Mogolryk: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
Taal
Lyn 106: Lyn 106:
|verteenwoordiger9 =
|verteenwoordiger9 =
|jaar_verteenwoordiger9 =
|jaar_verteenwoordiger9 =
|stat_jaar1 =1700<ref name="Richards1993">{{en}} {{cite book|last=Richards|first=John F.|title=The Mughal Empire|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-25119-8|doi=10.2277/0521251192|editor1-first=Gordon|editor1-last=Johnson|editor1-link=Gordon Johnson (historian)|editor2-first=C. A.|editor2-last=Bayly|editor2-link=Christopher Alan Bayly|accessdate=13 Februarie 2015|series=The New Cambridge history of India: 1.5|volume=I. The Mughals and their Contemporaries|location=Cambridge|pages=1, 190|date=18 Maart 1993}}</ref><ref>{{en}} John F. Richards, ''The Mughal Empire'', (Cambridge University Press, 1995), 1.</ref>
|stat_jaar1 =1700<ref name="Richards1993">{{en}} {{cite book|last=Richards|first=John F.|title=The Mughal Empire|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-25119-8|doi=10.2277/0521251192|editor1-first=Gordon|editor1-last=Johnson|editor2-first=C. A.|editor2-last=Bayly|accessdate=13 Februarie 2015|series=The New Cambridge history of India: 1.5|volume=I. The Mughals and their Contemporaries|location=Cambridge|pages=1, 190|date=18 Maart 1993}}</ref><ref>{{en}} John F. Richards, ''The Mughal Empire'', (Cambridge University Press, 1995), 1.</ref>
|stat_bev1 =150000000
|stat_bev1 =150000000
|stat_opp1 =3200000
|stat_opp1 =3200000
Lyn 127: Lyn 127:


[[Lêer:Taj Mahal, Agra, India.jpg|duimnael|links|Die [[Taj Mahal]], opgerig tussen 1632 en 1653 onder Mogolkeiser Shah Jahan, is die bekendste baken van die Mogolryk se [[argitektuur]].]]
[[Lêer:Taj Mahal, Agra, India.jpg|duimnael|links|Die [[Taj Mahal]], opgerig tussen 1632 en 1653 onder Mogolkeiser Shah Jahan, is die bekendste baken van die Mogolryk se [[argitektuur]].]]
[[Lêer:India in 1700 Joppen.jpg|duimnael|links|Die Mogolryk het op sy hoogtepunt omstreeks 1700 van [[Afghanistan]] na Suid-[[Indië]] gestrek.]]
[[Lêer:India in 1700 Joppen.jpg|duimnael|links|210px|Die Mogolryk het op sy hoogtepunt omstreeks 1700 van [[Afghanistan]] tot Suid-[[Indië]] gestrek.]]
Die '''Mogolryk''' ([[Oerdoe]]: مغلیہ سلطنت‎, ''Mug̱ẖliyah Salṭanat''),<ref name="Balfour">{{en}} {{cite book|last=Balfour|first=E.G.|authorlink=Edward Balfour|title=Encyclopaedia Asiatica: Comprising Indian-subcontinent, Eastern and Southern Asia|year=1976|publisher=Cosmo Publications|isbn=978-81-7020-325-4|location=New Delhi|at=bl. 460, bl. 488, bl. 897}}</ref> self-aangewys as '''Gurkani''' ([[Persies]]: گورکانیان‎, ''Gūrkāniyān''),<ref name="Thackston">{{en}} {{cite book|title=The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor|publisher=Modern Library|isbn=978-0-375-76137-9|author=Zahir ud-Din Mohammad|authorlink=Babur|editor=Thackston, Wheeler M.|editor-link=Wheeler Thackston|location=New York|page=xlvi|date=10 September 2002}}</ref> was 'n Persinisierde<ref name="persianatemogul">{{en}} {{cite book|title=God and Logic in Islam: The Caliphate of Reason|author=John Walbridge|page=165|quote=Persianate Mogul Empire.}}</ref><ref>{{en}} {{cite book|title=Britain and the Persian Gulf: 1795–1880|author=John Barrett Kelly|page=473}}</ref> ryk wat oor groot dele van die [[Indiese subkontinent]] gestrek het en deur 'n dinastie van Mongoolse en [[Tsjagatai-khanaat|Tsjagatai-Turkse]] oorsprong regeer is.<ref name="Richards1995">{{en}} {{citation|last=Richards|first=John F.|title=The Mughal Empire|url=http://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC|accessdate=13 Februarie 2015|year=1995|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-56603-2|page=6}}</ref><ref name="Schimmel2004">{{en}} {{citation|last=Schimmel|first=Annemarie|title=The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture|url=http://books.google.com/books?id=N7sewQQzOHUC|accessdate=13 Februarie 2015|year=2004|publisher=Reaktion Books|isbn=978-1-86189-185-3|page=22}}</ref><ref name="Balabanlilar2012">{{en}} {{citation|last=Balabanlilar|first=Lisa|title=Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia|url=http://books.google.com/books?id=7PS6PrH3rtkC|accessdate=13 Februarie 2015|date=15 Januarie 2012|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84885-726-1|page=2}}</ref> Die Mogolryk het tussen 1526 en 1857 op die Indiese subkontinent bestaan. Die kernland van die ryk het in die Noord-Indiese [[Indus]]-[[Ganges]]-vlak rondom die stede [[Delhi]], [[Agra]] en [[Lahore]] geleë. Op die hoogtepunt van sy mag in die 17de eeu het die Mogolryk byna die hele subkontinent en dele van die hedendaagse [[Afghanistan]] beheer. Op 3,2 miljoen vierkante kilometer het tussen 100 en 150 miljoen mense geleef.
Die '''Mogolryk''' ([[Oerdoe]]: مغلیہ سلطنت‎, ''Mug̱ẖliyah Salṭanat'';<ref name="Balfour">{{en}} {{cite book|last=Balfour|first=E.G.|title=Encyclopaedia Asiatica: Comprising Indian-subcontinent, Eastern and Southern Asia|year=1976|publisher=Cosmo Publications|isbn=978-81-7020-325-4|location=New Delhi|at=bl. 460, bl. 488, bl. 897}}</ref> [[Persies]]: گورکانیان‎, ''Gūrkāniyān'')<ref name="Thackston">{{en}} {{cite book|title=The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor|publisher=Modern Library|isbn=978-0-375-76137-9|author=Zahir ud-Din Mohammad|editor=Thackston, Wheeler M.|location=New York|page=xlvi|date=10 September 2002}}</ref> was 'n ryk wat deur die Persiese kultuur beïnvloed is<ref name="persianatemogul">{{en}} {{cite book|title=God and Logic in Islam: The Caliphate of Reason|author=John Walbridge|page=165|quote=Persianate Mogul Empire.}}</ref><ref>{{en}} {{cite book|title=Britain and the Persian Gulf: 1795–1880|author=John Barrett Kelly|page=473}}</ref> en oor groot dele van die [[Indiese subkontinent]] gestrek het. Dit is deur 'n dinastie van Mongoolse en [[Tsjagatai-khanaat|Tsjagatai-Turkse]] oorsprong regeer.<ref name="Richards1995">{{en}} {{citation|last=Richards|first=John F.|title=The Mughal Empire|url=http://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC|accessdate=13 Februarie 2015|year=1995|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-56603-2|page=6}}</ref><ref name="Schimmel2004">{{en}} {{citation|last=Schimmel|first=Annemarie|title=The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture|url=http://books.google.com/books?id=N7sewQQzOHUC|accessdate=13 Februarie 2015|year=2004|publisher=Reaktion Books|isbn=978-1-86189-185-3|page=22}}</ref><ref name="Balabanlilar2012">{{en}} {{citation|last=Balabanlilar|first=Lisa|title=Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia|url=http://books.google.com/books?id=7PS6PrH3rtkC|accessdate=13 Februarie 2015|date=15 Januarie 2012|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84885-726-1|page=2}}</ref> Die Mogolryk het tussen 1526 en 1857 bestaan. Die hoofgrondgebied van die ryk was op die Noord-Indiese [[Indus]]-[[Ganges]]-vlakte rondom die stede [[Delhi]], [[Agra]] en [[Lahore]] geleë. Op die hoogtepunt van sy mag in die 17de eeu het die Mogolryk byna die hele subkontinent en dele van die hedendaagse [[Afghanistan]] beheer. Op 3,2 miljoen vierkante kilometer het tussen 100 en 150 miljoen mense geleef.


Die heerser is Mogol, Groot-Mogol of Mogolkeiser genoem. In die staats- en hoftaal Persies, wat die oorspronklike [[moedertaal]] van die Mogole – die Tsjagatais, 'n [[Turkse tale|Oos-Turkse taal]] – verplaas het, lui die heersertitel پادشاه ''pādšāh''. Dit is hoër as die koninklike titel [[sjah]] en met 'n [[keiser]] vergelykbaar.
Die heerser is grootmogol of Mogolkeiser genoem. In die staats- en hoftaal, Persies, wat die oorspronklike [[moedertaal]] van die Mogols – Tsjagatais, 'n [[Turkse tale|Oos-Turkse taal]] – vervang het, lui die heerserstitel پادشاه ''pādšāh''. Dit is hoër as die koninklike titel [[sjah]] en met 'n [[keiser]] vergelykbaar.


Die eerste Groot-Mogol Babur (1526–1530), 'n vors van [[Sentraal-Asië|Sentraal-Asiatiese]] oorsprong van die [[Timoeriede]]-dinastie,<ref>{{de}} Annemarie Schimmel: ''Im Reich der Großmuguln. Geschichte, Kunst, Kultur.'' Verlag C. H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46486-6, bl. 7</ref> het vanuit die gebied van die huidige lande Afghanistan en [[Oesbekistan]] die Sultanaat van Delhi verower. As mees belangrike Mogol-heerser word [[Akbar die Grote]] (1556–1605) beskou, wie die ryk militaristies, polities en ekonomies gevestig het. Onder [[Aurangzeb]] (1658–1707) het die Mogolryk sy grootste uitbreiding bereik. Dit het egter deur sy territoriale uitbreiding finansieel en militêr oorspan, waardeur die ryk in die loop van die 18de eeu tot 'n plaaslike krag binne Indië se politiese struktuur gekrimp het. Verskeie swaar militêre nederlae teen die Marathi, Persiese en Afghaanse, asook die intensivering van godsdienstige teenstellings in die binneland tussen die [[Moslem]]se "regerende kaste" en die onderworpene meerderheid van die bevolking van landelike [[Hindoeïsme|Hindoes]], bevoordeel sy afkoms bykomend. Na die Indiese opstand van 1857 is Bahadur Shah II, die laaste Groot-Mogol van Delhi, in 1858 deur die Britte veroordeel, afgesit en na [[Mianmar|Birma]] verban. Die gebied het deel geword van [[Brits-Indië]].
Die eerste grootmogol, Baboer (1526–1530), 'n vors van [[Sentraal-Asië|Sentraal-Asiatiese]] oorsprong van die [[Timoeriede]]-dinastie,<ref>{{de}} Annemarie Schimmel: ''Im Reich der Großmuguln. Geschichte, Kunst, Kultur.'' Verlag C. H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46486-6, bl. 7</ref> het vanuit die gebied van die huidige lande Afghanistan en [[Oesbekistan]] die Sultanaat van Delhi verower. [[Akbar die Grote]] (1556–1605) word as die belangrikste Mogol-heerser beskou. Hy het die ryk militaristies, polities en ekonomies gevestig. Onder [[Aurangzeb]] (1658–1707) het die Mogolryk sy grootste uitbreiding beleef. Sy territoriale uitbreiding het hom egter finansieel en militêr geknou, waardeur die ryk in die loop van die 18de eeu tot 'n plaaslike mag binne Indië se politiese struktuur gekrimp het. Verskeie swaar militêre nederlae teen die Marathi, Perse en Afghane, asook die intensifisering van godsdienstige botsings in die binneland tussen die [[Moslem]]se "regerende kaste" en die onderworpe meerderheid van die bevolking van landelike [[Hindoeïsme|Hindoes]], het verder sy ondergang verhaas. Ná die Indiese opstand van 1857 is Bahadur Shah II, die laaste grootmogol van Delhi, in 1858 deur die Britte veroordeel, van die troon gesit en na [[Mianmar|Birma]] verban. Die gebied het deel geword van [[Brits-Indië]].


Vir die nageslag het ryke bewyse van 'n deur Persiese en Indiese kunstenaars geïnspireerde [[argitektuur]], [[skilderkuns]] en [[poësie]] bewaar gebly.
Vir die nageslag het ryke bewyse van 'n [[argitektuur]], [[skilderkuns]] en [[poësie]] wat deur Persiese en Indiese kunstenaars geïnspireer is, bewaar gebly.


== Verwysings ==
== Verwysings ==

Wysiging soos op 11:52, 11 April 2019

گورکانیان (Persies)
Gūrkāniyān
مغلیہ سلطنت (Oerdoe)
Mug̱ẖliyah Salṭanat
Gurkani
↓ 1526–1857 ↓
Vlag Wapenskild
Vlag Wapen
Ligging of Mogolryk
Ligging of Mogolryk
Die Mogolryk tydens die heerskap van Aurangzeb ca. 1700.
Hoofstad Agra (1526–1571)
Fatehpur Sikri (1571–1585)
Lahore (1585–1598)
Agra (1598–1648)
Shahjahanabad/Delhi (1648–1857)
Taal/Tale Persies (amptelike en hoftaal)[1]
Tsjagatais (net aanvanklik)
Oerdoe (later tydperk)
Godsdiens Islam (1526–1857)
Din-e Ilahi (1582–1605)
Regering Monargie
Keiser[2]
 - 1526–1530 Babur (eerste)
 - 1837–1857 Bahadur Shah II (laaste)
Historiese tydperk Nuwe Tyd
 - Eerste Slag van Panipat 21 April 1526
 - Indiese opstand 10 Mei 1857
 - Beleg van Delhi 21 September 1857
Oppervlakte
 - 1700[3][4] 3 200 000 km2
1 235 527 sq mi
Bevolking
 - 1700[3][4] skatting 150 000 000 
     Digtheid 46,9 /km² 
121,4 /sq mi
Geldeenheid Roepee
Voorafgegaan deur		 Opgevolg deur
Timoeriede
Sultanaat van Delhi
Adil Shahi-dinastie
Sultanaat van Bengaal
Deccan-sultanate
Maratha-ryk
Durrani-ryk
Brits-Indië
Staat van Hyderabad
Koninkryk van Mysore
Die Taj Mahal, opgerig tussen 1632 en 1653 onder Mogolkeiser Shah Jahan, is die bekendste baken van die Mogolryk se argitektuur.
Die Mogolryk het op sy hoogtepunt omstreeks 1700 van Afghanistan tot Suid-Indië gestrek.

Die Mogolryk (Oerdoe: مغلیہ سلطنت‎, Mug̱ẖliyah Salṭanat;[5] Persies: گورکانیان‎, Gūrkāniyān)[6] was 'n ryk wat deur die Persiese kultuur beïnvloed is[7][8] en oor groot dele van die Indiese subkontinent gestrek het. Dit is deur 'n dinastie van Mongoolse en Tsjagatai-Turkse oorsprong regeer.[9][10][11] Die Mogolryk het tussen 1526 en 1857 bestaan. Die hoofgrondgebied van die ryk was op die Noord-Indiese Indus-Ganges-vlakte rondom die stede Delhi, Agra en Lahore geleë. Op die hoogtepunt van sy mag in die 17de eeu het die Mogolryk byna die hele subkontinent en dele van die hedendaagse Afghanistan beheer. Op 3,2 miljoen vierkante kilometer het tussen 100 en 150 miljoen mense geleef.

Die heerser is grootmogol of Mogolkeiser genoem. In die staats- en hoftaal, Persies, wat die oorspronklike moedertaal van die Mogols – Tsjagatais, 'n Oos-Turkse taal – vervang het, lui die heerserstitel پادشاه pādšāh. Dit is hoër as die koninklike titel sjah en met 'n keiser vergelykbaar.

Die eerste grootmogol, Baboer (1526–1530), 'n vors van Sentraal-Asiatiese oorsprong van die Timoeriede-dinastie,[12] het vanuit die gebied van die huidige lande Afghanistan en Oesbekistan die Sultanaat van Delhi verower. Akbar die Grote (1556–1605) word as die belangrikste Mogol-heerser beskou. Hy het die ryk militaristies, polities en ekonomies gevestig. Onder Aurangzeb (1658–1707) het die Mogolryk sy grootste uitbreiding beleef. Sy territoriale uitbreiding het hom egter finansieel en militêr geknou, waardeur die ryk in die loop van die 18de eeu tot 'n plaaslike mag binne Indië se politiese struktuur gekrimp het. Verskeie swaar militêre nederlae teen die Marathi, Perse en Afghane, asook die intensifisering van godsdienstige botsings in die binneland tussen die Moslemse "regerende kaste" en die onderworpe meerderheid van die bevolking van landelike Hindoes, het verder sy ondergang verhaas. Ná die Indiese opstand van 1857 is Bahadur Shah II, die laaste grootmogol van Delhi, in 1858 deur die Britte veroordeel, van die troon gesit en na Birma verban. Die gebied het deel geword van Brits-Indië.

Vir die nageslag het ryke bewyse van 'n argitektuur, skilderkuns en poësie wat deur Persiese en Indiese kunstenaars geïnspireer is, bewaar gebly.

Verwysings

  1. ↑ (en) Conan, Michel (2007). Middle East Garden Traditions: Unity and Diversity : Questions, Methods and Resources in a Multicultural Perspective, Volume 31. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. p. 235. ISBN 978-0-88402-329-6.
  2. ↑ (en) Volume 34 Publisher Printed for Sir Richard Phillips, 1812 Original from Harvard University
  3. ↑ (en) Richards, John F. (18 Maart 1993). Johnson, Gordon; Bayly, C. A. (reds.). The Mughal Empire. The New Cambridge history of India: 1.5. Vol. I. The Mughals and their Contemporaries. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1, 190. doi:10.2277/0521251192. ISBN 978-0-521-25119-8. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (hulp)
  4. ↑ (en) John F. Richards, The Mughal Empire, (Cambridge University Press, 1995), 1.
  5. ↑ (en) Balfour, E.G. (1976). Encyclopaedia Asiatica: Comprising Indian-subcontinent, Eastern and Southern Asia. New Delhi: Cosmo Publications. bl. 460, bl. 488, bl. 897. ISBN 978-81-7020-325-4.
  6. ↑ (en) Zahir ud-Din Mohammad (10 September 2002). Thackston, Wheeler M. (red.). The Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor. New York: Modern Library. p. xlvi. ISBN 978-0-375-76137-9.
  7. ↑ (en) John Walbridge. God and Logic in Islam: The Caliphate of Reason. p. 165. Persianate Mogul Empire.
  8. ↑ (en) John Barrett Kelly. Britain and the Persian Gulf: 1795–1880. p. 473.
  9. ↑ (en) Richards, John F. (1995), The Mughal Empire, Cambridge University Press, p. 6, ISBN 978-0-521-56603-2, http://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC, besoek op 13 Februarie 2015 
  10. ↑ (en) Schimmel, Annemarie (2004), The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture, Reaktion Books, p. 22, ISBN 978-1-86189-185-3, http://books.google.com/books?id=N7sewQQzOHUC, besoek op 13 Februarie 2015 
  11. ↑ (en) Balabanlilar, Lisa (15 Januarie 2012), Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia, I.B.Tauris, p. 2, ISBN 978-1-84885-726-1, http://books.google.com/books?id=7PS6PrH3rtkC, besoek op 13 Februarie 2015 
  12. ↑ (de) Annemarie Schimmel: Im Reich der Großmuguln. Geschichte, Kunst, Kultur. Verlag C. H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46486-6, bl. 7
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Mogolryk&oldid=1974210"