Steppe

Die steppe-streke.

Steppe in Kazachstan – die begin van die lente.

’n Steppe, van die Russiese woord Степь (step) vir ’n onbeboude of boomlose vlakte, is ’n landskap waar net kort gras groei. Dit kom voor in gebiede waar agt tot nege maande van die jaar droogte heers en waar geen bome groei nie weens die min reën. As dit wel reën, word die gras groen en kom daar skielik kruidagtige klein struike op. ’n Steppe kan ook ’n halfwoestyn wees, maar is meer dikwels begroei met gras en struike.

Op ’n steppe kan die temperatuur wissel tussen 40 °C in die somer en -40 °C in die winter. Ook tussen dag en nag heers groot temperatuurverskille: In die hooglande van Mongolië kan die temperatuur bedags tot 30 °C styg en snags benede die vriespunt daal.

Die grootste steppegebied ter wêreld is geleë in Sentraal-Rusland en in sy buurrepublieke in Sentraal-Asië. Sentraal-Anatolië in Turkye en die prêrie in die VSA is ook steppes. Die Russiese komponis Alexander Borodin het ’n simfoniese gedig oor die steppe geskryf, In die steppe van Sentraal-Asië.

Steppe van Asië

Die steppe van Asië beslaan die halfdroë dele van Suid-Rusland, Mongolië en China. Die steppe van Rusland, wat ook as die Swartland bekend staan, is een van die grootste koringproduserende streke op aarde. Die grond is vrugbaar omdat die lae reënval nie die oplosbare mineraalplantevoedsel uitloog nie. Ook word ontsaglike hoeveelhede delfstowwe op die Russiese steppe ontgin, o.m. yster, steenkool en olie. Groot dele van die Asiatiese steppe is egter baie droog en die bevolking voer 'n nomadiese bestaan.

Grasvlaktes en halfwoestyne in Afrika en Australië

Die verskillende betekenisse van die woord steppe word baie mooi in Afrika en Australië geïllustreer; die grasvlaktes is nie almal halfdor nie en die halfwoestyne se plantegroei is meestal struike en bossie pleks van gras. Die hoëveld van die Vrystaat en Gauteng het 'n tipiese steppe-plantegroei, terwyl die noordelike Karoo, Wes-Vrystaat, Noord-Gauteng, Botswana, Zimbabwe en die oostelike dele van Namibië 'n tipiese steppe-klimaat het. Noord en suid van die Sahara en op die Oos-Afrikaanse hoogland kom ook grasvlaktes en halfwoestyne voor. 'n Deel van die noordelike en die oostelike binneland van Australië is ook steppegebied.

Vorming van ʼn steppegebied

Die steppe word veroorsaak deur 'n kombinasie van klimaatstoestande en topografie. As dit reën, reën dit gewoonlik in die somer. 'n Belangrike kenmerk is dat die reënval baie wisselvallig is, en so min dat net geharde grasse, struike en bosse in die gebiede kan groei. Bome kom voor langs rivierlope en waar volop ondergrondse water is.

Die uitgebreidste steppegebiede le in die subtropiese hoogdrukstreke, waar die lugbeweging antisiklonies is. In hierdie gebiede met hul hoë lugdruk is die atmosfeer veral in die winter baie stabiel. Die dalende lug is nie bevorderlik vir wolkvorming en reën nie. Die uitwaaiende winde van die steppe in Siberië, Afrika en Australië is dor en warm. In die somer bring hitte-donderstorms reën, waarna die vlakgewortelde gras vinnig uitspruit.

Die prêries van Noord-Amerika

Ook in Noord-Amerika word eindelose gelyk vlaktes aangetref en, soos in Rusland, het hulle diep, vrugbare grond. Dit sluit die sentrale en suid-westelike state van die V.S.A. en 'n deel van Mexiko in. Die prêries van die V.S.A. is die belangrikste landboustreek van die land en groot hoeveelhede minerale word ook hier ontgin.

Suid-Amerikaanse pampas

In Argentinië word die boomlose grasvlaktes pampas genoem. Die klimaat wissel tussen vogtig aan die kus en droog in die westelike binneland. Hierdie vrugbare vlaktes word as die spens van Suid-Amerika beskou. Argentinië is een van die wêreld se grootste produsente van mielies en vleis. Die Ilanos van Venezuela en Colombia en die chaco van Brasilië is klimatologies en plantkundig nie ware steppe nie, maar tropiese en subtropiese savanne, met lang gras en verspreide bome.

'n Ander faktor wat die lae reënval veroorsaak, veral in die koeler steppestreke poolwaarts van die subtrope, is die topografie. Die groot vlaktes word deur bergreekse afgesny van die vogtige, reënbringende westewinde, soos in die geval van die Suid-Amerikaanse pampas, wat in die reënskadu van die Andesgebergte lê; so ook voorkom die Noord-Amerikaanse Rotsgebergte dat die vogtige lug van die Stille Oseaan die prêries bereik. Afgesien van topografiese buffers lê die Asiatiese steppe so diep in die binneland dat vogtige seelug hulle selde bereik. In die omgewing van die Kaspiese See en die Aralmeer word die laaglandsteppe feitlik geheel en al deur berge omring.

Die plantegroei van die steppe

Die kenmerkende plantegroei van die steppe is vlakgewortelde, geharde, snelgroeiende grassoorte wat in die droë tydperke verdor vanweë ʼn gebrek aan water. In die koeler steppe is die gras fyner en sagter. Dit spruit vinnig uit nadat die eerste reën geval bet. In party dele kom ook talle struike en dwergagtige doringbosse voor. Bome is skaars. Koring, rog, gars, mielies en hawer word volgens die drooglandboerdery-metode verbou. Suikerriet en rottang word verbou waar besproeiingswater beskikbaar is.

Diere van die steppe

In talle wêrelddele is daar diere wat hulle aangepas het by toestande wat as uiters ongeskik beskou kan word. In die steppestreke is die diere aangepas by die droë omstandighede. In die warmer gebiede word die jak (Tibet) en die kameel (Afrika en Asië) aangetref. Hierdie diere kan vir lang tye sonder water klaarkom. In die koue steppe van Midde-Asië word bokke en skape (met hul beskermende vetlae en dik wol) algemeen

aangetref. Knaagdiere en insektevreters kom ook in hierdie gebiede voor, soos die molle, rotte, marmotjies, slange en volstruise in ons eie land en op die pampas. In die verlede was een van die grootste plae in hierdie gebiede sprinkane, wat in die onbewoonde dele uitgebroei en dan na die beboude dele getrek het om die plantegroei daar te vernietig. Vandag word daar egter streng beheer oor die beweging van sprinkane uitgeoefen.

Steppe en die beskawing

In die algemeen is die droë steppe en die woestyne nie geskik vir menslike bewoning nie. Dit is egter interessant om daarop te let dat party van die grootste antieke beskawings, soos die van die Perse, in halfdroë gebiede ontstaan het. Die mense van die antieke tyd het die waterprobleem opgelos deur middel van besproeiingskanale of lang akwadukte. In Mongolië en Turkestan was groot gebiede in die Middeleeue digbevolk, aangesien die mense kanale gebou het om water van die berge na die vlaktes te bring om in hul behoeftes te voorsien.

Verwysings

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108266, volume 4, bl. 636, 637

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Nederlandse Wikipedia-artikel nl:Steppe

Eksterne skakel

• "The Steppes". barramedasoft corporation. 1998–2008. Besoek op 4 April 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date format (link)