Paul Sauer

Paul Sauer
Paul Sauer as LV vir Humansdorp
4de Leier van die Volksraad
Ampstermyn 1960 – 1964
Voorafgegaan deur	Blackie Swart
Opgevolg deur	Ben Schoeman
LV vir Humansdorp
Ampstermyn 1933 – 1966
Eerste minister	Genl. J.B.M. Hertzog Genl. J.C. Smuts Dr. D.F. Malan J.G. Strijdom Dr. H.F. Verwoerd
Voorafgegaan deur	Charlie Malan
LV vir Victoria-Wes
Ampstermyn 1929 – 1933
Eerste minister	Genl. J.B.M. Hertzog
Persoonlike besonderhede
Gebore	1 Januarie 1898 Wynberg, Kaapkolonie
Sterf	11 Januarie 1976 (op 78) Stellenbosch, Kaapprovinsie
Politieke party	Nasionale Party
Eggenoot/-note	Elsabé Aling (1921–1963) Debora Mocke (1964–1975)
Alma mater	SACS Victoria-kollege

Paul Oliver Sauer (1 Januarie 1898, Wynberg – 11 Januarie 1976, Stellenbosch) was ’n Suid-Afrikaanse kabinetsminister en lewenslange lid van die Nasionale Party.

Agtergrond

Sauer is in 1898 in Wynberg naby Kaapstad gebore as die derde kind van Jacobus Wilhelmus Sauer en Mary Constance Cloete; hy het ook twee susters gehad. Sauer se tweede naam het hy van sy peettante, Olive Schreiner gekry. Toe Sauer ses jaar oud was het die gesin op sy vader se plaas, Uitkyk, in die distrik Stellenbosch, gaan woon. Aanvanklik het Sauer op ’n naburige plaasskool skoolgegaan. Op elfjarige ouderdom is hy na SACS in Kaapstad waar hy hoofseun van die koshuis Rosedale en kaptein van die eerste rugbyspan geword het. Aan die Suid-Afrikaanse Kollege, waar hy hom in 1916 vir die B.A.-kursus ingeskryf het, het hy in die debatsvereniging ’n pleidooi gelewer dat Suid-Afrika ’n republiek moet word, en as voorstander van dié regeringsvorm hom vir die studenteraad verkiesbaar gestel. Die Universiteit het toe nog ’n groot aantal Afrikaanse studente gehad en hy is toe verkies. Ná twee jaar aan die SA Kollege, en sonder om die B.A.-kursus te voltooi, het Sauer, by wie dit ’n uitgemaakte saak was dat hy sou gaan boer, die eerste ingeskrewe student aan die pas gestigde Fakulteit Landbou aan die Victoria-kollege geword. Hy het ’n diploma in die landbou met lof verwerf. In 1921 het hy vir sy moeder op Uitkyk gaan boer. In 1929 het sy moeder die plaas verkoop en hy het Kanonkop, wat deel van Uitkyk uitgemaak het, as sy erfdeel uitgehou en daar verder bly boer.

Parlementslid

Die Kougadam (voorheen die Paul Sauer-dam) in die Oos-Kaap was na hom genoem.

Die Groot Stormsrivierbrug (vroeër die Paul Sauer-brug) was ook op ’n tyd na hom genoem.

Die 19 "Gesuiwerde" Nasionaliste wat in 1934 in die party gebly en nie met die Suid-Afrikaanse Party saamgesmelt het om die Verenigde Party te vorm nie. Agter van links na regs: S.P. le Roux, R.A.T. van der Merwe, F.C. Erasmus, P.J.H. Luttig, J.J. Haywood. Tweede ry van agter: L.J. Vosloo, dr. N.J. van der Merwe, ds. D.F. Malan, adv. J.H.H. de Waal, A.L. Badenhorst. Derde ry: P.O. Sauer, dr. Karl Bremer, adv. J.G. Strijdom, ds. C.W.M. du Toit. Voorste ry: J.F. van G. Bekker, adv. C.R. Swart, W.B. de Villiers, C.H. Geldenhuys, G.P. Steyn.

Intussen het hy in 1923 sy eerste verkiesingsveldtog gevoer as kandidaat van die Nasionale Party in die Provinsiale Raadsverkiesing in Stellenbosch. Hy het met meer as twintig stemme uitgeval. Die volgende jaar was hy weer kandidaat in Stellenbosch, dié keer vir die Volksraad, en hy het 65 stemme méér as in 1923 gekry, maar met 470 verloor, omdat die Suid-Afrikaanse Party ná die skrik van 1923 honderde Kleurlinge as kiesers laat registreer het. Ervarings soos dié van Sauer in ’n grenssetel soos Stellenbosch, waar die kleurlingstem die deurslag teen die NP gegee het, het bygedra tot die party se latere beleid dat Kleurlingkiesers van die gemeenskaplike kieserlys verwyder moet word.

In 1929 het hy in Victoria-Wes as kandidaat van die NP teen die latere senator A.M. Conroy van die SAP gestaan en hom met 88 stemme verslaan. Vier jaar later is hy deur die NP van Humansdorp gevra om hom aldaar verkiesbaar te stel in die plek van die pas oorlede minister Charlie Malan. Hy het dit gedoen en Humansdorp tot 1966 as Volksraadslid verteenwoordig. Dit het gestrek van die Van Stadensrivier af tot by Plettenbergbaai en ook die Kouga en die Langkloof ingesluit. Daarná het hy senator geword, 'n posisie wat hy tot 1970 beklee het. Dit beteken dat sy parlementêre loopbaan oor ’n tydperk van 41 jaar gestrek het, net so lank as dié van sy vader. Hy het egter nog tot 1972 as ondervoorsitter van die Kaaplandse NP aangebly voordat hy finaal uit die aktiewe politiek getree het.

Kabinetsminister

Die Suid-Afrikaanse kabinet in 1958. Voor: dr. Eben Dönges, Paul Sauer, dr. Hendrik Verwoerd, dr. E.G. Jansen, adv. C.R. Swart, adv. Eric Louw. Agter: J.J. Serfontein, M.D.C. de Wet, dr. A.J.R. van Rhijn, sen. Jan de Klerk, Ben Schoeman, P.K. le Roux, adv. F.C. Erasmus en Tom Naudé.

Ná die Nasionale Party se verrassende oorwinning in 1948 stel dr. D.F. Malan hom aan as minister van spoorweë. In 1954 word hy minister van lande, bosbou en waterwese. Dit was deur sy toedoen dat die voormalige Paul Sauer-dam (nou die Kougadam) gebou is ter wille van die boere van die Kouga.

Die webwerf van die hoërskool wat na Paul Sauer genoem is, sê

Hy was ’n beminde minister wat nie geaarsel het om in die besonder die belange van sy kiesafdeling op die hart te dra nie.

Deur sy bemiddeling is die N2-Nasionale pad vanaf Kaapstad gebou met ook die beroemde Paul Sauer-brug (Groot Stormsrivierbrug) oor die Stormsrivier, as bekende landmerk in die Tsitsikamma. Hy het ook veel gedoen om die boswerker se lewensstandaard op te hef en hulle werktoestande te verbeter. As gevolg van sy toegewydheid en die bewondering wat sy kiesers in die Humansdorp-kiesafdeling vir hom gehad het, het die inwoners van Kareedouw besluit om die plaaslike skool na hom te genoem en sedert 1963 staan die skool bekend as Hoërskool Paul Sauer.

Aftrede

Sauer tree in 1963 uit die aktiewe politiek en is op 11 Januarie 1976 aan ’n longkwaal oorlede en op Stellenbosch begrawe.

Paul Sauer sal onthou word as die Prins van die Suid-Afrikaanse Politiek. Hy staan ook bekend as die grootste parlementariër van sy tyd. Hy was minister, wynboer, groot Afrikaner, gevatte spreker, demokraat en een van die grondleggers van ons hedendaagse verhoudingspolitiek.

Herinnering

Die teenswoordige Groot Stormsrivierbrug in die Oos-Kaap is in 1958 voltooi en na hom genoem. Die Kougadam, naby Patensie in dieselfde provinsie, het vanaf sy voltooiing in 1967 as die Paul Sauerdam bekend gestaan. Eweneens staan die hoërskool op die Oos-Kaapse dorp Kareedouw bekend as die Hoërskool Paul Sauer.

Bronne

• (en) Rosenthal, Eric, Encyclopaedia of Southern Africa, Juta and Company Limited, Kaapstad en Johannesburg, 1978.
• (en) Potgieter, D.J. (red.) 1972. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery (Nasou).
• (af) Schoeman, B.M. 1977. Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976. Pretoria: Aktuele Publikasies.

Eksterne skakels

• Time berig oor Sauer se reaksie op die Sharpeville-slagting Geargiveer 20 Februarie 2011 op Wayback Machine