Aleksander was die kleinseun van Wsewolod die Groot Nes en het legendariese status behaal met sy militêre oorwinnings oor Duitse en Sweedse invallers terwyl hy ’n beleid van samewerking met die magtige Goue Horde gevolg het.
Aleksander is in Pereslawl-Zalesski gebore as die vierde seun van prins Jaroslaf II van Wladimir en dit was onwaarskynlik dat hy ooit oor Wladimir sou regeer. In 1236 het die mense van Nowgorod hom egter gevra om hulle prins en militêre leier te word en hulle te help om hulle noordelike gebiede teen Sweedse, Duitse en Moslem-invallers te beskerm.
Nadat die Sweedse leër by die samevloei van die Izjora- en Newarivier geland het, het Aleksander en sy klein leër hulle op 15 Julie 1240 skielik aangeval en verslaan. Die Slag van die Newa het ’n volskaalse inval van die noorde af voorkom. Danksy hierdie oorwinning het die 19-jarige Aleksander die bynaam Nefski ("van die Newa") gekry.
Dit het gevolg net drie jaar ná die rampspoedige inval van die Mongole in Rusland. Dit het Nefski se politieke invloed versterk, maar terselfdertyd het dit sy betrekkinge met die bojare geskaad. Hy moes Nowgorod gou daarna verlaat weens dié konflik.
Nadat die Lyflandse Orde, ’n afdeling van die Duitse Orde, Pskof binnegeval het, het Nowgorod Alexander gevra om terug te keer. In 1241 het hy ’n leër op die been gebring en op 5 April 1242 het hy die invallers op die ys van die Peipusmeer verslaan tydens die Slag op die Ys.
Aleksander se oorwinning was ’n belangrike gebeurtenis in die Middeleeue. Voetsoldate van Nowgorod het ’n leër van ridders omsingel en verslaan, ’n groot prestasie vir dié tyd. Dit was ’n belangrike mylpaal in die ontwikkeling van Moskowië.
Ná die Lyflandse inval het Aleksander die Russiese noordweste verder versterk. Hy het ’n afvaardiging na Swede gestuur en hulle het in 1251 die eerste vredesooreenkoms tussen dié land en Rusland geteken.
Aleksander was ’n versigtige en versiende politikus. Hy het die Romeinse Curie se pogings om oorlog tussen Rusland en die Goue Horde aan te vuur afgekeur omdat hy verstaan het dat ’n oorlog met dié sterk mag geen nut gehad het nie. Historici is blykbaar onseker oor die redes vir Aleksander se houding teenoor die Mongole. Dit kan wees dat hy gedink het Katolisisme hou ’n groter bedreiging vir Russiese nasionalisme in as die betaling van belasting aan die Mongoolse khan, wat glad nie belanggestel het in Rusland se godsdiens en kultuur nie. Daar word ook gereken hy het die Mongole gebruik om sy eie status te beskerm en gedink hulle sou sy kant kies as iemand sy mag sou uitdaag.
Die mees waarskynlike rede was ’n poging deur Aleksander om te keer dat die Mongole die wydverspreide stadstate wat later Rusland sou word, herhaaldelik aanval. Hy het byvoorbeeld self na die Horde gegaan en groot sukses behaal om te keer dat Russe saam met die Mongoolse leërs teen laasgenoemde se vyande veg. Die feit dat die Russiese stadstate glad nie opgewasse teen die Goue Horde was nie, moet in ag geneem word wanneer Aleksander se optrede jeens die Mongole beoordeel word.
Danksy sy vriendskap met Sartaq Khan is Aleksander in 1252 aangestel as grootprins van Wladimir (en dus die Russiese hoofleier). Hy is ’n dekade later op die dorp Gorodets dood terwyl hy van die stad Sarai, die hoofstad van die Goue Horde, op pad terug was huis toe. Hy is in Wladimir begrawe. Net voor sy dood het hy ’n kloostergelofte afgelê en die religieuse naam Alexis gekry.
Die naam van sy eerste vrou is nie bekend nie. Sy word soms Paraskewija of Aleksandra genoem. Hulle het minstens vyf kinders gehad, onder wie Daniil van Moskou.
Hy is kort voor sy dood met sy tweede vrou, Wasilisa, getroud. Hulle het sover bekend nie kinders gehad nie.
Die Keiserlike Orde van Sint Aleksander Nefski.Die Sowjet-Orde van Aleksander Nefski.
In die laat 13de eeu is ’n kroniek saamgestel met die naam Die Lewe van Aleksander Nefski (Житие Александра Невского), waarin hy uitgebeeld word as die ideale prins en soldaat en beskermer van Rusland.
Hy is in 1547 deur die Russies-Ortodokse Kerk tot heilige verklaar. Sy belangrikste feesdag is op 23 November. Op bevel van Pieter die Grote is Aleksander se oorskot na die Aleksander Nefski-lavra in Sint Petersburg verskuif waar dit steeds is. ’n Tweede feesdag is op 30 Augustus ingestel om dié gebeurtenis te vier. Nog ’n feesdag is op 23 Mei saam met dié van ander heiliges van Rostof en Jaroslawl.
Op 21 Mei 1725 het keiserin Katharina I van Rusland die Keiserlike Orde van Sint Aleksander Nefski bekendgestel as een van die hoogste toekennings in die land. Daar was ook ’n Bulgaarse Orde wat in 1881 aan hom opgedra is en tot in 1946 toegeken is.
In 1938 het Sergei Eisenstein een van sy grootste rolprente, Alexander Nevsky, gemaak oor Aleksander se oorwinning oor die Duitse Orde. Die musiek is geskryf deur Sergei Prokofjef.
Isoaho, Mari. The Image of Aleksandr Nevskiy in Medieval Russia: Warrior and Saint (The Northern World; 21). Leiden: Brill Academic Publishers, 2006 (hardeband, ISBN 90-04-15101-X).
