Prins Albert
- Die artikel handel oor die dorp in Suid-Afrika, vir koningin Victoria se man, sien Albert, prinsgemaal.
Prins Albert | |
|---|---|
 'n Uitsig oor Prins Albert | |
  Prins Albert | |
| Koördinate: 33°13′31″S 22°01′48″O / 33.22528°S 22.03000°OKoördinate: 33°13′31″S 22°01′48″O / 33.22528°S 22.03000°O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Wes-Kaap |
| Distriksmunisipaliteit | Sentraal Karoo |
| Plaaslike Munisipaliteit | Prins Albert |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 37,70 km2 (14,56 vk. myl) |
| Hoogte | 650 m (2 130 ft) |
| Bevolking | |
| • Totaal | 7 054 |
| • Digtheid | 187/km2 (480/vk. myl) |
| Tydsone | UTC+2 (SAST) |
| Poskode | 6930 |
| Skakelkodes | 023 |
Prins Albert (Engelse spelling: Prince Albert) is 'n dorp in die Sentraal-Karoo Distriksmunisipaliteit in die suide van die Karoo, net noord van die Swartberg, met ongeveer 7 000 inwoners, onder wie 6 000 bruin mense en 800 wit mense[1]. Die belangrikste dorpe in die omgewing is Beaufort-Wes (159 km van Prins Albert af), Willowmore (134 km) en Oudtshoorn (72 km).
Geografie en klimaat[wysig | wysig bron]
Prins Albert lê aan die voet van die Swartberg en by die noordelike ingang tot die Swartbergpas, op 'n hoogte van 650 meter bo seevlak. Die dorp het sy landelike 19de eeuse karakter met sy kenmerkende grasgedekte gewelhuise bewaar. Die landskap in die omgewing spog met die tipiese helderblou Karoo-uitspansel, tintelende berglug en kristalhelder stroompies. Die blomme, vrugte en groente, wat op Prins Albert se standplase gedy, word uit die bergstroompies natgelei.[2] Die Oukloofdam in die Cordiersrivier verskaf drink- en besproeiingswater aan die dorp en omgewing.
Die dorp het 'n tipiese Karooklimaat met baie warm somers en gematigde winters. Prins Albert het 300 sonskyndae en 'n gemiddelde reënval van slegs 220 millimeter per jaar.
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Die dorp het aanvanklik as 'n kerkdorpie ontwikkel. Die leningsplaas De Qweekvalleij is op 2 Desember 1762 deur die eerste blanke pionier in die gebied, Zagarias de Beer, betrek. Die plaas was 'n halfwegstasie tussen Kaapstad en Graaff-Reinet, en sy seun Samuel het hier later vername besoekers ontvang, onder wie die Kaapse goewerneurs Joachim van Plettenberg en Jan Willem Janssens. Laasgenoemde was van die bekende reisiger en natuurkundige dr. Hinrich Lichtenstein vergesel.[3]
Vanaf 1827 het twee Bothma-broers die plaas gehuur en in 1844 het hulle volle eiendomsreg gekry. Die Zwartberg-gemeente is reeds in November 1842 afgestig van die moedergemeente, Beaufort-Wes. As sodanig is dit die 29ste oudste NG gemeente in Suid-Afrika en die 20ste oudste in die Sinode van Wes-en-Suid-Kaapland. Die nuwe kerkraad het die grond by die Bothmas gekoop en die eerste kerkie en pastorie is in 1844 voltooi.
Aanvanklik het die kerkraad op 11 November 1844 besluit dat die dorp, wat om die kerk ontstaan het, "naar zijne koninklijke hoogheid Prins Albert" Albertsburg genoem sou word. Die Kaapse owerheid het egter op 31 Julie 1845 ter ere van koningin Victoria se eggenoot die naam Prins Albert aan die nuwe dorp toegeken.[3]
Die dorp het sodanig gegroei dat daar in 1881 'n dorpsbestuur in die lewe geroep is, en in 1901 munisipale status toegeken is. Waarskynlik is hierdie vinnige groei deur die volstruisveer-era gestimuleer. Met die voltooiing van die Swartbergpas in 1886 het Prins Albert 'n belangrike sentrum langs die roete tussen die kus en die binneland geword. Die dorp was in 1891 midde-in 'n goudstormloop toe 'n goudklont naby die dorp ontdek is.
Wapen[wysig | wysig bron]
Die munisipale raad het in 1965 en weer in 1966 'n wapen by die Kaapse Provinsiale Administrasie geregistreer : In swart, 'n goue ruitkrans en 'n hoekige skildhoof albei goud. Die helmteken is drie protea blomkoppe uitkomend uit 'n goue kroon, en die wapenspreuk is "Servimus".[4] Die wapen is in 1968 by die Buro vir Heraldiek geregistreer.[5]
Besienswaardighede[wysig | wysig bron]
Die Nederduits Gereformeerde Kerkgebou is die middelpunt van Prins Albert. Die gebou is sedert sy ingebruikneming in 1865 nog onveranderd.[6]
Die kultuurhistoriese Fransie Pienaarmuseum behandel die geskiedenis van die dorp en sy omgewing. Die museum se versamelings is grotendeels deur Fransie Pienaar saamgestel, maar ook huidige en vroeëre bewoners het skenkings aan die museum gemaak.[7]
Bekende boorlinge[wysig | wysig bron]
- De Villiers Lamprecht (1942-), droommyl-atleet
- Haas Schoeman (1940–2006), Springbokrugbyspeler
Bibliografie[wysig | wysig bron]
- Kruger, Nina: A socio-environmental history of water in the Karoo c. 1712 - 2012, with specific focus on Prince Albert and Williston. Universiteit van Stellenbosch: ongepubliseerde M.A.-verhandeling, 2013
- Prince Albert (Kweekvallei) – 'n terugblik saam met lede van die Prince Albert Skrywersgilde – bepalende momente, kleurryke karakters en die leefpatroon van 'n historiese Karoo dorp. Uitgegee deur die Skrywersgilde, 2005. ISBN 0-620-33361-8
Sien ook[wysig | wysig bron]
- 'n Saak van geloof, 'n rolprent wat in 2011 hier verfilm is.
- Lys van dorpe in Suid-Afrika
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 "Hoofplek Prins Albert". Census 2011.
- ↑ Marincowitz, Helena: Prins Albert – lusoord in die Karoo. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 32, nommer 12 (Desember 1987), bl. 36
- ↑ 3,0 3,1 Marincowitz (1987), bl. 36
- ↑ Kaap die Goeie Hoop Offisiële Koerant 3296 (11 Junie 1965) en 3334 (4 Maart 1966).
- ↑ National Archives of South Africa: Data of the Bureau of Heraldry.
- ↑ Marincowitz (1987), bl. 37
- ↑ "www.patourism.co.za: Die Fransie Pienaar Museum". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Junie 2008. Besoek op 1 Julie 2008.
Setel: Beaufort-Wes | ||
| Laingsburg | .svg) | |
| Prins Albert | ||
| Beaufort-Wes | ||