Wikipedia:Voorbladartikel week 24 2018

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Topografiese kaart van die Alpe.

Die Alpe (Duits: Alpen, Frans: Alpes, Italiaans: Alpi, Romansch: Alps, Sloweens: Alpe) is 'n magtige bergreeks in Europa met 'n oppervlakte van meer as 200 000 vierkante kilometer, wat oor 'n afstand van 1 200 kilometer van Frankryk in die weste tot Oostenryk en Slowenië in die ooste en van Suid-Duitsland in die noorde tot Italië in die suide strek. In die suidooste gaan die Alpe oor na die Dinariese Gebergte, in die noordooste na die Karpate. Die hoogste bergpiek, Mont Blanc aan die Frans-Italiaanse grens, is 4 808 meter bo seevlak. Naas die genoemde lande strek die Alpe ook oor die staatsgebied van Monaco in die suidweste en Switserland en Liechtenstein in die noordweste.

Die Alpe word volgens geografiese kenmerke onderverdeel in die Wes-Alpe en Oos-Alpe, en ten opsigte van die hoogte bo seevlak in die Alpynse voetheuwels (Duits: Voralpen, tot by 1 500 meter), Middelalpe (tot by die sneeugrens) en die Hoogalpe (op 'n hoogte van meer as 3 000 meter).

Die Alpe het gedurende die geologiese tydperk van die tersiêr ontstaan, toe die oorspronklike vasteland van Afrika noordwaarts beweeg en die sedimentafsettings van die Middellandse See sodoende eers saamgepers en daarna geplooi het. Hierdie geologiese aktiwiteite is nog steeds aan die gang en lei tot 'n klein, jaarlikse styging van die gebergte se hoogte.

Die oppervlakte is behalwe deur geologiese aktiwiteite ook deur klimaatsomstandighede gevorm. Veral gedurende die Ystydperk het gletsers die voorkoms van die gebergte verander en begin om groot valleie in te sny, terwyl die smeltwater in die randgebiede van die Alpe groot mere soos die Bodenmeer tussen Duitsland, Switserland en Oostenryk en die Gardameer in Noord-Italië laat ontstaan het.

As 'n waterskeiding en klimatologiese grensgebied skei die Alpe die stroomgebiede van die Noordsee, die Middellandse See en die Swartsee en die klimaatsones van die maritieme gebied in die weste, die kontinentale in die noorde en ooste en die gematigde Mediterreense gebied in die suide van mekaar. Die bergreeks is die brongebied van groot Europese riviere soos die Inn, Po, Rhône en Ryn.

...lees verder