Nogai

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Nogai
ногай тили
nogay tili
Gepraat in: Vlag van Rusland Rusland 
Gebied: Kaukasus
Totale sprekers: 87 410[1]
Taalfamilie: Turkies
 Kipchak
  Kipchak-Nogai
   Nogai 
Skrifstelsel: Cyrilliese alfabet 
Amptelike status
Amptelike taal in: Vlag van Rusland Rusland
Gereguleer deur: geen
Taalkodes
ISO 639-1: geen
ISO 639-2: nog
ISO 639-3: nog

Nogai is ’n Turkiese taal wat in Suidwes-Rusland gepraat word. Daar is drie dialekte: Qara-Nogai (Swart of Noord-Nogai) wat in Dagestan gepraat word; Ware Nogai in Stawropol en Aqnogai (Wit of Wes-Nogai) aan die Koebanrivier. Qara-Nogai en Ware Nogai is baie nou verwant aan mekaar terwyl Aqnogai redelik van hulle verskil.

Oorsprong en ontwikkeling[wysig | wysig bron]

Die Nogais, wat afstammelinge van die Goue Horde is, se naam kom van die kleinseun van Djengis Khan, Nogai Khan, wat aan die einde van die 13de eeu oor die nomadiese volk wes van die Donau regeer het. Hulle het hulle later gevestig aan die Swartsee-kus van die hedendaagse Oekraïne.

Die taal is aanvanklik in die Arabiese alfabet geskryf en later in die Latynse alfabet. In 1938 is die Cyrilliese alfabet in gebruik geneem.

Die verbanning van die Nogais uit die Oekraïne in die 19de eeu het die Nogai-sprekers in verskeie geografies geïsoleerde groepe laat versplinter. Sommige is na Turkye, ander na Roemenië en ander het in Rusland gebly, in Noord-Dagestan en naburige streke soos Tsjetsjnië.

Alfabet[wysig | wysig bron]

Arabiese alfabet[wysig | wysig bron]

Voor 1928 is die Arabiese alfabet vir Nogai gebruik. Dit het al die letters van dié alfabet ingesluit, plus die bykomende letters vir klanke eie aan Nogai:

ڮ, ۇ, ۋ, پ, ںُ, چ, ژ , گ

Die alfabet is nie wyd gebruik nie.

Latynse alfabet[wysig | wysig bron]

In 1928 is die Latynse alfabet in gebruik geneem:

A a B в Ç ç D d E e Ә ә G g Ƣ ƣ
I i K k L l M m N n Ꞑ ꞑ O o Ө ө
P p Q q R r S s Ş ş T t U u Y y
J j Ь ь Z z V v

Die letters C c, I̡ ı̡, F f, H h, X x, Ƶ ƶ is in 1931 bygevoeg en die letter S̷ s̷ in 1933. In 1936 is die letters Ç ç, Ә ә, H h, I̡ ı̡ uitgelaat.

Cyrilliese alfabet[wysig | wysig bron]

Die Cyrilliese Nogai-alfabet is in 1938 geskep. Die laaste hervorming het in 1950 plaasgevind, waarna die alfabet so daar uitsien.

А а Аь аь Б б В в Г г Д д Е е Ё ё
Ж ж З з И и Й й К к Л л М м Н н
Нъ нъ О о Оь оь П п Р р С с Т т У у
Уь уь Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ
Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Nogai" (in Engels). Ethnologue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Junie 2019. Besoek op 20 Oktober 2015.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]