Hyoscyamus niger

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Hyoscyamus niger
Hyoscyamus niger in Köhler's Medicinal Plants, 1887.
Wetenskaplike klassifikasie edit
Domein: Eukaryota
Koninkryk: Plantae
Klade: Tracheofiete
Klade: Angiospermae
Klade: Eudicots
Klade: Asterids
Orde: Solanales
Familie: Solanaceae
Genus: Hyoscyamus
Spesie:
H. niger
Binomiale naam
Hyoscyamus niger

Hyoscyamus niger (ook bekend as bilsekruid of dolkruid)[1] is 'n plant in die familie Solanaceae wat in groot hoeveelhede giftig is.[2][3] Dit is inheems aan die gematigde streke van Europa en Siberië en genaturaliseer in Brittanje en Ierland.[4]

Historiese gebruik[wysig | wysig bron]

Die naam "bilsekruid" kom waarskynlik van die Proto-Germaanse woord bil, wat beteken "sig, hallusinasie, magiese krag" en "bonatuurlike krag".[5]

Die plant is histories saam met ander plante soos alruin, belladonna en datura gebruik as narkose en ook vir sy bedwelmende eienskappe in "toordrankies".[2][3][6][7][8] Dié bedwelmende eienskappe sluit in visuele hallusinasies en 'n sensasie van vlug.[9] Dit is oorspronklik gebruik op die vasteland van Europa en in Asië en die Arabiese wêreld,[10] maar het in die Middeleeue na Engeland versprei.

Die gebruik van bilsekruid deur die antieke Grieke is aangeteken deur Plinius die ouere en Dioscorides.[11] Die plant, wat Herba Apollinaris genoem is, is ook gebruik vir orakels deur die priesteresse van Apollo.[3]

Die plant is ook blykbaar as 'n berokingsmiddel gebruik vir magiese doeleindes.[8] Albertus Magnus sê in sy werk De Vegetalibus (1250) dat geestesbesweerders bilsekruid gebruik het om demone en die siele van afgestorwenes op te roep.[12] In die Middeleeue is bilsekruid verbind met heksery en towerspel.[12] Tydens 'n hekseryverhoor in 1538 in Pommere het 'n vermeende heks "erken" dat sy bilsekruidsaad aan 'n man gegee het sodat hy "mal" (seksueel opgewek) sou rondhardloop.[12]

Bilsekruid is gebruik as 'n bestanddeel van gruit, wat tradisioneel in bier gebruik is as 'n smaakmiddel. Verskeie stede, soos Pilsen, is daarom na die kruid genoem.[13] Bilsekruid is in die 11de tot 16de eeu met hops vervang in bier.[14]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. "Bilsekruid" in die WAT. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig). Besoek op 3 Junie 2022.
  2. 2,0 2,1 Kennedy, David O. (2014). "The Deliriants - The Nightshade (Solanaceae) Family". Plants and the Human Brain. New York: Oxford University Press. pp. 131–137. ISBN 9780199914012. LCCN 2013031617.
  3. 3,0 3,1 3,2 Roberts 1998, p. 31
  4. "Hyoscyamus niger | Online Atlas of the British and Irish Flora". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2021. Besoek op 3 Junie 2022.
  5. de Vries, H. (1993). Heilige bäume, bilsenkraut und bildzeitung. In Naturverehrung und Heilkunst, ed. C. Raetsch: Suedergellersen, Germany: Verlag Bruno Martin. pp. 65–83.
  6. Anthony John Carter MB FFARCS (Maart 2003). "Myths and mandrakes" (PDF). Journal of the Royal Society of Medicine. 96 (3): 144–147. doi:10.1258/jrsm.96.3.144. PMC 539425. PMID 12612119.
  7. A.J. Carter (21 Desember 1996). "Narcosis and nightshade". British Medical Journal. 313 (7072): 1630–1632. doi:10.1136/bmj.313.7072.1630. PMC 2359130. PMID 8991015.
  8. 8,0 8,1 Fatur, Karsten (Junie 2020). ""Hexing Herbs" in Ethnobotanical Perspective: A Historical Review of the Uses of Anticholinergic Solanaceae Plants in Europe". Economic Botany (in Engels). 74 (2): 140–158. doi:10.1007/s12231-020-09498-w. ISSN 0013-0001. S2CID 220844064.
  9. Schultes & Smith 1976, p. 22
  10. Joseph Perez, Janet Lloyd, The Spanish Inquisition, Yale University Press, 2006, ISBN 0-300-11982-8, ISBN 978-0-300-11982-4, p229 footnote 10]
  11. Grieve, Maud (1971). A Modern Herbal: The Medicinal, Culinary, Cosmetic and Economic Properties, Cultivation and Folk-lore of Herbs, Grasses, Fungi, Shrubs, & Trees with All Their Modern Scientific Uses, Volume 1.
  12. 12,0 12,1 12,2 Raetsch, Ch. (2005). The encyclopedia of psychoactive plants: ethnopharmacology and its applications. US: Park Street Press. pp. 277–282.
  13. Christian Rätsch (29 Julie 2015). "Urbock oder echtes Bier" (in Duits). Besoek op 26 Augustus 2015.
  14. Dan Rabin, Carl Forget (1998). The Dictionary of Beer and Brewing. Taylor & Francis. xii. ISBN 978-1-57958-078-0.

Skakels[wysig | wysig bron]