Ptolemaeus

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Ptolemaeus
Geboortenaam Claudius Ptolemaeus
Gebore c. 90 n.C.
Egipte, Romeinse Ryk
Oorlede c. 168 n.C.
Aleksandrië, Egipte
Vakgebied wiskunde, aardrykskunde, sterrekunde
Bekend vir Almagest

Claudius Ptolemaeus (Grieks: Κλαύδιος Πτολεμαῖος, Klaudios Ptolemaios; Latyn: Claudius Ptolemaeus; omstreeks 90 n.C. – omstreeks 168 n.C.) was ’n Romeinse burger van Egipte wat in Grieks geskryf het. Hy was ’n wiskundige, sterrekundige, aardrykskundige, astroloog en musiekteoretikus, asook die digter van ’n enkele puntdig in die Anthologia Graeca.[1][2]

Ptolemaeus was die skrywer van verskeie wetenskaplike verhandelings wat lank van groot belang was vir die latere wetenskap. Wat die sterrekunde betref, het hy geglo die Aarde is die middelpunt van die heelal. Hy het ’n handboek oor dié geosentriese teorie geskryf wat die Almagest genoem is. Sy sienings het die wetenskap langer as 1 400 jaar oorheers, tot lank ná die Middeleeue.

Lewe[wysig | wysig bron]

Quadripartitum, 1622

Die groot stad Alexandrië is in die vierde eeu v.C. deur Alexander die Grote gestig en was eeue lank die middelpunt van die Hellenistiese (Griekse) kultuur. Selfs nadat dit in die jaar 80 v.C. onder Romeinse oorheersing gekom het, het dit 'n sentrum vir geleerdheid gebly. Hier, ongeveer tussen die jare 127 n.C. en 145 n.C., het Ptolemaeos, 'n Griek van geboorte, gewerk. Van Ptolemaeos se lewe is baie min bekend. Vermoedelik is hy in die jaar 90 n.C. in Ptolemais Hermii in Griekeland gebore en omstreeks 168 n.C. oorlede. Hy het  hoofsaaklik in die studie van die sterrekunde, die wiskunde en die aardrykskunde belang gestel, maar hy  het ook belangrike bydraes op die gebied van lig en musiek gelewer.

Sterrekundige[wysig | wysig bron]

Ptolemaeos is hoofsaaklik bekend om die sterrekundige stelsel wat na horn genoem is. In Ptolemaeos se heelal was die aarde die middelpunt en het die son, planete en sterre daarom gedraai. Hierdie opvatting van die heelal was niks nuuts nie, maar Ptolemaeos   se  groot prestasie was dat hy op die vorige opvattinge verbeter het sodat dit beter toegepas kon word by die waar­genome bewegings van die hemelliggame.  Ten einde dit kon te doen, het hy hom verbeel dat die sterre en planete, pleks van in gewone sirkels om die aarde te draai, in sirkels oorheenliggend op ander sirkels beweeg. Sodanige beweging word episikliese beweging genoem. Hierdie teorie was heeltemal verkeerd, maar dit het so goed by die destydse  waarnemings gepas dat dit nie voor die 16de eeu in twyfel getrek is nie.

Benewens hierdie beroemde teorie oor die heelal, het Ptolemaeos ook 'n  katalogus opgestel van I 022 sterre en hul plekke aan die hemel. Hierdie groot boek oor die sterrekunde heet die Almagest; Arabiese sterrekundiges wat dit in die 9de eeu vertaal het, het die naam daaraan gegee.

Aardrykskunde[wysig | wysig bron]

Ptolemaeos se landkaarte het die wêreld getoon soos dit destyds aan die Romeine bekend was en hy het sy kaarte opgestel na aanleiding van die inligting wat Romeinse reisigers en handelaars aan horn verskaf het.

Die voorstelling van die Middellandse See-gebied is merkwaardig noukeurig en die grootste deel van Noord­-Afrika en Europa is ook baie goed geteken.

Ptolemaeus se voorstelling van die aarde

Oor die streke verder weg is Ptolemaios  egter erg mislei. Hy het gedink lndië was deel van 'n eiland en dat die lndiese Oseaan deur 'n land

massa in die suide en die weste ingesluit was. Vanweë sy meetstelsel.wat sowat 30 persent te klein vir die aarde se omtrek was, het sy kaarte, wat tot in die 15de eeu gebruik is, Columbus gesterk in sy oortuiging dat China naby Europa was indien 'n mens weswaarts oor die see sou vaar. In Ptolemaeos se wêreld was daar geen Amerikaanse vasteland nie.

Sy boek Handleiding tot die Aardrykskunde is die enigste antieke aardrykskundeboek wat volledig behoue gebly het. Dit was eeue lank die standaardwerk oor die aardrykskunde en is in 1472 vir die eerste keer gedruk. Hoewel dit  baie inligting oor plekke  verskaf, word hoegenaamd  niks  van mense, die klimaat, diere en ander aspekte wat vandag  deel van ons aardrykskundige kennis  uitmaak, gemeld  nie.

Verwysings[wysig | wysig bron]

Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
  1. Uitgesoekte puntdigte uit Anthologia Graeca deur John William Mackail bl. 246
  2. Mortal am I, the creature of a day..

Bronnelys[wysig | wysig bron]