Antarktiese Skiereiland
Die Antarktiese Skiereiland is die noordelikste deel van die kontinent Antarktika en dié deel van die kontinent, wat vir sy grootste deel oor die suidelike Poolsirkel uitsteek. Die skiereiland het 'n lengte van sowat 1 200 km en is in die Westelike Halfrond teenoor Suid-Amerika geleë, waarvan dit deur die Drakedeurgang geskei word. Net noord van die skiereiland is die eilandgroep Suid-Georgië en die Suidelike Sandwicheilande en net wes die Alexander-eiland, die grootste eiland van Antarktika, geleë. Die Antarktiese Skiereiland grens in die weste aan die Bellingshausensee, in die noorde aan die Scotiasee en in die ooste aan die Weddellsee, almal seë van die Suidelike Oseaan.
Die Antarktiese Skiereiland is baie bergagtig met hoogtes van tot 2 800 m, wat as voortsetting van die Suid-Amerikaanse Andes beskou word. Weens die skiereiland se matige klimaat binne Antarktika het die skiereiland en die nabygeleë eilande die hoogste konsentrasie aan navorsingstasies op die Antarktiese vasteland.
Die Antarktiese Skiereiland word deur Argentinië (Argentyns-Antarktika), Chili (Antártica Chilena) en die Verenigde Koninkryk (Brits-Antarktiese Gebied) geëis en tot hul Antarktis-gebied gereken, maar omdat dit volgens internasionale reg nie erken word nie, val die skiereiland soos die res van Antarktika onder die saak van die Antarktiese Verdrag.
Oorsig
[wysig | wysig bron]Die Antarktiese Skiereiland, bekend as O'Higgins Land in Chili en Tierra de San Martín in Argentinië, en oorspronklik as Graham Land in die Verenigde Koninkryk en die Palmer-skiereiland in die Verenigde State, is die mees noordelike deel van Antarktika.
Die Antarktiese Skiereiland is deel van die groter skiereiland van Wes-Antarktika, wat 1 300 km uitsteek vanaf 'n lyn tussen Kaap Adams (Weddellsee) en 'n punt op Antarktika suid van die Eklund-eilande. Onder die yslaag wat dit bedek, bestaan die Antarktiese Skiereiland uit 'n string bodemrots-eilande; dit word geskei deur diep kanale waarvan die bodems op dieptes heelwat onder die huidige seevlak lê. Hulle word verbind deur 'n gegronde ysplaat. Vuurland, die mees suidelike punt van Suid-Amerika, is ongeveer 1 000 km weg oor die Drakedeurgang.[1]
Die Antarktiese Skiereiland is 522 000 vk kilometer in oppervlakte en 80% ysbedek.[2]
Die mariene ekosisteem rondom die westelike kontinentale plaat van die Antarktiese Skiereiland (WAP) is aan vinnige klimaatsverandering onderwerp. Oor die afgelope 50 jaar het die warm, klam seeklimaat van die noordelike WAP suid verskuif. Hierdie klimaatsverandering verdring toenemend die eens dominante koue, droë kontinentale Antarktiese klimaat. Hierdie streeksverwarming het meervlakkige reaksies in die mariene ekosisteem veroorsaak, soos verhoogde hittevervoer, verminderde see-ys omvang en duur, plaaslike afnames in ys-afhanklike adeliepikkewyne, toename in ys-verdraagsame witoorpikkewyne en stormbandpikkewyne, veranderinge in fitoplankton en soöplankton gemeenskapsamestelling, sowel as veranderinge in die aanwas, oorvloed en beskikbaarheid van planktonkrefies vir roofdiere.[3][4][5]
Die Antarktiese Skiereiland is tans besaai met talle navorsingstasies, en nasies het verskeie aansprake op soewereiniteit gemaak. Die skiereiland is deel van betwiste en oorvleuelende eise deur Argentinië, Chili en die Verenigde Koninkryk. Nie een van hierdie eise het internasionale erkenning nie en onder die Antarktiese Verdragstelsel probeer die onderskeie lande nie om hul eise af te dwing nie. Die Britse aanspraak word egter deur Australië, Frankryk, Nieu-Seeland en Noorweë erken. Argentinië het die meeste basisse en personeel wat op die skiereiland gestasioneer is.
Ontdekking en naamgewing
[wysig | wysig bron]Die heel waarskynlike eerste waarneming van die Antarktiese Skiereiland, en dus ook van die hele Antarktiese vasteland, was op 27 Januarie 1820 deur 'n ekspedisie van die Imperiale Russiese Vloot onder leiding van Fabian Gottlieb von Bellingshausen. Sy geselskap het nie die vasteland erken wat hulle gedink het 'n ysveld is wat deur klein heuwels bedek is nie.[1][6]
Drie dae later, op 30 Januarie 1820, was Edward Bransfield en William Smith, met 'n Britse ekspedisie, die eerstes wat 'n deel van die Antarktiese Skiereiland op kaart gebring het. Hierdie gebied sou later Trinity Peninsula genoem word en is die uiterste noordoostelike gedeelte van die skiereiland. Die volgende bevestigde waarneming was in 1832 deur John Biscoe, 'n Britse ontdekkingsreisiger, wat die noordelike deel van die Antarktiese Skiereiland Graham Land genoem het.
Die eerste Europeër wat op die vasteland geland het, word ook betwis. 'n 19de-eeuse robjagter, John Davis, was byna seker die eerste. Robjagters was egter geheimsinnig oor hul bewegings en hul logboeke was doelbewus onbetroubaar om enige nuwe robjagterreine teen mededinging te beskerm.
Tussen 1901 en 1904 het Otto Nordenskjöld die Sweedse Antarktiese ekspedisie gelei, een van die eerste ekspedisies om dele van Antarktika te verken. Hulle het in Februarie 1902 op die Antarktiese Skiereiland geland, aan boord van die skip Antarctic, wat later nie ver van die skiereiland gesink het nie. Alle bemanning is gered. Hulle is later deur 'n Argentynse skip opgelaai.
Die Britse Graham Land-ekspedisie tussen 1934 en 1937 het lugopnames met 'n Havilland Fox Moth-vliegtuig uitgevoer en tot die gevolgtrekking gekom dat Graham Land nie 'n argipel was nie, maar 'n skiereiland.
Ooreenkoms oor die naam "Antarktiese Skiereiland" deur die Advieskomitee oor Antarktiese Name en Britse Antarktiese Pleknamekomitee in 1964 het 'n langdurige verskil oor die gebruik van die Verenigde State se naam "Palmer Skiereiland" of die Britse naam "Graham Land" opgelos vir hierdie geografiese kenmerk. Hierdie dispuut is opgelos deur Graham Land nie die deel van die Antarktiese Skiereiland te maak noordwaarts van 'n lyn tussen Kaap Jeremy en Kaap Agassiz; en Palmer Land die deel suidwaarts van daardie lyn, wat ongeveer 69° S is.
Palmer Land is vernoem na die Verenigde State se robjagter Nathaniel Palmer. Die Chileense naam vir die skiereiland, O'Higgins Land, is ter ere van Bernardo O'Higgins, die Chileense patriot en Antarktiese visioenêr. Die meeste ander Spaanssprekende lande noem die skiereiland la Península Antártica, hoewel Argentinië ook amptelik hierna verwys as Tierra de San Martín; vanaf 2018 het Argentinië meer basisse en personeel in die skiereiland as enige ander nasie.
Ander dele van die skiereiland is vernoem na die verskillende ekspedisies wat hulle ontdek het, insluitend die Bowman-, Black-, Danco-, Davis-, English-, Fallières-, Nordenskjöld-, Loubet- en Wilkinskus.
Die eerste Antarktiese navorsingstasies is tydens die Tweede Wêreldoorlog gestig deur 'n Britse militêre operasie, Operasie Tabarin.
Die 1950's het 'n merkbare toename in die aantal navorsingsbasisse gesien, aangesien die Verenigde Koninkryk, Chili en Argentinië meegeding het om aansprake oor dieselfde gebied te maak. Meteorologie en geologie was die primêre navorsingsvakke.[7][8]
Aangesien die skiereiland die mildste klimaat in Antarktika het, kan die hoogste konsentrasie van navorsingstasies op die Antarktiese vasteland daar gevind word, of op die baie nabygeleë eilande, en dit is die deel van Antarktika wat die meeste deur toerskepe en seiljagte besoek word. Besette basisse sluit in Bernardo O'Higgins Riquelme basis, Bellingshausen-stasie, Carlini-basis, Comandante Ferraz Antarktiese stasie, Palmer-stasie, Rothera-navorsingstasie en San Martín-basis. Vandag is daar op die Antarktiese Skiereiland baie verlate wetenskaplike en militêre basisse. Argentinië se Esperanza-basis was die geboorteplek van Emilio Marcos Palma, die eerste persoon wat in Antarktika gebore is.[9]
Oliestorting
[wysig | wysig bron]Die Argentynse skip die ARA Bahía Paraíso se 170 000 Amerikaanse galon (640 000 liter) oliestorting het in 1989 naby die Antarktiese Skiereiland plaasgevind.
Geologie
[wysig | wysig bron]Antarktika was eens deel van die Gondwana-superkontinent. Dagsome uit hierdie tyd sluit in Ordovicium en Devoon graniet en gneis wat in die Scar Inlaat en Joerg Skiereiland gevind word, terwyl die Karboon-Trias Drievuldige Skiereiland Groep sedimentêre gesteentes is wat in Hoopbaai en Prins Gustav Kanaal uitsteek. Ring van Vuur vulkaniese gesteentes het in die Jurassic uitgebars, met die opbreek van Gondwana, en steek uit in oostelike Graham Landas neerslae van vulkaniese as. Vulkanisme langs die westelike Graham-land dateer van die Kryt tot die huidige tyd, en dagsome word gevind langs die Gerlache-straat, die Lemaire-kanaal, Argentynse eilande en Adelaide-eiland. Hierdie rotse in die weste van Graham Land sluit andesietlawas en graniet uit magma in, en dui daarop dat Graham Land 'n voortsetting van die Andes was. Hierdie lyn van vulkane word geassosieer met subduksie van die Phoenix-plaat. Metamorfose wat met hierdie subduksie geassosieer word, is duidelik in die Scotia Metamorphic Complex, wat op Olifant-eiland uitsteek, saam met Clarence- en Smith-eilande van die Suidelike Shetlandeilande. Die Drakedeurgang het ongeveer 30 Ma oopgemaak toe Antarktika van Suid-Amerika geskei het. Die Suidelike Shetlandeilande het ongeveer 4 Ma van Grahamland geskei as 'n vulkaniese skeur wat binne die Bransfield-straat gevorm is. Drie dormante ondersese vulkane langs hierdie skeur sluit The Axe, Three Sisters en Orca in. Deception-eiland is 'n aktiewe vulkaan aan die suidelike punt van hierdie skeursone. Opmerklike fossiel plekke sluit in die Laat Jurassic tot Vroeë Kryt Fossiele Bluff Groep van Alexander-eiland, Vroeë Kryt-sedimente in Byers-skiereiland op Livingston-eiland, en die sedimente op Seymour-eiland, wat die Kryt-uitwissing insluit.
Die kus van die skiereiland het die gematig ste klimaat in Antarktika en mos- en korsmosbedekte rotse is sneeuvry gedurende die somermaande, hoewel die weer nog intens koud is en die groeiseisoen baie kort. Die plantelewe vandag is hoofsaaklik mosse, ligene en alge wat by hierdie strawwe omgewing aangepas is, met ligene wat die natter areas van die rotsagtige landskap verkies. Die mees algemene ligene is Usnea en Bryoria spesies. Antarktika se twee blomplantspesies, die Antarktiese haargras (Deschampsia antarctica) en Antarktiese pêrelkruid (Colobanthus quitensis) kom voor op die noordelike en westelike dele van die Antarktiese Skiereiland, insluitend aflandige eilande, waar die klimaat relatief gematig is. Lagotellerie-eiland in Margueritebaai is 'n voorbeeld van hierdie habitat.
Xanthoria elegans en Caloplaca is sigbare korsagtige ligene wat op kusgesteentes gesien word.
Fauna en Flora
[wysig | wysig bron]Antarktiese planktonkrefies word gevind in die see rondom die skiereiland en die res van die vasteland. Die crabeater-rob bring die grootste deel van sy lewe in dieselfde water deur en voed op planktonkrefies. Bald notothen is 'n kryopelagiese vis wat in onder-nul watertemperature rondom die skiereiland leef.
Vokalisasies van die seewalvis kan gehoor word wat uit die waters rondom die Antarktiese Skiereiland voortspruit.
Walvisse sluit in die Antarktiese minkewalvis, minkewalvis en die moordvis.
Die diere van Antarktika leef van voedsel wat hulle in die see vind, nie op land nie, en sluit seevoëls, robbe en pikkewyne in. Die robbe sluit in: seeluiperd (Hydrurga leptonyx), Weddell-rob (Leptonychotes weddellii), die suidelike olifantrob (Mirounga leonina) en Crabeater-rob (Lobodon carcinophagus).
Pikkewynspesies wat op die skiereiland aangetref word, veral naby die punt en omliggende eilande, sluit die kenbandpikkewyn, keiserspikkewyn, gentoo-pikkewyn en die Adélie-pikkewyn in. Petermann-eiland is die wêreld se mees suidelike kolonie van gentoepikkewyne. Die blootgestelde rotse op die eiland is een van baie plekke op die skiereiland wat 'n goeie habitat vir jongelinge bied. Die pikkewyne keer elke jaar terug en kan bevolkings van meer as tienduisend bereik. Hiervan is die algemeenste op die Antarktiese Skiereiland die kenband en gentoo, met die enigste broeikolonie van keiserpikkewyne in Wes-Antarktika 'n geïsoleerde bevolking op die Dion-eilande, in Margueritebaai aan die weskus van die skiereiland. Die meeste keiserpikkewyne broei in Oos-Antarktika.
Seevoëls van die Suidelike Oseaan en Wes-Antarktika wat op die skiereiland gevind word, sluit in: silwerstormvoël (Fulmarus glacialoides), reusenellie (Macronectes giganteus), seeduifstormvoël (Daption capense), witstormvoël (Pagodroma nivea), gewone stormswael (Oceanites oceanicus), keiserduiker (Phalacrocorax atriceps), grootskedebek (Chionis alba), suidpoolroofmeeu (Catharacta maccormicki), bruinroofmeeu (Catharacta lönnbergi), swartrugmeeu (Larus dominicanus) en grysborssterretjie (Sterna vittata). Die keiserduiker is 'n kormorant wat inheems is aan baie sub-Antarktiese eilande, die Antarktiese Skiereiland en suidelike Suid-Amerika.
Ook teenwoordig is die Antarktiese stormvoël, Antarktiese duiker, koningpikkewyn, langkuifpikkewyn en Arktiese sterretjie.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 (en) Stewart, J. (2011). Antarctic: An Encyclopedia. New York, NY: McFarland & Co. ISBN 978-0-7864-3590-6.
- ↑ (en) Antarctic Peninsula Ice Sheet
- ↑ (en) Ducklow, Hugh W; Baker, Karen; Martinson, Douglas G; Quetin, Langdon B; Ross, Robin M; Smith, Raymond C; Stammerjohn, Sharon E; Vernet, Maria; Fraser, William (29 Januarie 2007). "Marine pelagic ecosystems: the West Antarctic Peninsula". Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 362 (1477): 67–94. doi:10.1098/rstb.2006.1955. ISSN 0962-8436. PMC 1764834. PMID 17405208.
- ↑ (en) Schofield, O.; Ducklow, H. W.; Martinson, D. G.; Meredith, M. P.; Moline, M. A.; Fraser, W. R. (18 Junie 2010). "How Do Polar Marine Ecosystems Respond to Rapid Climate Change?". Science. 328 (5985): 1520–1523. Bibcode:2010Sci...328.1520S. doi:10.1126/science.1185779. ISSN 0036-8075. PMID 20558708. S2CID 43782473.
- ↑ (en) Montes-Hugo, M.; Doney, S. C.; Ducklow, H. W.; Fraser, W.; Martinson, D.; Stammerjohn, S. E.; Schofield, O. (13 Maart 2009). "Recent Changes in Phytoplankton Communities Associated with Rapid Regional Climate Change Along the Western Antarctic Peninsula". Science. 323 (5920): 1470–1473. Bibcode:2009Sci...323.1470M. doi:10.1126/science.1164533. ISSN 0036-8075. PMID 19286554. S2CID 9723605.
- ↑ (en) Keith Scott (1993). The Australian Geographic book of Antarctica. Terrey Hills, NSW: Australian Geographic. pp. 114–118. ISBN 978-1-86276-010-3.
- ↑ (en) "British Research Stations and Refuges – History". British Antarctic Survey. Besoek op 8 November 2014.
- ↑ (en) Thomson, Michael; Swithinbank, Charles (1 Augustus 1985). "The prospects for Antarctic Minerals". New Scientist (1467): 31–35.
- ↑ (en) Simon Romero (6 Januarie 2016). "Antarctic Life: No Dogs, Few Vegetables and 'a Little Intense' in the Winter". The New York Times. Besoek op 19 Februarie 2023.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Antarktiese Skiereiland. |
- (en) "Antarctic Peninsula". Encyclopædia Britannica. Besoek op 19 Februarie 2023.
- (en) Antarctic Peninsula in die Geografiese Naaminformasiesisteem van die Verenigde State se Geologiese Diens
69°30′S 65°00′W / 69.500°S 65.000°W
Normdata  |
|
|---|