turffontein, Doornfontein en Langlaagte aangelê. Die sakekern van Johannesburg het om Ferreiraskamp en die gegoede buurte noord en noordoos daarvan ontwikkel en die mynwerkers- en arbeidersbuurte op Turffontein (hoofsaaklik Engelssprekendes) en Langlaagte (hoofsaaklik Afrikaanssprekendes). Doornfontein (1887) en Belgravia (1894) is beplan as Johannesburg se oorspronklike spogbuurte, maar vanaf omstreeks die Tweede Vryheidsoorlog het die mynmagnate en ander gegoede Johannesburgers hulle algaande gevestig in spogbuurte wat op die plaas Braamfontein aangelê is, waarvan die eerste Parktown in 1901 en kort daarna Houghton, albei van die Goudstad se mees voortreflike voorstede.

Bronne

• (en) Potgieter D.J. (ed.). 1971. Standard Encyclopaedia of Southern Africa; Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Bpk.
• (en) Raper, Peter Edmund. 2004. New Dictionary of South African Place Names. Johannesburg & Cape Town: Jonathan Ball Publishers.
• (af) Stals, prof. dr. E.L.P (red.). 1978. Afrikaners in die Goudstad. Deel 1. 1886 - 1924. Kaapstad en Pretoria: HAUM.