Tydperk van die Lente en die Herfs
Die tydperk van die Lente en die Herfs is 'n era in die geskiedenis van China. Hierdie periode word voorafgegaan deur die Westlike Zhou-dinastie en gevolg deur die tydperk van die Strydende State, wat, net soos die tydperk van die Lente en die Herfs, 'n sub-tydperk van die Oostelike Zhou-dinastie vorm. Die era is vernoem na die Lente en Herfs Annale, Chunqiu, 'n hofkroniek van die staat Lu, wat gebeure tussen 722 en 481 vC , beskryf. Dit is van die eerste jaar van die bewind van die hertog Yin van Lu tot die veertiende jaar van die bewind van die hertog Ai.
Ontstaan en agtergrond
[wysig | wysig bron]Die tydperk begin in 722 vC, 49 jaar nadat die hoofstad van die Zhou-dinastie na Luoyi verhuis is, deesdae Luoyang, omdat die westelike hoofstad Hao vernietig is ná 'n aanval deur "barbare". Die Zhou Koning You is dood en sy seun Ping het daarom na 'n veiliger gebied verhuis. Die verhouding tussen hom en die feodale here was egter nie in balans nie, die koning het slegs sy rituele funksie as tussenganger tussen hemel en aarde gehad. Van toe af het die feodale here hul eie gang gegaan en was dit onmoontlik vir die koning om sy gesag te herstel.
Van toe af regeer die Zhou-konings slegs die Koninklike Gebied, wat nie meer beslaan het as die stad Luoyang en die omliggende gebied nie. Die feodale here het gou oorlogheersers geword wat elkeen 'n staat gebou het, met sy eie interne feodale struktuur, en met mekaar oorlog gevoer het. In die begin was dit slegs klein veldslae, maar later het hulle groot oorloë geword, soms met state wat die land van hul naaste buurman heeltemal verower het. Die kroniek Zuozhuan noem 148 state, waarvan Qi, Jin, Qin, Lu, Cao, Zheng, Song, Xu, Chen, Wey, Yan, Cai, Wu en Yue die belangrikste was. Die baie klein state het plek gemaak vir groter state. Die state in die periferie, soos Jin, Qin en Chu, het die voordeel gehad om hul uiterlike gebiede uit te brei en dan met die ander state as 'n groter staat te kompeteer. Chu is aanvanklik nie as deel van die Zhou-sfeer beskou nie, maar is as 'n semi-barbaarse staat beskou.
Die verhoudings tussen die regerende gesinne het ook bygedra tot die ontstaan van oorloë. Seuns en dogters is in ander state getroud en dit het wedersydse belange in erfopvolging tot gevolg gehad. Heersers het meer as een seun gehad met hul eie vrouens en verskillende byvroue. As daardie seuns nie tevrede was met hul erfenis nie, sou hulle teen mekaar kon veg of na ander state kon oorgaan. Sulke konflik word duidelik in die Zuozhuan beskryf.
Ondanks die politieke en militêre probleme was daar ook 'n verbondenheid tussen die state. Sedert die Xia- en Shang-dinastie het die state rondom die Geelrivier 'n sekere verbondenheid gehad. Hulle verwys na hulself as die "Sentraalstate", zhongguo, of "Alles onder die hemel," tianxia. Alhoewel daar tydens die oorloë geen wreedheid vermy word nie, is daar tog ook wedersydse erekodes van toepassing. Op hierdie manier het leërs mekaar tyd gegee om posisies in te neem, en 'n verslane adelike familie is nooit heeltemal uitgeroei nie. Die inwoners van die state in die Zou-sfeer noem hulself 'mense van die staat', guo ren huaxia, wat beskou kan word as 'n voorloper tot die begrip 'etniese Chinees'. Hulle het hulself beskou as die ware kultuurdraers van die Zhou-state, veral teenoor buitestaanders met verskillende of eenvoudige kulture, soos die barbare stamme Yi, Man, Di en Rong. Hierdie stamme, wat ook die gebiede van die Zhou-state bewoon het, is 'mense van die land' genoem, om die kontras aan te dui met die huaxia wat dikwels in die stede gewoon het. Die barbaarse stamme is geleidelik in die Zhou-state geïntegreer.
Die vroeë Lente en Herfs tydperk
[wysig | wysig bron]Die eerste oorlog het ontstaan nadat die noordelike Rong-stam die staat Yan aangeval het en die Di-stam die deelstaat Xing aangeval het. Hertog Huan van Qi het Yan gehelp om die Rong te verslaan en Xing na 'n veiliger streek te bring. Hy het daarna in 656 vC 'n alliansie met die state Lu, Song, Zheng, Chen en Xu gelei teen die state Cai en Chu om hulle te dwing om lojaal teenoor die Zhou-koning te wees. Die alliansie het 'n oorwinning behaal by Zhaoling, die huidige Yancheng in die huidige provinsie Henan. Chu is gedwing om 'n skat aan die Zhou-koning te betaal. In 651 vC is 'n vredesverdrag onderteken wat deur alle partye gerespekteer is.
Na die dood van hertog Huan in 643 vC het die hegemonie verskuif na die staat Jin, wat onder leiding van hertog Wen voorgegee het om namens die koning van Zhou op te tree en eintlik as koning van die staat gedien het. Verontrus deur die groeiende mag van Jin het die staat Chu in 632 vC, 'n alliansie met die state Chen, Cai, Zheng en Xu teen die staat Song, wat pro-Jin was. Jin het 'n leër saam met Song, Qi en Qin gevorm en daarin geslaag om die invalsmag by Chengpu te verslaan. Na die dood van hertog Wen in 627 vC poog hertog Mu van Qin om die situasie uittebuit deur die staat Zheng aan te val. Hy is egter deur Jin verslaan waarna sy drie generaals gevange geneem word. Sedertdien was hy gedwing om sy mag tot die westelike streke te beperk. Jin het ook sy militêre mag te danke aan die kavallerie, wat al hoe beter ontwikkel het weens die verdediging teen Noord-nie-Chinese nomadestamme. Die belang van stydwaens het al hoe meer afgeneem.
Die wedywering tussen Chu en Jin het voortgeduur. Veral die kleiner state het onder die voortdurende oorloë gely. Verder het die groot oorloë ook tot burgeroorloë in die kleiner state gelei. In 597 vC het hertog Zhuang van Chu 'n Jin-leër in Bi, naby die huidige Zhengzhou, verslaan en sodoende hegemonie verkry. Dit het daartoe gelei dat die staat Song 'n eerste vredeskonferensie gereël het. Op 'n tweede konferensie in 546 vC is 'n ooreenkoms bereik: 'n hegemoniese balans is gevind deur die kleiner state Song, Lu, Zheng, Cai, Xu, Chen en Cai 'n skat aan Chu en Jin te betaal. Chu en Jin het 'n alliansie met onderskeidelik Qin en Qi gesluit.
Die laat Lente en Herfs tydperk
[wysig | wysig bron]Die laat Lente en Herfs tydperk word gekenmerk deur twee ontwikkelings:
• Toenemende wedywering en stryd tussen adelike families en 'n afnemende mag van die hertoge in die verskillende state.
• Die opkoms van die state Wu en Yue.
Die hertoeë het al hoe minder omgegee oor die regering van hul staat en hulself in luuksheid gedompel. Dit het die adel ruimte gegee om politieke mag af te rokkel. Dit was veral duidelik in die staat Jin na die dood van hertog Wen, in die staat Qi na die dood van hertog Huan en in die staat Lu.
Die voorheen onbeduidende staat Wu het vanaf 584 vC sy militêre mag begin uitbrei onder bevel van die legendariese Sunzi. In 506 vC het Wu 'n offensief teen die staat Chu begin wat uit vyf suksesvolle aanvalle bestaan het. Die hoofstad van Chu, Yingdu, is ingeneem en die koning gedwing om te vlug. Slegs deur die tussenkoms van Qin kon Chu gered word, waarna Wu self aanvalle van sy buurstaat Yue moes hanteer, waartydens prins He Lü van Wu gesneuwel het.
Lü se seun, prins Fu Chai, het wraak geneem en Yue verslaan en onderwerp, maar uiteindelik het hy sy hand oorspeel, wat tot Wu se ondergang gelei het. Prins Goujian van Yue het daarna noord getrek om ook aan die konferensie deel te neem in Huangchi, die huidige Fengqiu in Henan, met die ander prinse. Beide Fu Chai en Goujian was daartoe verbind om Jin van sy hegemonie te ontneem. Die gevolg was dat die verhouding tussen die suidelike en noordelike state genormaliseer is.
In 403 vC het die sterk staat Jin opgebreek in Wei, Zhao en Han. Dit word gewoonlik gesien as die begin van die tydperk van die Strydende State. Gedurende die tydperk van die Lente en die Herfs het die aantal state wat China gevorm het, deur verowerings van ongeveer 1800 tot 100 gedaal, waarvan slegs enkeles polities relevant was. Vanuit 'n semi-barbaarse staat het Chu geleidelik 'n volwaardige lid van die "Sentraalstate" geword. Die Chinese invloedsfeer het ook uitgebrei na die gebied rondom die Jangtsekiang.
Ekonomie en samelewing
[wysig | wysig bron]Die kompetisie tussen die verskillende state was 'n dryfveer vir ekonomiese, tegnologiese en sosiale vooruitgang en innovasie. Heersers het aktief begin fokus op die stimulering van bevolkingsgroei in hul state. Hulle het hul setel in die groot stede gehad waarin die tempels en paleise beskerm is deur 'n grondmuur. Soms was daar ook 'n tweede buitemuur om boere en werkers te beskerm. Die mense het hulle sterk vereenselwig met die kultuur van hul staat, hoewel mense om ekonomiese redes gereeld van een staat na 'n ander verhuis het. Die manier waarop goedere geproduseer is, het groot veranderinge ondergaan. Dit het gepaard gegaan met die transformasie van 'n slawe-samelewing na 'n feodale samelewing. In die algemeen kan 'n groeiende sosiale mobiliteit in die gebied waargeneem word.
Yster, wat sedert die Shang-dinastie gebruik is, het alledaags geword. Mynbou het toenemend wydverspreid geraak, veral in Linzi, in die hedendaagse Shandong-provinsie en in die Tongluberge, in die Hubei-provinsie. Volgens antieke argiewe was daar 3 609 berge wat yster bevat het. Die myn tonnels het tegnieke ingesluit vir vervoer, ventilasie en dreinering. In die laat periode het ambagsmanne in die deelstaat Wu reeds geweet hoe om skerp swaarde van yster te maak. In 513 vC in die staat Jin kon die strafreg in yster gegiet word. Yster is dikwels ook as belasting gehaal. In die staat Qi is ystervoorwerpe ook vir die eerste keer vir landboudoeleindes gebruik. Dit het dit ook moontlik geword om pakdiere te gebruik. Dit het al hoe meer gereeld geword dat osse die land geploeg het.
Deur die produktiwiteit in die landbousektor te verhoog, is 'n proses begin waarin kollektiewe werkgemeenskappe van slawe of dorpe geleidelik deur onafhanklike boere vervang is. Namate slawe weggehardloop het of produktiwiteit verlore gegaan het, het al hoe meer land onbenut geraak. Gevolglik het grondeienaars besef dat dit goedkoper is om onafhanklike boere te lok. Omdat boere hul grond afsonderlik bestuur en bewerk het, was openbare reëlings rakende die toekenning van landbougrond nie meer nodig nie. Die boer se familie of huishouding het die nuwe relevante produksie-eenheid geword. Boere was nie meer die persoonlike eiendom van 'n eienaar nie, maar het 'n semi-onafhanklike posisie gehad. Die landheer het 'n venoot geword in 'n wederkerige verhouding met sy boere. Slawe, wat gebruik is om kollektiewe werke soos verdedigingsmure te bou, het ook weggehardloop as hulle te oorwerk was. Dit het byvoorbeeld in 641 vC gebeur in die stad Liang, wat dus nie verdedig gebly het nie en deur Qin ingeneem kon word.
'n Geleidelike ontwikkeling in die rigting van 'n markekonomie het plaasgevind. Die nywerheid en handel het nog nie 'n belangrike rol in die ekonomie in die Lente- en Herfsperiode gespeel nie. Dit blyk dat handelaars dikwels kommersiële en politieke aktiwiteite met mekaar verbind en sodoende 'n groot invloed uitoefen. Zi Gong, wat 'n belangrike aanhanger van Konfusius was, is bekend dat al sy handelsaktiwiteite slegs vir politieke doeleindes uitgevoer is. Belangrike kommersiële ontwikkeling was die vervanging van kommoditeite met muntstukke as betaling.
Mense het ook kanale begin lê. Koning Fu Chai van die staat Wu was veral bekwaam hiermee.
Geestelike lewe
[wysig | wysig bron]Die grondslag vir China se intellektuele ontwikkeling is in die Lente- en Herfs-periode gelê. Die swak politieke mag van die Zhou-dinastie het mense aangespoor om na te dink oor wat 'n volk nog meer kan verbind. Hulle het ook probeer om van die daaglikse gruweldade van die oorlog na 'n hoër geestelike lewe te ontsnap. Vanweë die sosiale veranderinge het 'n groter kring as net die adel in kultuur en letterkunde begin belanggestel. Intellektuele kon 'n prominente posisie in die samelewing inneem en die samelewing lei deur die formulering van ideale.
Konfusius het in die laat periode 'n nuwe neiging begin deur privaat onderwys aan breë groepe mense aan te bied. In die 5de eeu vC twee belangrike idealistiese denkbewegings het na vore gekom, Konfusianisme en 'n beweging, waarvan Mozi die stigter was. Alhoewel hulle ooreenkomste gehad het, byvoorbeeld in die siening dat mense gevorm word deur hul omgewing en kultuur, was die beweging van Mozi meer radikaal in die siening van liefde en in die kritiek op die oorerwing van administratiewe funksies binne die adel. Die doel van albei bewegings om mense meer deugsame wesens te maak, strook met die uitgangspunt van Taoïsme dat die natuur sy eie gang moet gaan, sien Dao. Laozi was die belangrikste verteenwoordiger van die beweging.
Literatuur
[wysig | wysig bron]- (en) Cho-yun Hsu, The Spring and Autumn Period, uit The Cambridge History of Ancient China, Cambridge University Press 1999
- (en) Patricia Buckley, The Cambridge Illustrated History of China, Cambridge University Press 1996
- (en) Bai Shouyi, An outline of the history of China, Foreign Languages Press 2008
Notas
[wysig | wysig bron]Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |