Valentynsdag
Valentynsdag is 'n dag waarop geliefdes ekstra aandag aan mekaar gee deur geskenke, blomme of kaartjies uit te ruil. Valentynsdag word op 14 Februarie gevier, en is gewild in baie lande regoor die wêreld, alhoewel dit nie gewoonlik 'n amptelike vakansiedag is nie. Die dag is vernoem na 'n vroeë Christelike martelaar, Sint Valentyn, en is ingestel nadat Pous Gelasius I dit in 496 as die dag van die Heilige Valentyn verklaar het.
Aanvanklik is daar nie 'n romantiese betekenis aan Valentynsdag gekoppel nie. Dit is eers in die laat Middeleeue tydens die bloeitydperk van hoofse liefde dat romantiese gebruike met hierdie dag geassosieer is. Die gedigte van Chaucer word dikwels aangehaal as die eerste vorme van valentynsgedigte. Teen die vyftiende eeu het daar 'n tradisie ontwikkel waarvolgens verliefdes vir mekaar blomme, lekkergoed, en kaartjies gestuur het. Dit het belangrik geword om 'n gepaste valentynsgedig, of boodskap in die handgemaakte kaartjie te skryf. In die negentiende eeu, met die aanvang van meganisasie, is valentynskaartjies vir die eerste keer op grootskaal in fabrieke vervaardig. Hierdie gekoopte kaartjies het dan ook die vroeëre handgemaakte kaartjies gedeeltelik vervang.
Historiese agtergrond[wysig | wysig bron]
Daar is onsekerheid oor die presiese oorsprong van Valentynsdag. Daar was verskeie vroeë Christelike martelaars met die naam Valentyn. Die Valentyne na wie Valentynsdag vernoem is, is waarskynlik Valentyn van Rome (Valentinus presb. m. Romae) en Valentyn van Terni (Valentinus ep. Interamnensis m. Romae). Valentyn van Rome was 'n priester in Rome wat in 269 nC gemartel is en begrawe is langs die Via Flamina ('n belangrike Romeinse pad van Rome na die Ooskus van Italië). Valentyn van Terni was die biskop van Interamna (die moderne stad Terni in Italië), en is moontlik tydens die vervolging van Keiser Aurelianus doodgemartel. Hy is ook langs die Via Flamina begrawe. Daar is dus onsekerheid na wie Valentynsdag vernoem is, en al wat werklik bekend is, is dat die Heilige Valentyn op 14 Februarie langs die Via Flamina begrawe is.[1] In 496 nC het Pous Gelasius I die dag tot die dag van die Heilige Valentyn verklaar.
Die viering van Valentynsdag op 14 Februarie, vind plaas tydens die voormalige Romeinse fees Lupercalia wat van 13 tot 15 Februarie gevier is. Lupercalia was 'n baie ou, en moontlik selfs voor-Romeinse heidense fees wat bedoel was om bose geeste te verdryf, die stad rein te maak, en na vrugbaarheid toe te lei. Na die opkoms van die Christendom is Lupercalia, net soos die ander heidense feeste, deur die Rooms Katolieke Kerk verbied. Sommige skrywers dink dan ook dat Valentynsdag op die vrugbaarheidsaspekte van Lupercalia gebaseer is. Dit is egter onwaarskynlik, onder andere omdat Valentynsdag eers in die veertiende eeu met romantiese liefde verbind is, en aanvanklik slegs die herdenking van Valentyn se marteling was.[2][3][4][5]
Deur die jare is daar menigte legendes oor die Heilige Valentyn geskep. Dit is aangehelp deur die feit dat byna niks oor sy lewe bekend was nie, of dat die bronne deesdae nie meer bestaan nie. Volgens die Passio Marii et Marthae, 'n werk van twyfelagtige betroubaarheid uit die vyfde of sesde eeu, was Valentyn vir sy Christenskap vervolg en deur die Romeinse Keiser Claudius II ondervra.[5] Claudius was beïndruk deur Valentyn, en het hom probeer oortuig om sy Christenskap af te sweer en sy lewe te red. Valentyne het egter geweier en eerder probeer om Claudius te bekeer. As gevolg hiervan is hy tereggestel. Maar voor sy teregstelling, het hy 'n wonderwerk gedoen deur sy tronkwag se blinde dogter te genees. Hierdeur het die wag se hele familie tot bekering gekom en is hulle gedoop. Verder het Valentyn ook geheime Christelike troues uitgevoer vir soldate. Die Keiser het glo huwelike deur sy soldate verbied, aangesien hy geglo het dat getroude mans nie goeie soldate sou maak nie. Volgens ander legendes het Valentyn hartjies uit perkament uitgesny en aan die soldate en vervolgde Christene gegee om hulle "te herinner aan God se liefde en hulle aan te moedig om te volhard in geloof". Dit sou dan 'n moontlike oorsprong vir die latere gebruik van hartjies op Valentynsdag wees.[6][7] Hierdie legendes is deur ander boeke herhaal en bygewerk.
Valentynsgedigte[wysig | wysig bron]
Die moderne Valentynsdag met sy klem op romantiese liefde dateer terug na die veertiende eeu, en die gedigte van Geoffrey Chaucer word soms voorgehou as die eerste voorbeelde daarvan. Sy beroemde gedig oor die verliefde voëls, volg dan:
- For this was on seynt Volantynys day
- Whan euery bryd comyth there to chese his make.
In moderne spelling (maar ou taal):
- For this was on Saint Valentine's Day,
- When every bird cometh there to choose his mate.
Of rofweg in Afrikaans: Want dit was op Sint-Valentynsdag, as die voëltjies hulle bruide kom soek
Daar word egter ook beweer dat Chaucer glad nie 14 Februarie in gedagte gehad het toe hy die vers neergepen het nie, maar eerder 3 Mei, 'n dag wat na Valentyn van Genua vernoem is. Rondom 14 Februarie is dit bowendien een van die koudste tye van die jaar in Engeland, en paar daar geen voëls nie.
Die oudste behoue egte Valentynsgedig is in 1416 deur die Franse hertog Karel van Orléans aan sy vrou geskryf terwyl hy in Engeland in die Toring van Londen opgesluit was. Die gedig is eintlik baie hartseer en handel daaroor dat hy sy vrou al 'n meer as 'n jaar lank nie gesien het nie. Die oorspronklike Franse weergawe begin met:
- Je suis desja d'amour tanné
- Ma tres doulce Valentinée...
'n Moderne weergawe van die hertog se eie vertaling in Engels:
- I am already sick of love,
- My very gentle Valentine...
Rofweg in Afrikaans: Ek is al siek van verlang na jou, my mooiste liefste Valentyn
Sommige gedigte het beroemde valentynsgedigte geword, soos Roses are red, and violets are blue. Hierdie gediggie is eintlik al baie oud, en die eerste weergawe kom in Edmund Spenser se gedig The Faerie Queene van 1590 voor:
- She bath'd with roses red, and violets blew,
- And all the sweetest flowres, that in the forrest grew.
Daar is dan ook honderde weergawes van hierdie gedig, waarvan sommiges heel satiries is. Die mees algemene moderne weergawe is waarskynlik:
- Roses are red,
- Violets are blue,
- Sugar is sweet,
- And so are you.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ darium Romanum ex Decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II Instauratum Auctoritate Pauli PP. VI Promulgatum (Typis Polyglottis Vaticanis, MCMLXIX), p. 117
- ↑ Michael Matthew Kaylor, Secreted Desires: The Major Uranians: Hopkins, Pater and Wilde, ISBN 978-80-210-4126-4 [1]
- ↑ Henry Ansgar Kelly, Chaucer and the Cult of Saint Valentine
- ↑ Ansgar, 1986, pp. 58–63
- ↑ 5,0 5,1 Oruch, Jack B., "St. Valentine, Chaucer, and Spring in February", Speculum, 56 (1981): 534–65. Colfa.utsa.edu
- ↑ Cass R. Sandak. Valentine's Day. Silver Burdett Press. bl. 11
- ↑ Ann Tompert, Kęstutis Kasparavičius, 2004, Saint Valentine, Boyds Mills Press
Bronne[wysig | wysig bron]
- Hierdie artikel maak gebruik van materiaal op die Nederlandse en Engelse Wikipedias.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Valentynsdag.- (en) "Valentine's Day". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 April 2019.
Christelike feeste en herdenkings (chronologies) | ||
|---|---|---|
| Kerskring |  | |
| Paaskring | ||
| Jaarkring | ||
| Mariafeeste | ||
