Hennie van Deventer
Hennie van Deventer | |
|---|---|
 Hennie van Deventer, dagbladredakteur en koerantehoof, skrywer, gemeenskapsleier en meningsvormer. | |
| Gebore | Jakob Hendrik van Deventer 3 Januarie 1941 |
| Nasionaliteit | Suid-Afrikaner |
| Alma mater | Universiteit van Pretoria |
Jakob Hendrik van Deventer, bekend as Hennie van Deventer (gebore 3 Januarie 1941 op Dundee in die teenswoordige KwaZulu-Natal), is 'n afgetrede Suid-Afrikaanse dagbladredakteur en koerantehoof, skrywer, gemeenskapsleier en meningsvormer.
Van Deventer was sy lewe lank koerantmens. Hy was, met sy uittrede in 1998, Uitvoerende Hoof: Koerante van Naspers. Van 1980 tot 1992 was hy twaalf jaar lank redakteur van die Naspers-koerant Die Volksblad (nou Volksblad) in Bloemfontein. Naspers het in 1997 sy hoogste eerbewys, die Phil Weber-medalje, aan hom toegeken vir “die nalatenskap wat hy in elke fase van sy loopbaan van 35 jaar gelos het”. Hy was ook die ontvanger van verskillende ander eerbewyse van verskeie instansies.
Die talle rade en liggame waarin hy gedien het en sy betrokkenheid oor 'n breë front by verskillende projekte, instansies, gemeenskapsake en veldtogte, tesame met nagenoeg twintig boeke uit sy pen, het van Van Deventer oor meer as drie en 'n halwe dekade in openbare ampte – en reeds langer as twintig jaar ná sy aftrede – 'n baie bekende figuur in verskillende kringe landwyd gemaak.
Nuwe werke verskyn steeds uit sy pen, asook gereelde artikels of briewe in publikasies.
Jeug en voorbereiding vir die joernalistiek en openbare lewe[wysig | wysig bron]
Ná Hennie van Deventer se geboorte in die oorlogsjare op Dundee (as die enigste kind van Johannes Cornelius van Deventer (1911 – 1946) en Maria Petronella Visser (1920 – 1993) is sy gesin na Kimberley. Ná die dood van sy pa en sy ma se hertroue met Anthony Corstoffel Malan (1919- 1988) is hulle na Durban en Potchefstroom waar hy aan die Hoër Volkskool gestudeer het. Hy slaag in 1957 matriek in die eerste klas (met onderskeidings in Afrikaans en Engels), en behaal in 1960 die graad BA aan die Universiteit van Pretoria. In 1962 slaag hy al die vakke in die eerste jaar van die graad LL.B. Hy was as student redakteur van die studentekoerant Die Perdeby en primarius van Kollege-tehuis. Dux-erekleure van U.P. is in 1961 aan hom toegeken.
Koerantloopbaan[wysig | wysig bron]
Van Deventer het hom in 1962 in Bloemfontein by Die Volksblad se redaksie aangesluit (as student was hy 'n beurshouer van Naspers). Hy was spoedig o.m. parlementêre verslaggewer, hoofsubredakteur en nuusredakteur van Die Volksblad, asook later die eerste nuusredakteur en die adjunk-redakteur van Beeld, Naspers se koerant in Gauteng.
In sy agttiende jaar as joernalis is hy in 1980 aangestel as redakteur van Die Volksblad. Hy was 39 jaar oud.
As redakteur het Van Deventer internasionale konferensies oor die perswese en oor die politiek bygewoon in die VSA, Europa, Brittanje en Australië, ook as referent. Artikels uit sy pen het o.m. in die boek Joernalistiek Vandag en die vaktydskrifte Nieman Reports (VSA) en Ecquid Novi (SA) verskyn. Hy was 'n beoordelaar in die Frewin-kompetisie vir koerante. Hy was 'n stigterslid van die Afrikaanse Studente-Persunie en die skolekoerantkompetisie van die Junior Rapportryers.
Waarnemers en geskiedskrywers van die joernalistiek in Suid-Afrika maak veral gewag van Van Deventer se rol as meningsvormer in die Vrystaat en elders in die aanloop tot die totstandkoming van die “nuwe Suid-Afrika” en die eerste volledig dekomokratiese verkiesing in 1994. Hy het hom sterk ten gunste van onderhandelings, geregtigheid en 'n vreedsame skikking met die ANC uitgespreek.
In 'n artikel daaroor in 2017 in die koerant Beeld skryf prof. Johannes Froneman van die Noordwes-Universiteit: “Hennie van Deventer was by Volksblad 'n verbete vegter soos (Schalk) Pienaar. Ja, 'n Broederbonder en Nasionalis, maar nie sonder baie moed en deursettingsvermoe in sy stryd teen die verkramptes in die AWB en KP nie. Sy lewe (en die van lede van sy gesin) was soms op die spel maar hy het met sy kenmerkende geesdrif vasgeskop en 'n belangrike bydrae gelewer om 1994 in die Vrystaat moontlik te maak.” [1]
Van Deventer se voorlegging aan die Waarheids- en Versoeningskommissie oor Afrikaanses se moeilike stryd om regverdigheid en 'n demokratiese bestel aan regse gemeenskappe te "verkoop", was ook die enigste deur 'n individuele Nasperser. Hy het onder meer aan die kommissie vertel dat hy in die laat jare tagtig senior ANC-figure soos Thabo Mbeki, Pallo Jordan, Steve Tshwete, Trevor Manuel en Jay Naidoo op oorsese konferensies ontmoet het, en aangevoer dat Die Volksblad op baie krediet aanspraak kon maak vir die wyse waarop die Vrystaat in die referendum van Maart 1992 gestem het (om F.W. de Klerk-hulle die magtiging te gee om vir 'n nuwe demokratiese bestel te onderhandel).[2]
Hoof van Naspers se koerante[wysig | wysig bron]
Van Deventer het in 1992 die uitnodiging van Naspers se destydse besturende direkteur Ton Vosloo aanvaar om na Kaapstad te verhuis as uitvoerende hoof van Naspers se koerante. Volgens kollegas het hy dieselfde “drif” waarmee hy koerant uitgegee het, met hom saamgebring na sy bestuurspos.
Ander eerbewyse[wysig | wysig bron]
* Van die Hoër Volkskool, Potchefstroom, by die skool se 75ste verjaardag die eerste erepenning vir 'n oud-Volkie wat op nasionale en/of internasionale vlak presteer het (1997) en by die skool se eeufees 'n Alumnustoekenning vir “die buitengewone wyse waarop hy hom in die samelewing onderskei het” (2022).
- Van die Universiteit van Pretoria: Laureatus-kleure ter erkenning van buitengewone prestasie (1988).
- Van die Bloemfonteinse stadsraad: 'n Oorkonde as stigter van Die Volksblad se Kunsmark (1981).
- Van die Bloemfonteinse Publisiteitsvereniging 'n medalje vir gemeenskapsbetrokkenheid (1989).
- Van die Vrystaatse Universiteit 'n Eeufeesmedalje vir sy rol as Raadslid en Redakteur van Die Volksblad (2004).
Betrokkenheid by ander instansies en nog persoonlike inligting[wysig | wysig bron]
DIREKSIES EN RADE: Hy het gedien in die direksies van Nasionale Media Bpk. (die eerste dienende redakteur van Die Volksblad in die direksie), Rapport-Uitgewers Bpk., Worcester Standard Electric Press Ltd, die Suid-Afrikaanse Persvereniging (SAPA) en die Drukmedia-Assosiasie van Suid-Afrika. Hy was lid van die Uitvoerende Rade van die Wêreldvereniging van Koerante (WAN), die Afrikaner-Broederbond, die UOVS, die Technikon OVS en die Bond van Oudstudente van UP.
VOORSITTERSKAPPE: Hy was voorsitter van o.m. die Nuusblad-Assosiasie van Suid-Afrika (voorheen NPU), die SA Vereniging van Nieman Fellows, die Vrystaatse tak van die Bond van Oud-Studente van UP, die Bloemfonteinse Junior Rapportryerskorps en die direksie van Worcester Standard Electric Press Ltd.
GENOOTSKAPPE: In 1976/77 verwerf hy die gesogte Nieman Fellowship vir joernaliste vir 'n jaar se studie aan die Harvard-universiteit in Cambridge, Massachusetts, VSA. Deur Drukmedia SA word hy in 1998 as een van die eerste ses lewenslange Genote ("Fellows") aangewys – die eerste van 'n Afrikaanse publikasie. In die commendatio word verklaar: “Hennie van Deventer holds a reputation of great stature both within the local industry and within the newspaper publishing fraternity across the globe. He is recognised for his wisdom, his diplomacy and naturally for his contribution to print media in South Africa over a considerable number of years.”
ORGANISASIES: Hy is lid van die Akademie vir Wetenskap en Kuns, die Afrikanerbond, die FAK, die Erfenisstigting, die Vriende van die Voortrekkermonument en die Probusklub van Bloubergstrand, waarvan hy twee termyne president was.
BORGSKAPPE: Hy is die alleen-borg van die woord "koerant" by die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT). Hy is ook 'n borg van die woord "joernalis".
GESIN: Getroud met Tokkie van Deventer van Bultfontein, Kinders is Johan en Marisa. Vier kleinkinders: Jacob, Thomas en Christopher Claassens en Migael van Deventer.
Hennie van Deventer, skrywer[wysig | wysig bron]
Hennie van Deventer is die skrywer van sowat 20 boeke, o.m.
- Scoops en Skandes (Tafelberg, 1993)
- Flaters en Kraters (Tafelberg, 1996)
- Oos, Wes- Reismoles (Human & Rousseau, 1998)
- Kroniek van ’n Koerantman (Tarlehoet, 1998)
- ’n Vriend vir Altyd (Human & Rousseau, 2000)
- In Kamera (Protea Boekhuis, 2003)
- Byl in my bos (Griffel, 2010)
- Praat-praat in Tamatiestraat (Griffel, 2010)
- Laatoes – Kykweer van ’n kanniedood-koerantman (Naledi, 2018)
- Na Verre Hawens (Naledi, 2019)
- Bure van nature (Protea, 2021)
- Koerantkamerade (Naledi, 2021)
- Elke dag ’n mooi nooi en ’n moord – ’n joernaal van scoops en skandes (Naledi, 2023)
asook 'n e-boek, Spore in die Bos (eboeke vir Afrika, 2013 ).
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Johannes Froneman, Beeld, 8 Junie 2017: Artikel oor “Afrikaanse mediahelde” wat Suna Venter (RSG) in haar stryd om groter vryheid en deernis vir almal vooruitgegaan het.
- ↑ SAPA: Afrikaans editor tells TRC of death threats for supporting reform: http://www.justice.gov.za/trc/media/1997/9707/s970703a.htm Geargiveer 19 Februarie 2016 op Wayback Machine
Normdata  |
|
|---|