NG gemeente Philadelphia

Die NG gemeente Philadelphia is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Sinode van Wes-en-Suid-Kaapland. Die gemeente is in 1863 gestig as die 90ste gemeente in dié kerkverband. Die gemeente was lank die oudste in die Ring van Koeberg, maar met die herindeling van ringe in die Sinode van Wes-en-Suid-Kaapland in 2015 het dié ring weggeval en is Philadelphia ingesluit by die Ring van Durbanville.^[1]

Agtergrond

Op kerklike gebied was die Koeberg, soos die streek waarin die dorpie Philadelphia geleë is, voor 1826 toegewys op die gemeente Swartland, Paarl en Kaapstad vir geestelike bearbeiding. In 1826 is die gemeente Tygerberg (tans Durbanville) gestig en Koeberg is beskou en behandel as 'n soort van buitewyk van daardie gemeente. Mettertyd het die Koeberg egter as 'n aparte entiteit begin groei en vorm aanneem. In 1858 is besluit om hier 'n kerkgebou vir die buitedienste op te rig. Op 31 Oktober 1858 het ds. J.J. Beck die hoeksteen van die eerste kerkgebou in die Koeberg gelê. Dié gebou is in 1860 voltooi. Die begeerte om 'n aparte gemeente het egter gestadig gegroei en reeds op 15 Augustus 1861 is 'n memorie in dié verband aan die kerkraad van Durbanville gerig.

Afstigting

Ná baie en heftige teenkanting is toestemming tot afstigting verleen in Mei 1862. Die toestemming het egter met sulke knellende en onaanneemlike voorwaardes gepaard gegaan, dat die memorialiste uiteindelik besluit het om hul saak aan die Sinode van 1862 voor te lê. Eindelik het die nuwe gemeente in Desember 1863 finaal sy beslag geneem onder die naam Philadelphia. Die aantal lidmate was destyds 150 en dit was met groot vreugde dat hulle hul eerste kerkgebou op 9 Januarie 1864 kon inwy. Die konsulent, ds. J.H. Neethling van Stellenbosch, het gereeld een maal per maand oorgekom om die Sakramente te bedien en die dienste waar te neem.

Eerste leraars

Op Donderdag 11 November 1869 het die jong gemeente sy eerste leraar, prop. J.V. Vlok, ontvang. Die volledige lys van predikante in die eerste honderd jaar van die gemeente se bestaan is: Ds. J.V. Vlok (1869-'81). Ds. P.A. Strasheim, B.A. (1882-'83). Ds. D.S. Botha (1884-'94). Ds. S.P. Malherbe (1894–1906). Gedurende sy bediening het die kerkraad 'n gebou opgerig wat moes dien as poskantoor (1904). In 1914 is die gebou aan die staat verkoop. Ds. G.L. van Heerde (1907-'11). Tydens sy dienstyd is die ou kerkgebou verander en vergroot soos dit daar vandag uitsien (1909). Ds. J.G. Pauw (1912-'13). Ds. E.A. Pienaar (1913-'18). Ds. A.L.J. van Rensburg (1919-'21). Ds. M. Smuts (1922-'35). Hy het die langste in hierdie gemeente gestaan en in sy tyd (1925) is besluit om 'n kerksaal op Melkboschstrand op te rig. Ds. A.P. Smit, M.A. (1936-'42). Ds. J.J. Wasserfall (1942-'51). Gedurende sy bediening is 'n nuwe pastorie aangepak en voltooi en tewens is die ou prinsipaalswoning omgeskep in 'n skoolkoshuis onder toesig van die kerkraad. Die eerste plaaslike sendeling was eerw. C. J. Bothma. Sedertdien is daar 'n ooreenkoms met die Sendinggemeente, Durbanville, aangegaan waarvolgens hierdie as buitewyk van daardie Sendinggemeente bearbei word. In 1938 is 'n ruim sendingkerk plaaslik voltooi.

Ds. D.S. Botha

Tydens sy derde studiejaar aan die Kweekskool het eerw. D.S. Botha in noue aanraking met die gemeede van Philadelphia gekom. Toe ná die vertrek van ds. Strasheim nie minder as drie beroepe (Di. W. A. Joubert, D. Bosman en Groenewald) misluk, het die kerkraad, op aanbeveling van prof. Marais van die Kweekskool, in Junie 1884 met eerw. Botha ooreengekom om die vakante gemeente ses maande met naweke te kom bedien. Toe ná verloop van ses maande nog geen leraar beroep is nie, het die kerkraad hom andermaal dringend versoek "om alhier te blijven arbeiden, zolang de gemeente nog geen vaste leraar heeft". So het eerw. Botha anderhalf jaar die gemeente met naweke en vakansietye vanuit Stellenbosch kom bedien, terwyl sy gesin reeds in die plaaslike pastorie ingewoon het. Op 19 November 1885 het hy sy studie aan die Kweekskool voltooi en vier dae daarna het die kerkraad, op sterke aandrang van 'n gemeente-vergadering, hom hierheen beroep.

Tot groot vreugde van die gemeente het die so geliefde jonge dienskneg van die Heer die beroep aangeneem en op Donderdag 11 Februarie 1886 is hy alhier bevestig deur die konsulent, ds. A.D. Lückhoff van die Kaapstad. Een van ds. Botha se hoogleraars, prof. P.J.G. de Vos, het die bevestigingsrede uitgespreek na aanleiding van 1 Korintiërs 3:9. Hierna het die bevestigde sy intreepreek gelewer: "My voedsel is om die wil te doen van Hom wat my gestuur het" (Johannes 4: 34). "De dienst duurde bijna drie uren, maar de aandacht der toehoorders bleef onveranderd tot aan het einde. Een zangkoor luisterde op schoone wijze de verrichtingen op met twee zangstukken." Die namiddag het 'n geseënde konferensie met die gemeente gevolg. Tydens sy tienjarige dienstyd alhier het ds. Botha, volgens ds. A.P. Smit, deur die genade van die Heer besonder geseënde werk verrig in die gemeente, wat hom steeds die grootste agting en liefde toegedra het. Dit was byvoorbeeld op sy sterke aandrang dat die kerkraad in Januarie 1887 besluit het om vir die minderbevoorregte Duine-bewoners 'n gebou op te rig wat kon dien "als school lokaal en eene plaats waarin nu en dan godsdienstoefeningen gehouden kan worden". Die weduwee G. Priem van Brakfontein het vir dié doel 'n stuk grond aan die kerk gegee en in September van die volgende jaar is hierdie buitekerkie ingewy deur ds. P.A. Strasheim. Hierdie kerkie het etlike jare as skool- en kerkgebou van die Duine-mense diens gedoen. Toe die bevolking in later jare daar verminder het, is die kerkraad egter genoodsaak om die maandelikse buitediens daar af te skaf en die kerkie te sluit. Aan die begin van 1938 het die kerkraad die kerkie verkoop.

Dit was tydens die dienstyd van ds. Botha alhier dat die Jubelfees van H.M. koningin Victoria (Junie 1887) op luisterryke skaal ook in Suid-Afrika gevier is. Hoedanig ds. Botha hierdie fees in die gemeente laat vier het, blyk uit die volgende afkondiging van hom: "Op Dinsdag in deze week (21 Junie 1887) nemen ook wij deel aan het jubelfeest van H.M. onze Koningin, die dan het feest harer vijftigjarige regering viert. Wij komen om nege uur hier bijeen tot dank en bedestond; daarna planten jongelieden een laan rondom ons kerkgebouw en de kinderen eenige boomen in Dale Park bij het schoolgebouw. Daarna begeven wij ons naar Koksvlei in het veld (dit was tussen Tygerhoogte en Schoonderzicht) en brengen den dag aldaar feestelijk door. De kinderen zullen op het een en ander onthaald worden."

Op 15 Desember van die volgende jaar (1888) was die gemeente 25 jaar oud. Ds. Botha was vasbeslote om sekere veranderings en verbeterings aan die kerkgebou te laat aanbring en die vernude kerkgebou dan by geleentheid van die kwarteeufees in te wy. In Augustus 1888 het hy die saak voor 'n gemeentevergadering gelê, wat dan ook besluit het "om het kerkgebouw van een ijzeren dak te laten voorzien (die dak sover was van strooi) en om ook eenige veranderingen aan den preekstoel en de banken aan weerzij den van den preekstoel te laten aanbrengen". Kollektelyste is vir die saak deur die gemeente geneem, waarop baie fluks ingeteken is. Ná heelwat oponthoud is die tender van twee Duitsers (Voss en Walter) aangeneem en is met die werk begin. Toe die kerkraad egter sien dat die kerk nie op 15 Desember (die verjaardag van die gemeente) gereed sal wees nie, is die kwarteeufees uitgestel tot 30 Januarie van die volgende jaar. Die volgende kerkraadsbesluit gee ons 'n idee hoe die fees gevier is: "De vergadering besluit om het feest van het vijf-en-twintigjarige bestaan der gemeente te vieren op Woensdag, 30 Januarie aanstaande; Ds. Neethling, van Stellenbosch, te verzoeken de feestrede uit te spreken; Ds. Luckhoff, den consulent der gemeente en de twee vorige leeraaren der gemeente, Di. Vlok en Strasheim, tot de feestviering uit te nodigen en ook per advertentie in de Kerkbode andere leeraaren te vragen om bij die gelegenheid over te komen.”

Op daardie dag het die gemeente dan ook met diepe dankbaarheid teenoor die Heer sy kwarteeufees gevier. Ds. Neethling van Stellenbosch, die eerste konsulent, wat dieselfde kerkgebou 25 jaar gelede ingewy het, het die inwyding van die vernude kerkgebou waargeneem en die feesrede uitgespreek. Vir die agtermiddag het ds. Botha 'n konferensie met die gemeente gereël. Die veranderings aan die kerkgebou het £220 gekos. Ds. Botha kan ook met reg die vader van die ou kerksaal alhier genoem word. Hierdie saal het hy deur die jongmense van die C.J.-Vereniging, waarvan hy die voorsitter was, laat bou. In Julie 1889 vra en kry hy namens die C.J.V. van die kerkraad verlof "om op kerkelijk eigendom in dit dorp een gebouw op te trekken, waarin zij (die C.J.V.) hun Bijbellezingen, biduren, gezellige tezamenkomsten enz. houden kan". Die lede van die C.J.V. het dadelik begin met die insameling van geld (G.W. Spengler het aan hul £100 geleen). Die volgende boukommissie is saamgestel: Ds. D. S. Botha (voorsitter) en G.W. Spengler, J.N. Mostert, S. Loubser, E.L.P. Steyn en H.C. Dreyer. Die boumeester, wat jare gelede ook die pastorie gebou het, was 'n Kaapstadse Maleier, Hadjie Sah. Op 31 Augustus 1891 is die hoeksteen van die „C.J.V.-saal" in teenwoordigheid van 'n "aanzienlijke schaare" uit die gemeente plegtig gelê deur Ds. Botha en kort daarna is dit voltooi en ingewy.

Toe die Ring van Kaapstad in Oktober van daardie jaar hier byeenkom, was die saal reeds gereed en kon die vergadering sy sittings daarin hou. Toe die C.J.V. aan die begin van die vorige eeu ophou bestaan, het die kerkraad die C.J.V.-saal as kerksaal aangeneem (Februarie 1902). Ds. Botha het die geestelike lewe van die gemeente op sy hart gedra. In sy tyd hoor ons vir die eerste maal van weeklikse bidstonde. Dit was ook op sy uitnodiging dat dr. Andrew Murray van die NG gemeente Wellington in September 1888 hier "speciale diensten" kom hou het, wat vir baie tot groot seën was. In die verstandelike en geestelike opvoeding van die kind in dag- en Sondagskool het hy as oudonderwyser besonder belanggestel. Deur die Sondagskooi, kinderpreke en selfs kinderfeeste het hy die kind vir die Heer probeer wen; en deur gereelde "Bijbel-lezingen" en bidure vir die lede van die C.J.-Vereniging, het hy veel gedoen aan die geestelike bearbeiding van die jongmense.

'n Beroep na die NG gemeente Willowmore in Julie 1888 het hy op sterke aandrang van kerkraad en gemeente bedank; maar toe hy in Julie 1894 'n beroep na die Dordrecht ontvang, het hy besluit om dit aan te neem en op Sondag 16 September het hy sy afskeidsboodskap (Hand. 14:26) gegee. Die afskeid was baie swaar vir leraar en gemeente. 'n Groot stoet van karre het hom en sy gesin uitgeleide gedoen van die plaas Dasvlei na Klipheuwel-stasie, waar oudl. H.C. Dreyer namens die gemeente van hom afskeid geneem het. Iemand uit die gemeente het kort daarna as volg in De Kerkbode geskryf: "Wij zullen, wij kunnen hem nooit vergeten, want wij hadden in hem niet alleen een getrouwen leeraar, maar ook een liefhebbenden vriend."

Ds. S.P. Malherbe

Einde 1894 het die gemeente ds. S.P. Malherbe beroep. Hy het die beroep aanvaar en op 13 Desember 1894 is hy in die plaaslike kerkgebou bevestig. Ds. J.H. Neethling van Stellenbosch het die bevestigingsrede uitgespreek. Op dieselfde dag nog is hy op die kerkraadsvergadering verwelkom.

As voorsitter van die plaaslike skoolkommissie op Tulbagh en lid van die Kaapse Skoolraad het ds. Malherbe, toe maar pas oor die 30 jaar, hom met jeugdige geesdrif aan die saak van die onderwys en opvoeding in die gemeente gewy. Dit was byvoorbeeld in sy tyd, in 1900, en hoofsaaklik deur sy bemoeiing dat 'n nuwe skoolgebou op die dorpie Philadelphia opgerig is. Hy was in 1899 ook die stigter van die sustentasiefonds wat met die gemeente se 75-jarige bestaan in 1938 reeds £1 000 beloop het. In sy tyd is die sogenaamde doktershuis gebou op voorstel van broeder J.W. Loubser van die plaas uitkyk. Verskeie lidmate het 'n behoefte aan 'n plaaslike geneesheer gevoel. Op 'n gemeentevergadering in April 1899 is aanbeveel dat daar deur die kerkraad 'n huis geskik vir 'n dokter op die plaaslike kerkgrond gebou word. Binne enkele maande is beloftes van meer as £400 vir die onderneming uit die gemeente ontvang. Die kerkraad het die tender van £620 van die heer Beydervellen aangeneem en in Julie die volgende jaar is die doktershuis voltooi. Tussen 1900 en 1911 het vyf dokters agtereenvolgens in die huis gewoon, maar toe dit na die dood van dr. Duthie vrugteloos geblyk het vir die kerkraad om 'n dokter na die dorpie te trek, is die doktershuis in 1913 verkoop.

Ook in ds. Malherbe se tyd (1904) het die kerkraad 'n poskantoor op die dorp gebou en dit tot 1914 af aan die regering verhuur, toe dit aan die regering verkoop is.

Die Anglo-Boereoorlog (1899–1902) het tot 'n mate 'n nadelige uitwerking op die gemeente gehad. Ds. Malherbe en sy kerkraad is byvoorbeeld "weens landsomstandighede" genoodsaak om in Februarie 1902 af te sien van die jaarlikse kerkbasaar. In hierdie tyd het ds. Winter, wat weens die Driejarige Oorlog sy gemeente, Hartbeesfontein, in die Transvaal moes verlaat, vir 'n tyd lank as banneling met gesin op Koeberg moes kom vertoef. Ná die beëindiging van die oorlog het die kerkraad 'n brief van dié van Hartbeesfontein ontvang waarin die gemeente bedank is vir wat hulle vir die leraar gedoen het tydens sy ballingskap.

Philadelphia se leraar en gemeente het ook hul deel bygedra om hul volksgenote in die Vrystaat en Transvaal wat deur die oorlog geruïneer is, weer op die been te bring. In Oktober 1903 is byvoorbeeld 'n basaar gehou vir die noodlydendes in die Noorde, en die kerkraad het later selfs £50 afgestaan vir die Emily Hobhousefonds.

Ná 'n geseënde dienstyd van byna 12 jaar het ds. Malherbe 'n beroep na die NG gemeente Steynsburg in die Noordoos-Kaap aangeneem. Hy ontvang sy demissie op Philadelphia op 26 November 1906. Sy afskeidspreek aan die gemeente was na aanleiding van Matt. 13:20. Mev. Van Breda van Darling, ds. Malherbe se dogter, het die volgende bydrae gelewer oor die gesin se verblyf op Philadelphia vir die gemeente 75-jarige gedenkboek: "Daar was nie meer as twaalf huisgesinne op die dorp nie … Die pastorie was soos 'n klein plasie. herinner my baie goed hoedat vader Sondagaande vir die kleurlinge diens in die kerksaal gehou het en hoe dikwels in die somer ons met ons teruggaan en meer dan een nagslang teëgekom het op die pad en moeder en die kinders dan gehardloop het. "Moscow" en "Harry" was die twee wit perde wat voor vader se kar getrek en waarmee hy die gemeente met huisbesoek deurgegaan het."

Ds. Ezra Pienaar

Ds. Ezra Pienaar is in November 1913 beroep. Hy het die beroep aangeneem en is op Donderdag 12 Februarie 1914, sowat 'n maand voor sy 31ste verjaardag, deur ds. Daniel Bosman van die NG gemeente Durbanville tot leraar van Philadelphia bevestig.

In hierdie tyd is die ou kelkievormige preekstoel in die kerkie op Philadelphia vervang met 'n nuwe rostrum, wat vandag nog as preekstoel dien. Die argitek Wynand Louw van die Paarl het die plan ontwerp en die kontrakteur was H. Erxleben van die Kaap. Ds. Pienaar het self £170 vir die saak in die gemeente gekollekteer. Op 17 Augustus 1917 is die nuwe preekstoel ingewy met 'n wydingsdiens deur ds. G.L. van Heerde, wat van 1907 tot 1911 leraar van Philadelphia was en spesiaal van Clanwilliam af vir die geleentheid oorgekom het. Tydens die inwyding het ds. Pienaar die bede uitgespreek "dat die kerkgebou opnuut en die preekstoel van meet af aan gewy sal wees aan die diens van die Here, wat in ewigheid lewe, en dat van daar sy Woord verkondig mag word in lengte van dae".

Ds. Pienaar het in 1915 'n begin gemaak met die hou van buitedienste in die skoolsaal op die nedersetting Klipheuwel. Hy was die eerste wat 'n gemeenteprogram van werksaamhede en dienste laat druk in, ook in 1915. Sy vrou het in 1938 met die 75-jarige gedenkfees van die gemeente Philadelphia, toe haar man reeds nagenoeg agt jaar oorlede was, soos volg vertel oor hul verblyf in die gemeente: "Ds. Pienaar het in Februarie 1914 sy werk op Philadelphia begin en daar hy van 'n vriendelike en minsame geaardheid was, het die gemeente en leraar mekaar spoedig lief gekry. Hy en sy eggenote het die gemeentelede gedurig op die plase besoek, toe nog met kar en perde, en as hy in die Duine besoek afgele het, moes hy te perd gaan en meermale die slap draadheining plat druk en sy perd daaroor heen lei. Een maal in die maand op 'n Sondagnamiddag moes hy gaan diens hou in die 'Duine-kerkie' op Brakfontein, waar die opkoms maar baie swak was. In sy tyd is die ou preekstoel van die kerk op die dorp verwyder, wat ook net betyds was, want die klankbord was net op die punt om in duie te stort. Toe is die nuwe rostrum aangebring.

Ds. A.P. Smit skryf: "Die Wêreldoorlog (1914–1918) het die stille gemeente nie juis baie geaffekteer nie, behalwe dat alles baie duur geword het; maar met die griep-epidemie in Oktober 1918 was dit ook hier treurig gesteld. Die leraar en sy gade was gedurig op die kar om siekes en sterwendes te besoek en te vertroos. Daar was destyds nie 'n plaaslike dokter nie en ons moes maar dikwels help met raad en medisyne. Die Sondagskool is gehou net na die oggenddiens in die kerk. Die Kinderkrans is in plaas van die gewone oggenddiens in die skool, een oggend in die week waargeneem, wanneer die leraar die seuns en sy eggenote die dogters toegespreek het. Daar was 'n bloeiende Strewersvereniging wat goed bygewoon is deur die jongmense van die dorp en omliggende plase. Ook was daar 'n jongmeisies-werkklas aan die pastorie een maal in die week. Toe die tyd van afskeid kom, nadat ds. Pienaar die beroep na Ventersburg aangeneem het, was dit swaar vir leraar en gemeente, want hulle was baie geheg aan mekaar met bande van liefde."

Ds. Michiel Smuts

Ds. Michiel Smuts het sy opleiding aan die Normaal School, Kaapstad, ontvang van 1888 tot 1890 en toe sy onderwysloopbaan begin met 'n aanstelling in die personeel van die Hoër Jongenskool op Wellington, as onderwyser in Hollands. Vir die onderwys, veral in Hollands — sy lieflingsvak — het hy hom sodanig beywer, dat hy lid was van 'n kommissie saam met ds. S.J. du Toit (Paarl) en mnr. M.J. Stucki (Blouvlei), wat in 1892 besluit het tot die afneem van eksamens in Hollands en Suid-Afrikaanse geskiedenis. Dit was die begin van die latere Taalbondeksamens. Mnr. Smuts was vervolgens hoof van die openbare skool op Vanrhynsdorp en later was hy weer skoolhoof op Prins Albert; maar algaande het die begeerte by hom ál sterker geword om vir predikant te gaan studeer. Hy is toe na Stellenbosch, en terwyl hy aan die hoof van die "Industria", 'n landbouskool vir behoeftige seuns, gestaan het, het hy met privaat studie sy Admissie-eksamen tot die Kweekskool afgelê. Gedurende sy vierjarige studiekursus aan die Kweekskool het hy en sy vrou nog opgetree as huishouers van Industria en het hy selfs deeltyds onderwys aan hierdie inrigting gegee.

Op 12 Desember 1902 is prop. Smuts toe tot die evangeliebediening toegelaat en in Oktober van die volgende jaar is hy op Lindley georden en bevestig. In hierdie eerste gemeente van hom, het hy met eienaardige moeilikhede te kampe gehad. Die pas afgelope Anglo-Boereoorlog het groot verdeeldheid in die gemeente gebring en feitlik al die kerklike geboue is deur die vyand verwoes of verbrand. Deur sy taktvolle optrede as vredemaker het hy die eenheid en die gemeente weer herstel. Na 'n driejarige dienstyd, het hy in 1906 'n beroep na Darling aangeneem, waar hy meer as vyf jaar met seën gearbei het. Dit was tydens sy verblyf op Darling dat hy sy eerste vrou (mej. M. Schumann) deur die dood verloor het. Vervolgens het hy 'n beroep na Piketberg aangeneem, waar hy op 20 April 1912 bevestig is en vyf jaar gearbei het. Hier is hy vir 'n tweede maal getroud en wel met 'n dogter vanuit die gemeente, mej. A.C. Beyers. Intussen het die Rebellie uitgebreek en andermaal is sy ou gemeente, Lindley, in twee geskeur. Toe die roepstem vandaar kom, kon hy dit nie weier nie. Op Sondag 9 Desember 1917 het hy sy tweede dienstyd op Lindley begin met die tekswoord: „Doen goed aan Sion na u welbehae; bou die mure van Jerusalem op." Iemand uit die gemeente het kort daarna as volg in De Kerkbode geskrywe: "De gansche gemeente was verblijd om hun vroegeren leeraar opnieuw in hun midden te ontvangen . . . Wij zijn overtuigd dat de Heer, die zijn diensknecht veertien jaar geleden gebruikt heeft om de breuke in de gemeente te heelen, het andermaal op een heerlijke wijze doen zal."

Weer het hy daarin geslaag om die eenheid te herstel. Op 28 September 1921 is ds. Smuts toe as opvolger van ds. Van Rensburg na Philadelphia beroep. Hierdie beroep het hy aanvaar en op 18 Januarie 1922 is hy hier bevestig. Sy oom, ds. Van Aarde van Kruisvallei, het die bevestigingsrede uitgespreek na aanleiding van Ex. 29:33. Ná die bevestiging is die kerkgangers op 'n geselligheid in die kerksaal onthaal. Een van die besoekers het daarna as volg oor hierdie dorpie in De Kerkbode geskrywe: "Philadelphia is niet juist 'n stad . . . . Te oordelen naar wat wij zagen, komt 't ons echter voor, dat dit dorpje met wat 't vertegenwoordigt, zwaarder weegt dan menige zoogenaamde stad."

In die gemeente van Philadelphia, wat ds. Smuts byna 14 jaar as leraar bedien het, het hy en sy vrou diep spore agtergelaat. Hy het hom onder meer baie beywer vir die bou van die kerksaal op Melkbosch. Reeds aan die begin van 1921 het ds. Van Rensburg namens die kerkraad aansoek gedoen by die betrokke direkteure om 'n erf op Melkboschstrand. Die antwoord hierop was dat so 'n erf aan die kerk gratis geskenk sal word op voorwaarde "dat binnen twee jaaren een kerkgebouw opgericht werde". Hierdie voorwaarde het die kerkraad onaanneemlik gevind en daar is voorlopig van die saak afgestap. Twee jaar later het die Cape Lands Developing Co. weer 'n stuk grond aangebied op voorwaarde dat binne twaalf maande 'n begin moet gemaak word met die bou van 'n kerk daarop. Die kerkraad en gemeente het egter onder meer geoordeel "dat de tijd voor een kerkgebouw op Melkbos Strand nog niet aangebroken is".

Intussen het ds. Smuts sodanig vir die saak geywer, dat die kerkraad in April 1925 besluit het om 'n kerksaal op Melkbosch te bou sodra "genoegsame fondse ingesamel is". Binne sowel as buite die gemeente (onder meer in die gemeentes Malmesbury en Paarl) is toe vir die boufonds gekollekteer. 'n Aanbod van twee erwe van ene mnr. Commaille is met dank deur die kerkraad aanvaar, en teen die middel van 1928 het ene mnr. W. van der Merwe met die bou van die saal begin, die hoeksteen waarvan deur ds. Smuts op 6 Augustus van daardie jaar gelê is. Nog voor die einde van 1928 is die saal voltooi. Dié kerksaal het 250 sitplekke bevat en het £955 gekos. Van toe af is daar gereeld elke maand 'n buitediens op Melkboschstrand gehou.

Tydens die dienstyd van ds. Smuts is die traliewerk rondom die kerk op die dorp aangebring. Op voorstel van broeder A.W. Louw, wat hom baie vir die saak beywer het, het die kerkraad teen die middel van 1923 begin met die insameling van 'n sogenaamde "Traliefonds." Sir David Graaff het £25 in die fonds gestort. In die loop van 1925 is met die aanbou daarvan begin en ná enkele maande is dit voltooi vir die som van £510 2s. 7d. Ene mnr. W. van der Merwe, van Melkbosch, was die boukontrakteur. Die inwyding is deur ds. D.S. Botha, in wie se tyd die ou traliewerk aangebring is, waargeneem. Die volgende jaar (1926) is ook die kerkorrel vernu en opgeknap vir die som van £50. Drie jaar tevore (1923) is die kerksaal, met behulp van die jongmense wat daarvoor in die gemeente gekollekteer het, van gasverligting voorsien. In Julie 1925 is besluit om 'n sesde diaken op die kerkraad aan te stel. Van toe af aan is die kerkraadsnotule, onder die scribaat van broeder H.C. Dreyer, gereeld in Afrikaans i.p.v. Hollands opgestel. In Julie 1926 is besluit tot kelkies pleks van die gemeenskaplike beker by die Avondmaal. In Julie 1928 besluit die kerkraad, op inisiatief van ds. Smuts, tot 'n jaarlikse Kerkhofdag in September.

In hierdie jare het die gemeente twee staatmakers, wat besonder baie vir die gemeente gedoen en beteken het, deur die dood verloor, naamlik broeders M.J. Louw (1926) en E.L.P. Steyn (1928). Ds. Smuts, wat langer as enige van sy voorgangers hierdie gemeente bedien het, se gesondheid het intussen so afgeneem dat hy genoodsaak is om sy emeritaat te aanvaar. Op 28 Oktober 1935 het hy eervolle ontslag verkry en op 6 November het hy sy afskeidspreek gelewer. Die afskeid het vir hom en sy eggenote baie swaar geval, skryf ds. A.P. Smit, want hulle was hier besonder gelukkig, en het vir hulself 'n besonderse plek in die harte van gemeentelede verower.

Ná sy aftrede het die egpaar Smuts hulle op Bellville gevestig, waar hy plotseling ontslaap het op Vrydagaand 27 Mei 1938 in sy 69ste jaar. Die volgende Sondag is sy stoflike oorskot in die kerkhof op Philadelphia ter aarde bestel in teenwoordigheid van 'n skare van meer as duisend begrafnisgangers. Ds. Smit skryf: "Die gemeente het in hom 'n geestelike vader en allemansvriend verloor en sy nagedagtenis is vir ons tot 'n groot seën. Sy joviale persoonlikheid, wat oud sowel as jonk, selfs die kindertjies, tot hom aangetrek het, sy innemendheid en vriendelikheid, sy gesonde humorsin en lewensmoed — en bowenal sy groot hart van lief de, sal ons altyd mis. Die Kaapse Kerk verloor in hom 'n talentvolle en getroue kerkvader. As lid van die Kerkkantoorkommissie en scriba van die Kakamas-arbeids-kolonie-kommissie het hy belangrike dienste aan die Kerk bewys. Hy was 'n hartstogtelike liefhebber van sy volk en het hom baie beywer vir die opheffing van die armblanke."

Enkele leraars

Adriaan Lodewikus Janse van Rensburg, 1919–1921
Johannes Mattheus Delport, 1952–1955
Stephanus Jacobus Botha, 1962–1967

Bronne

(af) Dreyer, eerw. A. 1931. Jaarboek van die Nederduits-Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 1931, Kaapstad: Jaarboek-Kommissie van die Raad van die Kerke.
(af) Smit, ds. A.P. 1963. Koeberg se Eeufees, 1863–1963. Philadelphia: Die NG Kerkraad.
(nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij
(af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Verwysings

↑ (af) Nuwe ringsindeling Geargiveer 1 November 2015 op Wayback Machine. URL besoek op 17 September 2015.

[1] (af) Nuwe ringsindeling Geargiveer 1 November 2015 op Wayback Machine. URL besoek op 17 September 2015.

[1]