Neolitiese Omwenteling: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added

Inline

Wysiging soos op 16:30, 23 Maart 2020

Die Neolitiese Omwenteling, Neolitiese Rewolusie of Landbouomwenteling was die grootskaalse oorgang van baie menslike kulture tydens die Neolitikum, of Nuwe Steentydperk, van ’n leefstyl van jag en kos uit die natuur na een van landbou en vestiging, wat ’n toenemend groter bevolking moontlik gemaak het.^[1] Hierdie gevestigde gemeenskappe het mense in staat gestel om plante te bestudeer om vas te stel hoe hulle groei en ontwikkel.^[2] Die nuwe kennis het gelei tot die aanplanting van gewasse.^[2]^[3]

Volgens argeologiese data het die domestisering van verskillende soorte plante en diere afsonderlik van mekaar op verskillende plekke op aarde plaasgevind, vanaf die epog Holoseen^[4] (sowat 12 500 jaar gelede).^[5] Dit was die eerste verifieerbare omwenteling in landbou ter wêreld. Die Neolitiese Omwenteling het die verskeidenheid beskikbare kosse aansienlik verminder en dit het ’n afname in die gehalte van menslike voeding tot gevolg gehad.^[6]

Die omwenteling het meer behels as die aanvaarding van ’n beperkte hoeveelheid tegnieke om voedsel te vervaardig. Oor die volgende millenniums het die klein en beweeglike groepe jagter-versamelaars wat die menslike voorgeskiedenis gekenmerk het, verander in nienomadiese gemeenskappe met geboude huise en dorpe. Hierdie gemeenskappe het hulle natuurlike omgewing radikaal verander deur middel van gespesialiseerde voedselkweking, met bedrywighede soos besproeiing en ontbossing wat die vervaardiging van meer kos moontlik gemaak het. Nog ontwikkelings wat wyd voorgekom het, is die tem van diere, pottebakkery, gepoleerde klipgereedskap en vierkantige huise.

Hierdie ontwikkelings het die basis verskaf vir gesentraliseerde administrasies en politieke strukture, hiërargiese ideologieë, ontpersoonlikte kennisstelsels (byvoorbeeld skryf), digbevolkte nedersettings, die spesialisering en verdeling van arbeid, meer handel, die ontwikkeling van niedraagbare kuns en argitektuur en die besit van eiendom. Die vroegs bekende beskawing het in Sumer in Suid-Mesopotamië ontwikkel (omstreeks 6 500 v.C.); die ontstaan daarvan het ook die Bronstydperk ingelui.^[7]

Die verhouding tussen bogenoemde Neolitiese verskynsels en die ontstaan van landbou, die volgorde van hulle ontstaan en die onderlinge verhouding tussen hulle op verskillende Neolitiese terreine is steeds die onderwerp van akademiese debatte, en verskil van plek tot plek. Dit was dus nie die gevolg van universele wette van sosiale evolusie nie.^[8]^[9] Die eerste ontwikkeling van die Neolitiese Omwenteling was in die Levant, omstreeks 10 000 v.C., gevolg deur ander terreine in die groter Vrugbare Halfmaan.

Landbouoorgang

Die term "Neolitiese Omwenteling" is deur V. Gordon Childe gevestig in sy boek van 1936, Man Makes Himself.^[12]^[13] Childe het die begrip bekend gestel as die eerste in ’n reeks landbouomwentelings in die Midde-Oosterse geskiedenis. Die tydperk word as ’n "omwenteling" of "rewolusie" beskryf om die belangrikheid daarvan aan te dui, en die groot belangrikheid en mate van die veranderings wat dit teweeggebring het in die gemeenskappe waar nuwe landboupraktyke geleidelik aangeneem en verfyn is.

Die begin van die proses dateer van 10 000 tot 8 000 v.C. in die Vrugbare Halfmaan^[5]^[14] en moontlik 8000 v.C. in die Kukmoeras in Melanesië.^[15]^[16]

Die oorgang word oënskynlik oral verbind met ’n verandering van ’n grootliks nomadiese jagter-versamelaarbestaan in ’n meer gevestigde, landbougebaseerde een, asook die begin van die domestisering van verskeie plant- en dierspesies – na gelang van die spesies wat plaaslik beskikbaar was en waarskynlik ook die plaaslike kultuur. Onlangse argeologiese navorsing dui daarop dat die oorgang in sommige streke, soos op die Suidoos-Asiatiese Skiereiland, nie lineêr was nie, maar van die omgewing afgehang het.^[17]

Daar is verskeie mededingende teorieë oor wat beskawings daartoe gedryf het om met landbou te begin, hoewel hulle mekaar nie uitsluit nie. Die belangrikste teorieë is:

Die oasisteorie, wat oorspronklik in 1908 deur die Amerikaanse geoloog Raphael Pumpelly voorgestel en in 1928 deur V. Gordon Childe in sy boek Man Makes Himself gewild gemaak is.^[18] Volgens dié teorie het gemeenskappe in oasisse saamgetrek namate die klimaat droër geword het weens die Atlantiese depressie wat noordwaarts geskuif het, en hier het hulle noodgedwonge noue kontak met diere gehad, wat toe gedomestiseer is, saam met die plant van sade. Vandag kry dié teorie min aftrek, want daaropvolgende data oor die klimaat het aangedui die streek het natter geword en nie droër nie.^[19]
Die heuwelagtige-hange-teorie, wat in 1948 deur die Amerikaanse argeoloog Robert Braidwood voorgestel is, waarvolgens landbou aan die heuwelagtige hange van die Taurus- en Zagrosberge begin het waar die klimaat nie droër was as wat Childe geglo het nie, en vrugbare grond het het ’n verskeidenheid plante en diere beskikbaar vir domestisering gemaak.^[20]

Volgens die feesmodel van Brian Hayden^[21] is landbou aangevuur deur die grootdoenerige vertoon van mag, soos die hou van feeste, om oorheersing uit te oefen. Dit het die bymekaarmaak van groot hoeveelhede kos genoodsaak en dus tot landboutegnologie gelei.
Die demografiese teorieë van die Amerikaanse geograaf Carl Sauer^[22] wat deur die argeoloë Lewis Binford^[23] en Kent Flannery aangeneem is, waarvolgens ’n toenemend onbeweeglike bevolking uitgebrei het totdat die plaaslike omgewing hulle nie meer kon onderhou nie, en dus het hulle meer kos nodig gehad as wat hulle bymekaar kon maak. Verskeie sosiale en ekonomiese faktore het die behoefte aan kos vergroot.
Die evolusionêre teorie, wat deur die Amerikaanse argeoloog David Rindos^[24] en ander voorgestel is, waarvolgens landbou ’n evolusionêre aanpassing van plante en mense was. Dit het begin met die beskerming van wilde plante en is gevolg deur die kies van plekke waar hulle moes groei.
Peter Richerson, Robert Boyd en Robert Bettinger^[25] het geglo die ontwikkeling van landbou het saamgeval met ’n toenemend stabiele klimaat aan die begin van die Holoseen. Ronald Wright het die teorie gewild gemaak.^[26]
Die impakteorie stel voor dele van ’n groot komeet of asteroïde wat die aarde getref het, het ’n groot uitwissing van diere veroorsaak en die laaste glasiale tyd beëindig. Dit kon meegebring het dat die evolusie van landbougemeenskappe nodig was sodat die mens kon oorleef.^[27]
Die Russiese filosoof en antropoloog Leonid Grinin meen die onafhanklike uitvinding van landbou het altyd plaasgevind in spesiale natuuromgewings (byvoorbeeld Suidoos-Asië). Daar word vermoed die kweek van graansoorte het iewers in die Nabye Ooste begin: aan die heuwels van Palestina of Egipte. Grinin dateer die begin van landbou uit die tydperk 12 000 tot 9 000 v.C., hoewel die fossiele van sommige gedomestiseerde plante en diere in sommige gevalle ouer is, tot tussen 14 000 en 15 000 jaar gelede.^[28]

Vroeë oes van graan (23 000 v.C.)

Die ontleding van slytasiepatrone aan vyf kliplemme wat ontdek is by Ohalo II, ’n 23 000 jaar oue kamp van visser-jagter-versamelaars aan die kus van die See van Galilea, Noord-Israel, verskaf die vroegste bewyse vir die gebruik van oesgereedskap vir graan.^[29] Die terrein is by die kruispunt van die Bo-Paleolitikum en die vroeë Epipaleolitikum, en word aan albei tydperke toegeskryf.^[30]

Die slytasiepatrone dui aan die gereedskap is gebruik vir die oes van amperryp, halfgroen wilde graansoorte, kort voordat die graan ryp was.^[29] Dit werp lig op die graanoesmetodes van sowat 8 000 jaar voor die Natufiese kultuur en 12 000 jaar voor die vestiging van landbougemeenskappe in die Nabye Ooste.^[29] Dit stem ooreen met bwyse vir die gebruik vir maalgereedskap van klip.^[29]

Aanplanting van plante

Nadat landbou momentum begin kry het, omstreeks 9 000 v.C., het mense graansoorte soos koring en gars begin kweek. Plante wat hulle sade langer behou het, is gestoor en weer geplant; plante met klein sade of ’n bitter smaak egter nie.

Die Israeliese plantgenetikus Daniel Zohary het verskeie plantspesies geïdentifiseer as "pioniergewasse". Hy het klem gelê op die belangrikheid van koring, gars en rog, en het voorgestel dat vlas, ertjies, keker-ertjies, bitterertjies en lensies ’n bietjie later gedomestiseer is. Hy het teorieë ondersteun van een, of hoogstens enkele, gevalle van die domestisering van elke takson wat in ’n boog uitgesprei het van die Levant tot in Europa.^[31]^[32] Gordon Hillman en Stuart Davies het eksperimente met ’n verskeidenheid wilde graansoorte uitgevoer om te wys die proses van domestisering sou oor ’n relatief kort tydperk van tussen 20 en 200 jaar plaasgevind het.^[33] Sommige van die eerste pogings het aanvanklik misluk en moed is opgegee met sekere plante, maar hulle is duisende jare later met sukses gekweek: Rog, wat in die Neolitiese Anatolië beproef is maar nie gewerk het nie, is duisende jare later suksesvol in Europa gekweek.^[34]

Selektief gekweekte vye, wildegars en wildehawer is op die Neolitiese terrein Gilgal I gekweek, waar argeoloë in 2006^[35] kiste sade ontdek het in strata van omstreeks 11 000 jaar gelede. Die hoeveelheid het daarop gedui dat die plante nie versamel kon gewees het nie. Sommige van die sade wat gekweek en daarna gelos is in die Nabye Ooste, op terreine soos Gilgal, is later met sukses in ander dele van die wêreld gekweek.

Nadat boere hulle landboutegnieke soos besproeiing bemeester het (so lank gelede as die 6de millennium v.C. in Khuzistan),^[36]^[37] het hulle oorskotte begin oes wat gestoor moes word. Die meeste jagter-versamelaars kon nie kos vir lank bêre nie weens hulle rondtrekkery, terwyl mense wat hulle gevestig het hulle oorskotgraan kon stoor. Eindelik is graanskure ontwikkel waarin dorpenaars hulle graan vir langer kon bêre. Omdat hulle meer kos gehad het, het die bevolking gegroei en gemeenskappe het spesialiswerkers en beter gereedskap ontwikkel.

Die proses was nie lineêr nie, maar ’n komplekser poging, wat verskillende gemeenskappe op verskillende plekke op verskillende maniere aangepak het.

Die verspreiding van gewasse: gars

Een van die wêreld se belangrikste graansoorte, gars, is sowat 11 000 jaar gelede (omstreeks 9000 v.C.) in die Nabye Ooste gedomestiseer.^[38] Gars is ’n geharde plant wat in ’n verskeidenheid omstandighede kan groei.^[38] Argeobotaniese bewyse toon gars het teen 2 000 v.C. deur Eurasië versprei.^[38] Dit het deur verskeie roetes gebeur, op verskillende tye en verskillende plekke.^[38]

Ontwikkeling en verspreiding

Die Levant

Landbou het sowat 10 000 tot 9 000 jaar gelede in Suidwes-Asië begin ontwikkel. Die streek was die middelpunt van die kweek van drie graansoorte (eenkorrelkoring, emmerkoring en gars), vier peulgewasse (lensies, ertjies, bitter wilde-ertjies en keker-ertjies) en vlas. Domestisering was ’n stadige proses wat in verskeie streke plaasgevind het, en is voorafgegaan deur eeue, indien nie millenniums nie, van voorgedomestiseerde verbouing.^[39]

Die ontdekking van groot hoeveelhede saad en ’n meulsteen op die Epipaleolitiese terrein Ohalo II, van sowat 19 400 v.C., toon van die vroegste bewyse van die vooruitbeplanning van kos en dui daarop dat mense by Ohalo II die graan bewerk het voor hulle dit geëet het.^[40]^[41] Tell Aswad is die oudste landbouterrein, met gedomestiseerde emmerkoring wat van 10 800 v.C. dateer.^[42]^[43]

Kort daarna het gedopte gars gevolg; die vroegste bewyse van die domestisering daarvan is by Jerigo in die Jordaanvallei en by Iraq ed-Dubb in Jordanië.^[44] Ander terreine in die Levantynse korridor met vroeë bewyse van landbou sluit in Wadi Faynan 16 en Netiv Hagdud.^[5] Die Franse argeoloog Jacques Cauvin meen die setlaars het nie plante daar gedomestiseer nie, maar het daar aangekom, moontlik van die naburige Anti-Libanon, reeds toegerus met die saad om te plant.^[45]

In die oostelike Vrugbare Halfmaan is bewyse van die verbouing van wilde plante gevind by Chogha Golan in Iran, omstreeks 12 000 v.C., wat daarop dui domestisering het terselfdertyd op meer as een plek in die Vrugbare Halfmaan geskied.^[46] Die Neolitiese Qaraoun-kultuur is op sowat 50 plekke in Libanon geïdentifiseer rondom die bronfonteine van die Jordaanrivier, maar is nog nooit betroubaar dateer nie.^[47]^[48]

Europa

Argeoloë dateer die opkoms van voedselvervaardigende gemeenskappe in die Levantynse streek van Suidwes-Asië van die einde van die laaste glasiale tyd, omstreekss 12 000 v.C. Dit het teen die 8ste millennium v.C. in ’n paar streekspesifieke kulture ontwikkel. Oorblyfsels van voedselvervaardigende Egeïese gemeenskappe dateer van omstreeks 6500 v.C.: by Knossos, die Franchthigrot en ’n paar terreine op die vasteland van Thessalië. Neolitiese groepe het kort daarna verskyn in die Balkan en Suidsentraal-Europa. Die Neolitiese kulture van Suidoos-Europa (die Balkan en Egeïese beskawings) toon ’n mate van aaneenlopendheid met met groepe in Suidwes-Asië en Anatolië (byvoorbeeld Çatalhöyük).

Huidige bewyse dui daarop dat die Neolitiese kultuur deur Wes-Anatolië aan Europa bekend gestel is. Alle Neolitiese terreine in Europa bevat erdeware, asook plante en diere wat in Suidwes-Asië gedomestiseer is: eenkorrelkoring, emmer, gars, lensies, varke, bokke, skape en beeste. Genetiese data dui daarop dat geen onafhanklike domestisering van diere in die Neolitiese Europa plaasgevind het nie, maar dat alle getemde diere oorspronklik in Suidwes-Asië gedomestiseer is.^[49] Die vroegste bewyse van kaasvervaardiging dateer van 5500 v.C. in Kujawy, Pole.^[50]

Die verspreiding van die Neolitiese kultuur oor Europa heen, van die Egeïese beskawings tot in Brittanje, het sowat 2 500 jaar geduur (6500-4000 v.C.). Die Baltiese streek het effens later aan die beurt gekom, omstreeks 3500 v.C. Oor die algemeen vorm domestisering ’n "springende" patroon, want die Neolitikum het van een vrugbare streek na die ander uitgebrei, maar bergstreke oorgeslaan. Die ontleding van radiokoolstofdaterings wys duidelik Mesolitiese en Neolitiese bevolkings het vir tot ’n millennium langs mekaar gewoon in baie dele van Europa, veral op die Iberiese Skiereiland en aan die Atlantiese kus.^[51]

Koolstof-14-bewyse

Die verspreiding van die Neolitikum van die Nabye Ooste na Europa is eers in die 1970's deeglik bestudeer toe ’n aansienlike getal koolstof-14-daterings vir Neolitiese terreine beskikbaar geword het.^[52] Ammerman en Cavalli-Sforza het ’n lineêre verhouding tussen die ouderdom van ’n vroeë Neolitiese terrein en die afstand daarvan van die konvensionele bron in die Nabye Ooste (Jerigo) ontdek. Dit het gedemonstreer dat die Neolitikum gewoonlik teen ’n konstante spoed van sowat 1 km per jaar versprei het.^[52] Onlangser studies bevestig dié resultate en gee die spoed aan as 0,6-1,3 km per jaar met ’n sekerheid van 95%.^[52]

Ontleding van mitochondriale DNS

Sedert die oorspronklike verspreiding van die mens uit Afrika 200 000 jaar gelede het verskillende prehistoriese en historiese migrasies in Europa plaasgevind.^[53] As ’n mens in ag neem dat die beweging van mense dui op ’n gevolglike beweging van hulle gene, is dit moontlik om die impak van hierdie migrasies te raam deur die genetiese ontleding van menslike bevolkings.^[53] Landbou- en veeteeltpraktyke het 10 000 jaar gelede ontstaan in ’n streek van die Nabye Ooste bekend as die Vrugbare Halfmaan.^[53] Volgens die argeologiese rekords het hierdie verskynsel, bekend as die Neolitikum, vinnig van dié streke na Europa versprei.^[53] Daar word egter gedebatteer oor of hierdie verspreiding saamgeval het met menslike migrasies.^[53] Mitochondriale DNS – ’n soort DNS wat van moeders geërf word en in die sitoplasma van selle geleë is – is verkry van die oorblyfsels van die boere van die Neolitikum voor pottebakkery (PPNB) in die Nabye Ooste, en dit is vergelyk met beskikbare data van ander Neolitiese bevolkings in Europa en ook met moderne bevolkings van Suidoos-Europa en die Nabye Ooste.^[53] Die resultate wys aansienlike menslike migrasies was betrokke by die Neolitiese verspreiding en dui daarop dat die eerste Neolitiese boere in Europa aangekom het met ’n seeroete langs deur Siprus en die Egeïese eilande.^[53]

’n Kaart van die verspreiding van Neolitiese landboukulture van die Nabye Ooste na Europa, met datums.
’n Moderne verspreiding van die haplotipes van PPNB-boere.
Die genetiese afstand tussen PPNB-boere en moderne bevolkings.

Suid-Asië

Die vroegste Neolitiese terreine in Suid-Asië is Bhirrana in Haryana (7570-6200 v.C.)^[54] en Mehrgarh (tussen 6500 en 5500 v.C.), op die Kachivlakte in Pakistan; daar is bewyse op die terreine van die verbouing van koring en gars en boerdery met beeste, skape en bokke.

Daar is sterk bewyse van bande tussen die Neolitikum van die Nabye Ooste en dié verder oos, tot by die Indusvallei.^[55] Daar is verskeie bewyse wat die idee ondersteun van ’n verband tussen die Neolitikum in die Nabye Ooste en dié op die Indiese subkontinent.^[55] Mehrgarh is die vroegste Neolitiese terrein op die noordwestelike Indiese subkontinent (so vroeg as 8500 v.C.).^[55] By Mehrgarh is goeie bewyse van die domestisering van gars en beeste. Die koringvariëteite is egter vermoedelik van Nabye Oosterse oorsprong, want die moderne verspreding van wilde koringsoorte is beperk tot die Noord-Levant en Suid-Turkye.^[55] Potte, ronde vuurputte met gebrande klippe en groot graanskure is algemeen by Mehrgarh en baie Mesopotamiese terreine.^[55] Die houding van die skeletoorblyfsels in die grafte by Mehrgarh toon sterk ooreenkomste met dié by Ali Kosh in die Zagrosberge van Suid-Iran.^[55] Die koolstof-14- en argeologiese ouderdombepalings vir vroeë Neolitiese terreine in Suid-Asië toon merkwaardige kontinuïteit oor die groot gebied van die Nabye Ooste tot die Indiese subkontinent, en dit dui op ’n sistematiese ooswaartse verspreiding teen ’n spoed van sowat 0,65 km per jaar.^[55]

Verwysings

↑ Jean-Pierre Bocquet-Appel (29 Julie 2011). "When the World's Population Took Off: The Springboard of the Neolithic Demographic Transition". Science. 333 (6042): 560–561. Bibcode:2011Sci...333..560B. doi:10.1126/science.1208880. PMID 21798934.
↑ ^2,0 ^2,1 Pollard, Elizabeth; Rosenberg, Clifford; Tigor, Robert (2015). Worlds together, worlds apart. Vol. 1 (concise uitg.). New York: W.W. Norton & Company. p. 23. ISBN 978-0-393-25093-0.
↑ Compare:Lewin, Roger (18 Februarie 2009) [1984]. "35: The origin of agriculture and the first villagers". Human Evolution: An Illustrated Introduction (5 uitg.). Malden, Massachusetts: John Wiley & Sons (published 2009). p. 250. ISBN 978-1-4051-5614-1. Besoek op 20 Augustus 2017.
↑ "International Stratigraphic Chart". International Commission on Stratigraphy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Februarie 2013. Besoek op 6 Desember 2012.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Graeme Barker (2009). The Agricultural Revolution in Prehistory: Why did Foragers become Farmers?. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-955995-4.
↑ Armelagos, George J. (2014). "Brain Evolution, the Determinates of Food Choice, and the Omnivore's Dilemma". Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 54 (10): 1330–1341. doi:10.1080/10408398.2011.635817. ISSN 1040-8398. PMID 24564590.
↑ "Neolithic". Besoek op 21 Julie 2017. {{cite news}}: Onbekende parameter |encyclopedia= geïgnoreer (hulp)
↑ "The Slow Birth of Agriculture" Geargiveer 1 Januarie 2011 op Wayback Machine, Heather Pringle
↑ "Wizard Chemi Shanidar". EMuseum. Minnesota State University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2008.
↑ Zalloua, Pierre A.; Matisoo-Smith, Elizabeth (6 Januarie 2017). "Mapping Post-Glacial expansions: The Peopling of Southwest Asia". Scientific Reports (in Engels). 7: 40338. Bibcode:2017NatSR...740338P. doi:10.1038/srep40338. ISSN 2045-2322. PMC 5216412. PMID 28059138.
↑ Diamond, J.; Bellwood, P. (2003). "Farmers and Their Languages: The First Expansions". Science. 300 (5619): 597–603. Bibcode:2003Sci...300..597D. CiteSeerX 10.1.1.1013.4523. doi:10.1126/science.1078208. PMID 12714734.
↑ Childe, Vere Gordon (1936). Man Makes Himself (in Engels). Londen: Watts & Company.
↑ Brami, Maxime N. (1 Desember 2019). "The Invention of Prehistory and the Rediscovery of Europe: Exploring the Intellectual Roots of Gordon Childe's 'Neolithic Revolution' (1936)". Journal of World Prehistory (in Engels). 32 (4): 311–351. doi:10.1007/s10963-019-09135-y. ISSN 1573-7802.
↑ Thissen, L. "Appendix I, The CANeW 14C databases, Anatolia 10,000–5000 cal. BC." in: F. Gérard en L. Thissen (reds.), The Neolithic of Central Anatolia. Internal developments and external relations during the 9th–6th millennia cal BC, Proc. Int. CANeW Round Table, Istanbul 23–24 November 2001, (2002)
↑ Denham, Tim P.; Haberle, S. G.; Fullagar, R; Field, J; Therin, M; Porch, N; Winsborough, B (2003). "Origins of Agriculture at Kuk Swamp in the Highlands of New Guinea" (PDF). Science. 301 (5630): 189–193. doi:10.1126/science.1085255. PMID 12817084. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp)
↑ The Kuk Early Agricultural Site
↑ Kealhofer, Lisa (2003). "Looking into the gap: land use and the tropical forests of southern Thailand". Asian Perspectives. 42 (1): 72–95. doi:10.1353/asi.2003.0022. hdl:10125/17181.
↑ Gordon Childe (1936). Man Makes Himself. Oxford university press.
↑ Scarre, Chris (2005). "The World Transformed: From Foragers and Farmers to States and Empires" in The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies (Ed: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. p. 188. ISBN 0-500-28531-4
↑ Charles E. Redman (1978). Rise of Civilization: From Early Hunters to Urban Society in the Ancient Near East. San Francisco: Freeman.
↑ Hayden, Brian (1992). "Models of Domestication". In Anne Birgitte Gebauer and T. Douglas Price (red.). Transitions to Agriculture in Prehistory. Madison: Prehistory Press. pp. 11–18.
↑ Sauer, Carl O. (1952). Agricultural origins and dispersals. Cambridge, MA: MIT Press.
↑ Binford, Lewis R. (1968). "Post-Pleistocene Adaptations". In Sally R. Binford and Lewis R. Binford (red.). New Perspectives in Archaeology. Chicago: Aldine Publishing Company. pp. 313–342.
↑ Rindos, David (Desember 1987). The Origins of Agriculture: An Evolutionary Perspective. Academic Press. ISBN 978-0-12-589281-0.
↑ Richerson, Peter J.; Boyd, Robert (2001). "Was Agriculture Impossible during the Pleistocene but Mandatory during the Holocene?". American Antiquity. 66 (3): 387–411. doi:10.2307/2694241. JSTOR 2694241. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp)
↑ Wright, Ronald (2004). A Short History of Progress. Anansi. ISBN 978-0-88784-706-6.
↑ Anderson, David G; Albert C. Goodyear; James Kennett; Allen West (2011). "Multiple lines of evidence for possible Human population decline/settlement reorganization during the early Younger Dryas". Quaternary International. 242 (2): 570–583. Bibcode:2011QuInt.242..570A. doi:10.1016/j.quaint.2011.04.020.
↑ Grinin L.E. Production Revolutions and Periodization of History: A Comparative and Theoretic-mathematical Approach. / Social Evolution & History. Volume 6, Number 2 / September 2007 [1]
↑ ^29,0 ^29,1 ^29,2 ^29,3 Nadel, Dani; Weiss, Ehud; Groman-Yaroslavski, Iris (23 November 2016). "Composite Sickles and Cereal Harvesting Methods at 23,000-Years-Old Ohalo II, Israel". PLOS ONE (in Engels). 11 (11): e0167151. Bibcode:2016PLoSO..1167151G. doi:10.1371/journal.pone.0167151. ISSN 1932-6203. PMC 5120854. PMID 27880839.
↑ Enzel, Yehouda; Bar-Yosef, Ofer (2017). Quaternary of the Levant (in Engels). Cambridge University Press. p. 335. ISBN 978-1-107-09046-0.
↑ Zohary, D., The mode of domestication of the founder crops of Southwest Asian agriculture. pp. 142-158 in D. R. Harris (red.) The Origins and Spread of Agriculture and Pastoralism in Eurasia. UCL Press Ltd, Londen, 1996
↑ Zohary, D., Monophyletic vs. polyphyletic origin of the crops on which agriculture was founded in the Near East. Genetic Resources and Crop Evolution 46 (2) pp. 133–142
↑ Hillman, G. C. en M. S. Davies., Domestication rate in wild wheats and barley under primitive cultivation: preliminary results and archaeological implications of field measurements of selection coefficient, pp. 124–132 in P. Anderson-Gerfaud (red.) Préhistoire de l'agriculture: nouvelles approches expérimentales et ethnographiques. Monographie du CRA 6, Éditions Centre Nationale Recherches Scientifiques: Parys, 1992
↑ Weiss, Ehud; Kislev, Mordechai E.; Hartmann, Anat (2006). "Autonomous Cultivation Before Domestication". Science. 312 (5780): 1608–1610. doi:10.1126/science.1127235. PMID 16778044.
↑ "Tamed 11,400 Years Ago, Figs Were Likely First Domesticated Crop".
↑ Flannery, Kent V. (1969). "Origins and ecological effects of early domestication in Iran and the Near East". In Ucko, Peter John; Dimbleby, G. W. (reds.). The Domestication and Exploitation of Plants and Animals. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers (published 2007). p. 89. ISBN 978-0-202-36557-2. Besoek op 12 Januarie 2019.
↑ Lawton, H. W.; Wilke, P. J. (1979). "Ancient Agricultural Systems in Dry Regions of the Old World". In Hall, A. E.; Cannell, G. H.; Lawton, H.W. (reds.). Agriculture in Semi-Arid Environments. Ecological Studies. Vol. 34 (reprint uitg.). Berlin: Springer Science & Business Media (published 2012). p. 13. ISBN 978-3-642-67328-3. Besoek op 12 Januarie 2019.
↑ ^38,0 ^38,1 ^38,2 ^38,3 ^38,4 Jones, Martin K.; Kovaleva, Olga (18 Julie 2018). "Barley heads east: Genetic analyses reveal routes of spread through diverse Eurasian landscapes". PLOS ONE (in Engels). 13 (7): e0196652. Bibcode:2018PLoSO..1396652L. doi:10.1371/journal.pone.0196652. ISSN 1932-6203. PMC 6051582. PMID 30020920.
↑ Brown, T. A.; Jones, M. K.; Powell, W.; Allaby, R. G. (2009). "The complex origins of domesticated crops in the Fertile Crescent" (PDF). Trends in Ecology & Evolution. 24 (2): 103–109. doi:10.1016/j.tree.2008.09.008. PMID 19100651.
↑ Mithen, Steven (2006). After the ice : a global human history, 20.000–5.000 BC (1. paperback uitg.). Cambridge, MA: Harvard Univ. Press. p. 517. ISBN 978-0-674-01570-8.
↑ Compiled largely with reference to: Weiss, E., Mordechai, E., Simchoni, O., Nadel, D., & Tschauner, H. (2008). Plant-food preparation area on an Upper Paleolithic brush hut floor at Ohalo II, Israel. Journal of Archaeological Science, 35 (8), 2400–2414.
↑ Ozkan, H.; Brandolini, A.; Schäfer-Pregl, R.; Salamini, F. (Oktober 2002). "AFLP analysis of a collection of tetraploid wheats indicates the origin of emmer and hard wheat domestication in southeast Turkey". Molecular Biology and Evolution. 19 (10): 1797–801. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a004002. PMID 12270906.
↑ van Zeist, W. Bakker-Heeres, J.A.H., Archaeobotanical Studies in the Levant 1. Neolithic Sites in the Damascus Basin: Aswad, Ghoraifé, Ramad., Palaeohistoria, 24, 165–256, 1982.
↑ Hopf, Maria., "Jericho plant remains" in Kathleen M. Kenyon en T. A. Holland (reds.) Excavations at Jericho 5, pp. 576–621, British School of Archaeology at Jerusalem, London, 1983.
↑ Jacques Cauvin (2000). The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, p. 53. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65135-6. Besoek op 15 Augustus 2012.
↑ Riehl, Simone; Zeidi, Mohsen; Conard, Nicholas (5 Julie 2013). "Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran". Science. 341 (6141): 65–7. Bibcode:2013Sci...341...65R. doi:10.1126/science.1236743. PMID 23828939.
↑ Peltenburg, E.J.; Wasse, Alexander; Council for British Research in the Levant (2004). Maya Haïdar Boustani, Flint workshops of the Southern Beqa' valley (Lebanon): preliminary results from Qar'oun* in Neolithic revolution: new perspectives on southwest Asia in light of recent discoveries on Cyprus. Oxbow Books. ISBN 978-1-84217-132-5.
↑ L. Copeland; P. Wescombe (1966). Inventory of Stone-Age Sites in Lebanon: North, South and East-Central Lebanon. Imprimerie Catholique. p. 89.
↑ Bellwood 2004, pp. 68–69.
↑ Subbaraman, Nidhi (12 Desember 2012). "Art of cheese-making is 7,500 years old". Nature News. doi:10.1038/nature.2012.12020.
↑ Bellwood 2004, pp. 68–72.
↑ ^52,0 ^52,1 ^52,2 Shukurov, Anvar; Sarson, Graeme R.; Gangal, Kavita (2014). "The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia". PLOS ONE (in Engels). 9 (5): e95714. Bibcode:2014PLoSO...995714G. doi:10.1371/journal.pone.0095714. PMC 4012948. PMID 24806472.
↑ ^53,0 ^53,1 ^53,2 ^53,3 ^53,4 ^53,5 ^53,6 Turbón, Daniel; Arroyo-Pardo, Eduardo (5 Junie 2014). "Ancient DNA Analysis of 8000 B.C. Near Eastern Farmers Supports an Early Neolithic Pioneer Maritime Colonization of Mainland Europe through Cyprus and the Aegean Islands". PLOS Genetics (in Engels). 10 (6): e1004401. doi:10.1371/journal.pgen.1004401. ISSN 1553-7404. PMC 4046922. PMID 24901650.
↑ Coningham, Robin; Young, Ruth (2015). The Archaeology of South Asia: From the Indus to Asoka, c.6500 BCE–200 CE. p. 111. ISBN 978-1-316-41898-7. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)
↑ ^55,0 ^55,1 ^55,2 ^55,3 ^55,4 ^55,5 ^55,6 Shukurov, Anvar; Sarson, Graeme R.; Gangal, Kavita (7 Mei 2014). "The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia". PLOS ONE (in Engels). 9 (5): e95714. Bibcode:2014PLoSO...995714G. doi:10.1371/journal.pone.0095714. ISSN 1932-6203. PMC 4012948. PMID 24806472.

Skakels

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.

[SCNDR-1] Jean-Pierre Bocquet-Appel (29 Julie 2011). "When the World's Population Took Off: The Springboard of the Neolithic Demographic Transition". Science. 333 (6042): 560–561. Bibcode:2011Sci...333..560B. doi:10.1126/science.1208880. PMID 21798934.

[:0-2] 2,0 ^2,1 Pollard, Elizabeth; Rosenberg, Clifford; Tigor, Robert (2015). Worlds together, worlds apart. Vol. 1 (concise uitg.). New York: W.W. Norton & Company. p. 23. ISBN 978-0-393-25093-0.

[3] Compare:Lewin, Roger (18 Februarie 2009) [1984]. "35: The origin of agriculture and the first villagers". Human Evolution: An Illustrated Introduction (5 uitg.). Malden, Massachusetts: John Wiley & Sons (published 2009). p. 250. ISBN 978-1-4051-5614-1. Besoek op 20 Augustus 2017.

[4] "International Stratigraphic Chart". International Commission on Stratigraphy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Februarie 2013. Besoek op 6 Desember 2012.

[Barker2009-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Graeme Barker (2009). The Agricultural Revolution in Prehistory: Why did Foragers become Farmers?. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-955995-4.

[Armelagos2014-6] Armelagos, George J. (2014). "Brain Evolution, the Determinates of Food Choice, and the Omnivore's Dilemma". Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 54 (10): 1330–1341. doi:10.1080/10408398.2011.635817. ISSN 1040-8398. PMID 24564590.

[7] "Neolithic". Besoek op 21 Julie 2017. {{cite news}}: Onbekende parameter |encyclopedia= geïgnoreer (hulp)

[8] "The Slow Birth of Agriculture" Geargiveer 1 Januarie 2011 op Wayback Machine, Heather Pringle

[9] "Wizard Chemi Shanidar". EMuseum. Minnesota State University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2008.

[10] Zalloua, Pierre A.; Matisoo-Smith, Elizabeth (6 Januarie 2017). "Mapping Post-Glacial expansions: The Peopling of Southwest Asia". Scientific Reports (in Engels). 7: 40338. Bibcode:2017NatSR...740338P. doi:10.1038/srep40338. ISSN 2045-2322. PMC 5216412. PMID 28059138.

[DiamondandBellwood2003-11] Diamond, J.; Bellwood, P. (2003). "Farmers and Their Languages: The First Expansions". Science. 300 (5619): 597–603. Bibcode:2003Sci...300..597D. CiteSeerX 10.1.1.1013.4523. doi:10.1126/science.1078208. PMID 12714734.

[12] Childe, Vere Gordon (1936). Man Makes Himself (in Engels). Londen: Watts & Company.

[13] Brami, Maxime N. (1 Desember 2019). "The Invention of Prehistory and the Rediscovery of Europe: Exploring the Intellectual Roots of Gordon Childe's 'Neolithic Revolution' (1936)". Journal of World Prehistory (in Engels). 32 (4): 311–351. doi:10.1007/s10963-019-09135-y. ISSN 1573-7802.

[Thissen2002-14] Thissen, L. "Appendix I, The CANeW 14C databases, Anatolia 10,000–5000 cal. BC." in: F. Gérard en L. Thissen (reds.), The Neolithic of Central Anatolia. Internal developments and external relations during the 9th–6th millennia cal BC, Proc. Int. CANeW Round Table, Istanbul 23–24 November 2001, (2002)

[Denham2003-15] Denham, Tim P.; Haberle, S. G.; Fullagar, R; Field, J; Therin, M; Porch, N; Winsborough, B (2003). "Origins of Agriculture at Kuk Swamp in the Highlands of New Guinea" (PDF). Science. 301 (5630): 189–193. doi:10.1126/science.1085255. PMID 12817084. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp)

[16] The Kuk Early Agricultural Site

[17] Kealhofer, Lisa (2003). "Looking into the gap: land use and the tropical forests of southern Thailand". Asian Perspectives. 42 (1): 72–95. doi:10.1353/asi.2003.0022. hdl:10125/17181.

[18] Gordon Childe (1936). Man Makes Himself. Oxford university press.

[19] Scarre, Chris (2005). "The World Transformed: From Foragers and Farmers to States and Empires" in The Human Past: World Prehistory and the Development of Human Societies (Ed: Chris Scarre). London: Thames and Hudson. p. 188. ISBN 0-500-28531-4

[20] Charles E. Redman (1978). Rise of Civilization: From Early Hunters to Urban Society in the Ancient Near East. San Francisco: Freeman.

[21] Hayden, Brian (1992). "Models of Domestication". In Anne Birgitte Gebauer and T. Douglas Price (red.). Transitions to Agriculture in Prehistory. Madison: Prehistory Press. pp. 11–18.

[22] Sauer, Carl O. (1952). Agricultural origins and dispersals. Cambridge, MA: MIT Press.

[23] Binford, Lewis R. (1968). "Post-Pleistocene Adaptations". In Sally R. Binford and Lewis R. Binford (red.). New Perspectives in Archaeology. Chicago: Aldine Publishing Company. pp. 313–342.

[24] Rindos, David (Desember 1987). The Origins of Agriculture: An Evolutionary Perspective. Academic Press. ISBN 978-0-12-589281-0.

[Richersonetal2001-25] Richerson, Peter J.; Boyd, Robert (2001). "Was Agriculture Impossible during the Pleistocene but Mandatory during the Holocene?". American Antiquity. 66 (3): 387–411. doi:10.2307/2694241. JSTOR 2694241. {{cite journal}}: Onbekende parameter |displayauthors= geïgnoreer (hulp)

[26] Wright, Ronald (2004). A Short History of Progress. Anansi. ISBN 978-0-88784-706-6.

[27] Anderson, David G; Albert C. Goodyear; James Kennett; Allen West (2011). "Multiple lines of evidence for possible Human population decline/settlement reorganization during the early Younger Dryas". Quaternary International. 242 (2): 570–583. Bibcode:2011QuInt.242..570A. doi:10.1016/j.quaint.2011.04.020.

[28] Grinin L.E. Production Revolutions and Periodization of History: A Comparative and Theoretic-mathematical Approach. / Social Evolution & History. Volume 6, Number 2 / September 2007 [1]

[CSCH-29] 29,0 ^29,1 ^29,2 ^29,3 Nadel, Dani; Weiss, Ehud; Groman-Yaroslavski, Iris (23 November 2016). "Composite Sickles and Cereal Harvesting Methods at 23,000-Years-Old Ohalo II, Israel". PLOS ONE (in Engels). 11 (11): e0167151. Bibcode:2016PLoSO..1167151G. doi:10.1371/journal.pone.0167151. ISSN 1932-6203. PMC 5120854. PMID 27880839.

[30] Enzel, Yehouda; Bar-Yosef, Ofer (2017). Quaternary of the Levant (in Engels). Cambridge University Press. p. 335. ISBN 978-1-107-09046-0.

[31] Zohary, D., The mode of domestication of the founder crops of Southwest Asian agriculture. pp. 142-158 in D. R. Harris (red.) The Origins and Spread of Agriculture and Pastoralism in Eurasia. UCL Press Ltd, Londen, 1996

[32] Zohary, D., Monophyletic vs. polyphyletic origin of the crops on which agriculture was founded in the Near East. Genetic Resources and Crop Evolution 46 (2) pp. 133–142

[33] Hillman, G. C. en M. S. Davies., Domestication rate in wild wheats and barley under primitive cultivation: preliminary results and archaeological implications of field measurements of selection coefficient, pp. 124–132 in P. Anderson-Gerfaud (red.) Préhistoire de l'agriculture: nouvelles approches expérimentales et ethnographiques. Monographie du CRA 6, Éditions Centre Nationale Recherches Scientifiques: Parys, 1992

[Weiss2006-34] Weiss, Ehud; Kislev, Mordechai E.; Hartmann, Anat (2006). "Autonomous Cultivation Before Domestication". Science. 312 (5780): 1608–1610. doi:10.1126/science.1127235. PMID 16778044.

[35] "Tamed 11,400 Years Ago, Figs Were Likely First Domesticated Crop".

[36] Flannery, Kent V. (1969). "Origins and ecological effects of early domestication in Iran and the Near East". In Ucko, Peter John; Dimbleby, G. W. (reds.). The Domestication and Exploitation of Plants and Animals. New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers (published 2007). p. 89. ISBN 978-0-202-36557-2. Besoek op 12 Januarie 2019.

[37] Lawton, H. W.; Wilke, P. J. (1979). "Ancient Agricultural Systems in Dry Regions of the Old World". In Hall, A. E.; Cannell, G. H.; Lawton, H.W. (reds.). Agriculture in Semi-Arid Environments. Ecological Studies. Vol. 34 (reprint uitg.). Berlin: Springer Science & Business Media (published 2012). p. 13. ISBN 978-3-642-67328-3. Besoek op 12 Januarie 2019.

[BHE-38] 38,0 ^38,1 ^38,2 ^38,3 ^38,4 Jones, Martin K.; Kovaleva, Olga (18 Julie 2018). "Barley heads east: Genetic analyses reveal routes of spread through diverse Eurasian landscapes". PLOS ONE (in Engels). 13 (7): e0196652. Bibcode:2018PLoSO..1396652L. doi:10.1371/journal.pone.0196652. ISSN 1932-6203. PMC 6051582. PMID 30020920.

[39] Brown, T. A.; Jones, M. K.; Powell, W.; Allaby, R. G. (2009). "The complex origins of domesticated crops in the Fertile Crescent" (PDF). Trends in Ecology & Evolution. 24 (2): 103–109. doi:10.1016/j.tree.2008.09.008. PMID 19100651.

[40] Mithen, Steven (2006). After the ice : a global human history, 20.000–5.000 BC (1. paperback uitg.). Cambridge, MA: Harvard Univ. Press. p. 517. ISBN 978-0-674-01570-8.

[six-41] Compiled largely with reference to: Weiss, E., Mordechai, E., Simchoni, O., Nadel, D., & Tschauner, H. (2008). Plant-food preparation area on an Upper Paleolithic brush hut floor at Ohalo II, Israel. Journal of Archaeological Science, 35 (8), 2400–2414.

[42] Ozkan, H.; Brandolini, A.; Schäfer-Pregl, R.; Salamini, F. (Oktober 2002). "AFLP analysis of a collection of tetraploid wheats indicates the origin of emmer and hard wheat domestication in southeast Turkey". Molecular Biology and Evolution. 19 (10): 1797–801. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a004002. PMID 12270906.

[43] van Zeist, W. Bakker-Heeres, J.A.H., Archaeobotanical Studies in the Levant 1. Neolithic Sites in the Damascus Basin: Aswad, Ghoraifé, Ramad., Palaeohistoria, 24, 165–256, 1982.

[44] Hopf, Maria., "Jericho plant remains" in Kathleen M. Kenyon en T. A. Holland (reds.) Excavations at Jericho 5, pp. 576–621, British School of Archaeology at Jerusalem, London, 1983.

[Cauvin2000-45] Jacques Cauvin (2000). The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, p. 53. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65135-6. Besoek op 15 Augustus 2012.

[46] Riehl, Simone; Zeidi, Mohsen; Conard, Nicholas (5 Julie 2013). "Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran". Science. 341 (6141): 65–7. Bibcode:2013Sci...341...65R. doi:10.1126/science.1236743. PMID 23828939.

[PeltenburgWasse2004-47] Peltenburg, E.J.; Wasse, Alexander; Council for British Research in the Levant (2004). Maya Haïdar Boustani, Flint workshops of the Southern Beqa' valley (Lebanon): preliminary results from Qar'oun* in Neolithic revolution: new perspectives on southwest Asia in light of recent discoveries on Cyprus. Oxbow Books. ISBN 978-1-84217-132-5.

[CopelandWescombe1966-48] L. Copeland; P. Wescombe (1966). Inventory of Stone-Age Sites in Lebanon: North, South and East-Central Lebanon. Imprimerie Catholique. p. 89.

[FOOTNOTEBellwood200468–69-49] Bellwood 2004, pp. 68–69.

[50] Subbaraman, Nidhi (12 Desember 2012). "Art of cheese-making is 7,500 years old". Nature News. doi:10.1038/nature.2012.12020.

[FOOTNOTEBellwood200468–72-51] Bellwood 2004, pp. 68–72.

[AS1-52] 52,0 ^52,1 ^52,2 Shukurov, Anvar; Sarson, Graeme R.; Gangal, Kavita (2014). "The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia". PLOS ONE (in Engels). 9 (5): e95714. Bibcode:2014PLoSO...995714G. doi:10.1371/journal.pone.0095714. PMC 4012948. PMID 24806472.

[DT-53] 53,0 ^53,1 ^53,2 ^53,3 ^53,4 ^53,5 ^53,6 Turbón, Daniel; Arroyo-Pardo, Eduardo (5 Junie 2014). "Ancient DNA Analysis of 8000 B.C. Near Eastern Farmers Supports an Early Neolithic Pioneer Maritime Colonization of Mainland Europe through Cyprus and the Aegean Islands". PLOS Genetics (in Engels). 10 (6): e1004401. doi:10.1371/journal.pgen.1004401. ISSN 1553-7404. PMC 4046922. PMID 24901650.

[54] Coningham, Robin; Young, Ruth (2015). The Archaeology of South Asia: From the Indus to Asoka, c.6500 BCE–200 CE. p. 111. ISBN 978-1-316-41898-7. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)

[AS1-6-55] 55,0 ^55,1 ^55,2 ^55,3 ^55,4 ^55,5 ^55,6 Shukurov, Anvar; Sarson, Graeme R.; Gangal, Kavita (7 Mei 2014). "The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia". PLOS ONE (in Engels). 9 (5): e95714. Bibcode:2014PLoSO...995714G. doi:10.1371/journal.pone.0095714. ISSN 1932-6203. PMC 4012948. PMID 24806472.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

@@ Lyn 107: / Lyn 107: @@
 Die ontdekking van groot hoeveelhede saad en ’n meulsteen op die Epipaleolitiese terrein Ohalo II, van sowat 19&nbsp;400&nbsp;v.C., toon van die vroegste bewyse van die vooruitbeplanning van kos en dui daarop dat mense by Ohalo II die graan bewerk het voor hulle dit geëet het.<ref>{{cite book |last= Mithen |first= Steven |title= After the ice : a global human history, 20.000–5.000 BC |year= 2006 |publisher= Harvard Univ. Press |location= Cambridge, MA |isbn= 978-0-674-01570-8 |page= [https://archive.org/details/aftericeglobalhu00mith/page/517 517] |edition= 1. paperback |url= https://archive.org/details/aftericeglobalhu00mith/page/517 }}</ref><ref name="six">Compiled largely with reference to: Weiss, E., Mordechai, E., Simchoni, O., Nadel, D., & Tschauner, H. (2008). Plant-food preparation area on an Upper Paleolithic brush hut floor at Ohalo II, Israel. Journal of Archaeological Science, 35 (8), 2400–2414.</ref> [[Tell Aswad]] is die oudste landbouterrein, met gedomestiseerde emmerkoring wat van 10&nbsp;800&nbsp;v.C. dateer.<ref>{{cite journal | url= http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/19/10/1797 | pmid= 12270906 | volume= 19 | issue= 10 | title= AFLP analysis of a collection of tetraploid wheats indicates the origin of emmer and hard wheat domestication in southeast Turkey |date= Oktober 2002 | pages= 1797–801 | last1= Ozkan | first1= H. | last2= Brandolini | first2= A. | last3= Schäfer-Pregl | first3= R. | last4= Salamini | first4= F. | journal= Molecular Biology and Evolution | doi= 10.1093/oxfordjournals.molbev.a004002}}</ref><ref>van Zeist, W. Bakker-Heeres, J.A.H., Archaeobotanical Studies in the Levant 1. Neolithic Sites in the Damascus Basin: Aswad, Ghoraifé, Ramad., Palaeohistoria, 24, 165–256, 1982.</ref>
-Kort daarna het gedopte gars gevolg; die vroegste bewyse van die domestisering daarvan is by [[Jericho]] in die [[Jordaanrivier|Jordaanvallei]] en by [[Iraq ed-Dubb]] in [[Jordanië]].<ref>Hopf, Maria., "Jericho plant remains" in Kathleen M. Kenyon en T. A. Holland (reds.) Excavations at Jericho 5, pp. 576–621, British School of Archaeology at Jerusalem, London, 1983.</ref> Ander terreine in die Levantynse korridor met vroeë bewyse van landbou sluit in Wadi Faynan&nbsp;16 en Netiv Hagdud.<ref name="Barker2009">{{cite book |author=Graeme Barker |title=The Agricultural Revolution in Prehistory: Why did Foragers become Farmers? |url=https://books.google.com/books?id=fkifXu2gx4YC |date=2009 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-955995-4}}</ref> Die Franse argeoloog Jacques Cauvin meen die setlaars het nie plante daar gedomestiseer nie, maar het daar aangekom, moontlik van die naburige [[Anti-Libanon]], reeds toegerus met die saad om te plant.<ref name="Cauvin2000">{{cite book |author=Jacques Cauvin |title=The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, p. 53 |url=https://books.google.com/books?id=z4epGQpNyucC |accessdate=15 August 2012 |year=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-65135-6}}</ref>
+Kort daarna het gedopte gars gevolg; die vroegste bewyse van die domestisering daarvan is by [[Jerigo]] in die [[Jordaanrivier|Jordaanvallei]] en by [[Iraq ed-Dubb]] in [[Jordanië]].<ref>Hopf, Maria., "Jericho plant remains" in Kathleen M. Kenyon en T. A. Holland (reds.) Excavations at Jericho 5, pp. 576–621, British School of Archaeology at Jerusalem, London, 1983.</ref> Ander terreine in die Levantynse korridor met vroeë bewyse van landbou sluit in Wadi Faynan&nbsp;16 en Netiv Hagdud.<ref name="Barker2009">{{cite book |author=Graeme Barker |title=The Agricultural Revolution in Prehistory: Why did Foragers become Farmers? |url=https://books.google.com/books?id=fkifXu2gx4YC |date=2009 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-955995-4}}</ref> Die Franse argeoloog Jacques Cauvin meen die setlaars het nie plante daar gedomestiseer nie, maar het daar aangekom, moontlik van die naburige [[Anti-Libanon]], reeds toegerus met die saad om te plant.<ref name="Cauvin2000">{{cite book |author=Jacques Cauvin |title=The Birth of the Gods and the Origins of Agriculture, p. 53 |url=https://books.google.com/books?id=z4epGQpNyucC |accessdate=15 August 2012 |year=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-65135-6}}</ref>
 In die oostelike Vrugbare Halfmaan is bewyse van die verbouing van wilde plante gevind by Chogha Golan in [[Iran]], omstreeks 12&nbsp;000&nbsp;v.C., wat daarop dui domestisering het terselfdertyd op meer as een plek in die Vrugbare Halfmaan geskied.<ref>{{Cite journal|last=Riehl|first=Simone|last2=Zeidi|first2=Mohsen|last3=Conard|first3=Nicholas|date=2013-07-05|title=Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran|url=https://www.researchgate.net/publication/245539035|journal=Science|volume=341|issue=6141|pages=65–7|doi=10.1126/science.1236743|pmid=23828939|bibcode=2013Sci...341...65R}}</ref> Die Neolitiese Qaraoun-kultuur is op sowat 50 plekke in Libanon geïdentifiseer rondom die bronfonteine van die [[Jordaanrivier]], maar is nog nooit betroubaar dateer nie.<ref name="PeltenburgWasse2004">{{cite book |author1=Peltenburg, E.J. |author2=Wasse, Alexander |author3=Council for British Research in the Levant |title=Maya Haïdar Boustani, Flint workshops of the Southern Beqa' valley (Lebanon): preliminary results from Qar'oun* in Neolithic revolution: new perspectives on southwest Asia in light of recent discoveries on Cyprus |url=https://books.google.com/books?id=6mKBAAAAMAAJ  |year=2004 |publisher=Oxbow Books |isbn=978-1-84217-132-5}}</ref><ref name="CopelandWescombe1966">{{cite book |author1=L. Copeland |author2=P. Wescombe |title=Inventory of Stone-Age Sites in Lebanon: North, South and East-Central Lebanon |page=89 |url=https://books.google.com/books?id=qhPRQwAACAAJ |year=1966 |publisher=Imprimerie Catholique}}</ref>
@@ Lyn 118: / Lyn 118: @@
 Die verspreiding van die Neolitiese kultuur oor Europa heen, van die Egeïese beskawings tot in [[Brittanje]], het sowat 2&nbsp;500 jaar geduur (6500-4000&nbsp;v.C.). Die Baltiese streek het effens later aan die beurt gekom, omstreeks 3500&nbsp;v.C. Oor die algemeen vorm domestisering ’n "springende" patroon, want die Neolitikum het van een vrugbare streek na die ander uitgebrei, maar bergstreke oorgeslaan. Die ontleding van [[radiokoolstofdatering]]s wys duidelik [[Steentydperk#Ontwikkeling van die mens|Mesolitiese]] en Neolitiese bevolkings het vir tot ’n millennium langs mekaar gewoon in baie dele van Europa, veral op die [[Iberiese Skiereiland]] en aan die [[Atlantiese Oseaan|Atlantiese kus]].{{sfn|Bellwood|2004|pp=68–72}}
+====Koolstof-14-bewyse====
+Die verspreiding van die Neolitikum van die Nabye Ooste na Europa is eers in die 1970's deeglik bestudeer toe ’n aansienlike getal [[koolstof-14]]-daterings vir Neolitiese terreine beskikbaar geword het.<ref name="AS1"/> Ammerman en Cavalli-Sforza het ’n lineêre verhouding tussen die ouderdom van ’n vroeë Neolitiese terrein en die afstand daarvan van die konvensionele bron in die Nabye Ooste (Jerigo) ontdek. Dit het gedemonstreer dat die Neolitikum gewoonlik teen ’n konstante spoed van sowat 1&nbsp;km per jaar versprei het.<ref name="AS1"/> Onlangser studies bevestig dié resultate en gee die spoed aan as 0,6-1,3&nbsp;km per jaar met ’n sekerheid van 95%.<ref name="AS1">{{cite journal |last1=Shukurov |first1=Anvar |last2=Sarson |first2=Graeme R. |last3=Gangal |first3=Kavita |title=The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia |journal=PLOS ONE |volume=9 |issue=5 |pages=e95714 |date=2014 |language=en|doi=10.1371/journal.pone.0095714 |pmid=24806472 |pmc=4012948 |bibcode=2014PLoSO...995714G }}</ref>
+====Ontleding van mitochondriale DNS====
+Sedert die oorspronklike [[Uit Afrika-teorie|verspreiding van die mens uit Afrika]] 200&nbsp;000 jaar gelede het verskillende prehistoriese en historiese migrasies in Europa plaasgevind.<ref name="DT"/> As ’n mens in ag neem dat die beweging van mense dui op ’n gevolglike beweging van hulle gene, is dit moontlik om die impak van hierdie migrasies te raam deur die genetiese ontleding van menslike bevolkings.<ref name="DT"/> Landbou- en [[vee]]teeltpraktyke het 10&nbsp;000 jaar gelede ontstaan in ’n streek van die Nabye Ooste bekend as die Vrugbare Halfmaan.<ref name="DT"/> Volgens die argeologiese rekords het hierdie verskynsel, bekend as die Neolitikum, vinnig van dié streke na Europa versprei.<ref name="DT"/> Daar word egter gedebatteer oor of hierdie verspreiding saamgeval het met menslike migrasies.<ref name="DT"/> [[Mitochondriale DNS]] – ’n soort [[DNS]] wat van moeders geërf word en in die sitoplasma van [[sel]]le geleë is – is verkry van die oorblyfsels van die boere van die Neolitikum voor pottebakkery (PPNB) in die Nabye Ooste, en dit is vergelyk met beskikbare data van ander Neolitiese bevolkings in Europa en ook met moderne bevolkings van Suidoos-Europa en die Nabye Ooste.<ref name="DT"/> Die resultate wys aansienlike menslike migrasies was betrokke by die Neolitiese verspreiding en dui daarop dat die eerste Neolitiese boere in Europa aangekom het met ’n seeroete langs deur [[Siprus]] en die Egeïese eilande.<ref name="DT">{{cite journal |last1=Turbón |first1=Daniel |last2=Arroyo-Pardo |first2=Eduardo |title=Ancient DNA Analysis of 8000 B.C. Near Eastern Farmers Supports an Early Neolithic Pioneer Maritime Colonization of Mainland Europe through Cyprus and the Aegean Islands |journal=PLOS Genetics |date=5 Junie 2014 |volume=10 |issue=6 |pages=e1004401 |doi=10.1371/journal.pgen.1004401 |pmid=24901650 |pmc=4046922 |language=en |issn=1553-7404}}</ref>
+<gallery widths="200px" heights="200px" perrow="4">
+Beeld:Map of the spread of Neolithic farming cultures in Europe.jpg|’n Kaart van die verspreiding van Neolitiese landboukulture van die Nabye Ooste na Europa, met datums.
+Beeld:Modern distribution of the haplotypes of PPNB farmers.jpg|’n Moderne verspreiding van die haplotipes van PPNB-boere.
+Beeld:Genetic distance between PPNB farmers and modern populations.jpg|Die genetiese afstand tussen PPNB-boere en moderne bevolkings.
+</gallery>
+===Suid-Asië===
+Die vroegste Neolitiese terreine in Suid-Asië is Bhirrana in [[Haryana]] (7570-6200&nbsp;v.C.)<ref>{{cite book |title= The Archaeology of South Asia: From the Indus to Asoka, c.6500 BCE–200 CE |first1=Robin |last1= Coningham |first2= Ruth |last2= Young |page= 111 |isbn=978-1-316-41898-7 |work= [[Cambridge University Press]] Cambridge World Archeology |year= 2015}}</ref> en [[Mehrgarh]] (tussen 6500 en 5500&nbsp;v.C.), op die Kachivlakte in [[Pakistan]]; daar is bewyse op die terreine van die verbouing van koring en gars en boerdery met beeste, skape en bokke.
+Daar is sterk bewyse van bande tussen die Neolitikum van die Nabye Ooste en dié verder oos, tot by die [[Indus]]vallei.<ref name="AS1-6"/> Daar is verskeie bewyse wat die idee ondersteun van ’n verband tussen die Neolitikum in die Nabye Ooste en dié op die [[Indiese subkontinent]].<ref name="AS1-6"/> Mehrgarh is die vroegste Neolitiese terrein op die noordwestelike Indiese subkontinent (so vroeg as 8500&nbsp;v.C.).<ref name="AS1-6"/> By Mehrgarh is goeie bewyse van die domestisering van gars en beeste. Die koringvariëteite is egter vermoedelik van Nabye Oosterse oorsprong, want die moderne verspreding van wilde koringsoorte is beperk tot die Noord-Levant en Suid-Turkye.<ref name="AS1-6"/> Potte, ronde vuurputte met gebrande klippe en groot graanskure is algemeen by Mehrgarh en baie Mesopotamiese terreine.<ref name="AS1-6"/> Die houding van die skeletoorblyfsels in die grafte by Mehrgarh toon sterk ooreenkomste met dié by Ali Kosh in die Zagrosberge van Suid-Iran.<ref name="AS1-6"/> Die koolstof-14- en argeologiese ouderdombepalings vir vroeë Neolitiese terreine in Suid-Asië toon merkwaardige kontinuïteit oor die groot gebied van die Nabye Ooste tot die Indiese subkontinent, en dit dui op ’n sistematiese ooswaartse verspreiding teen ’n spoed van sowat 0,65&nbsp;km per jaar.<ref name="AS1-6">{{cite journal |last1=Shukurov |first1=Anvar |last2=Sarson |first2=Graeme R. |last3=Gangal |first3=Kavita |title=The Near-Eastern Roots of the Neolithic in South Asia |journal=PLOS ONE |date=7 Mei 2014 |volume=9 |issue=5 |pages=e95714 |doi=10.1371/journal.pone.0095714 |pmid=24806472 |pmc=4012948 |language=en |issn=1932-6203|bibcode=2014PLoSO...995714G }}</ref>
 ==Verwysings==