Plafon van die Sixtynse kapel

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Plafon van die Sixtynse kapel
Die binnekant van die Sixtynse kapel wat die plafon in verhouding met die ander fresko's wys. Michelangelo se Die skepping van Adam is naby die bokant van die foto.
Die binnekant van die Sixtynse kapel wat die plafon in verhouding met die ander fresko's wys. Michelangelo se Die skepping van Adam is naby die bokant van die foto.
Skilder Michelangelo
Ligging Sixtynse kapel, Vatikaanse Museums, Rome
Koördinate 41°54′11″N 12°27′16″O / 41.90306°N 12.45444°O / 41.90306; 12.45444Koördinate: 41°54′11″N 12°27′16″O / 41.90306°N 12.45444°O / 41.90306; 12.45444
Tydperk 1508–1512
Opdraggewer Pous Julius II
Voorafgegaan deur Slag van Cascina
Opgevolg deur Die laaste oordeel

Die plafon van die Sixtynse kapel (Italiaans: soffitto della Cappella Sistina), wat tussen 1508 en 1512 deur Michelangelo beskilder is,[1] is 'n hoeksteen van Hoogrenaissancistiese kuns. Die plafon is dié van die Sixtynse kapel, die groot pouslike kapel wat tussen 1477 en 1480 in die Vatikaan gebou is deur pous Sixtus IV, na wie die kapel genoem is. Dit is geskilder in opdrag van pous Julius II. Die kapel is die ligging van die pouslike konklaaf, waar die pous gekies word, en baie ander belangrike dienste.[2]

Die plafon se verskeie geskilderde elemente vorm deel van 'n groter versieringskema in die kapel, wat insluit die groot fresko Die laaste oordeel teen die muur van die heiligdom, ook deur Michelangelo; muurskilderings deur verskeie voorste skilders van die laat 15de eeu, insluitende Sandro Botticelli, Domenico Ghirlandaio en Pietro Perugino; en Raphael se stel groot tapisserieë. Die geheel is verteenwoordigend van 'n groot deel van die geloofsleer van die Katolieke Kerk.[3][4]

Teen die plafon staan die nege tonele uit die boek Genesis sentraal, insluitende die beroemde Skepping van Adam. Die ingewikkelde ontwerp sluit verskeie stelle individuele figure in, beide geklee en nakend, wat Michelangelo in staat gestel het om sy talent te demonstreer om 'n groot verskeidenheid houdings vir die menslike figuur te skep. Dit het 'n ontsettend invloedryke patroon daargestel vir die modelle van ander kunstenaars daarna.

Konteks en geskiedenis[wysig | wysig bron]

Die mure van die Sixtynse kapel is versier 20 jaar voor Michelangelo se werk aan die plafon. Die onderste van drie vlakke is geskilder om soos gedrapeerde behangsels te lyk en word soms steeds op spesiale geleenthede gehang saam met 'n stel tapisserieë wat Raphael ontwerp het. Die middelste vlak bevat 'n komplekse skema van fresko's wat die Lewe van Christus aan die regterkant en die Lewe van Moses aan die linkerkant uitbeeld. Dit is gedoen deur van die vernaamste skilders van die Renaissance: Sandro Botticelli, Domenico Ghirlandaio, Pietro Perugino, Pinturicchio, Luca Signorelli en Cosimo Rosselli.[5] Die boonste vlak van die mure bevat die vensters, waartussen pare denkbeeldige nisse geskilder is wat die eerste 32 pouse verteenwoordig.[6]

Die plafon soos dit kon gelyk het voordat Michelangelo dit beskilder het.

Die oorspronklike plafonskildery was van sterre op 'n blou agtergrond.[7] 'n Diagonale kraak in die kapel se gewelf het die kapel in 1504 vir ses maande onbruikbaar gemaak en pous Julius II (Giuliano della Rovere) het die beskadigde skilderwerk deur Piero Roselli, 'n vriend van Michelangelo, laat verwyder.[7]

Die pous, wat aggressiewe veldtogte onderneem het, het Michelangelo vroeg in 1505 na Rome ontbied en hom opdrag gegee om sy graftombe te ontwerp. Die kunstenaar moes Florence verlaat terwyl sy beplande skildery Slag van Cascina nog onvoltooi was.[8][9][10] Teen dié tyd was Michelangelo 'n gevestigde kunstenaar. Hy het Julius II het albei vinnige humeure gehad en hulle het gou .[9][10] Op 17 April 1506 het Michelangelo Rome stilletjies verlaat en na Florence teruggekeer. Hy het daar gebly totdat die regering van Florence druk op hom geplaas het om na die pous terug te keer.[10]

'n Hipotetiese rekonstruksie van die eerste projek vir die graftombe van Julius II (1505), volgens 'n vertolking deur Adriano Marinazzo (2018).[11]

In 1506 het Julius II 'n program bedink vir die beskildering van die plafon van die Sixtynse kapel.[12] Die skema wat die pous voorgestel het, was vir 12 groot figure van die apostels aan die pendentiewe (geronde, driehoekige dele van 'n gewelf).[13][14] Michelangelo het onderhandel vir 'n groter, komplekser skema en is eindelik toegelaat om, in sy eie woorde, "te doen wat ek wil".[15] Dit is onseker of Michelangelo wel kon skilder wat hy wou.[14] Baie skrywers glo egter hy het die intellek, Bybelse kennis en artistieke vermoë gehad om self die skema uit te dink. Dit word ondersteun deur Ascanio Condivi se stelling dat Michelangelo die Ou Testament oor en oor gelees het terwyl hy die plafon beskilder het en sy inspirasie uit die Skrif gekry het, eerder as uit die gevestigde tradisies van heilige kuns.[16]

Op 10 Mei 1506 het Piero Roselli namens die pous aan Michelangelo geskryf.[17] In die brief noem Roselli dat die argitek van die pouslike hof, Donato Bramante, twyfel of Michelangelo so 'n groot freskoprojek kon aanpak, omdat hy beperkte ondervinding in dié medium gehad het.[17] Volgens Bramante het Michelangelo dit van die hand gewys.[18] In November 1506 het hy na Bologna gegaan, waar hy opdrag van die pous gekry het om 'n kolossale bronsstandbeeld te maak van hom waar hy die Bolognese oorwin.[10] Nadat hy dit vroeg in 1508 voltooi het, het Michelangelo na Rome teruggekeer om werk aan die pous se graftombe te hervat, maar dié projek is intussen stilletjies tersyde gestel.[11]

Michelangelo het in die plek daarvan opdrag gekry om 'n siklus fresko's aan die gewelf en boonste mure van die Sixtynse kapel te skilder.[9][10] Michelangelo, wat hoofsaaklik 'n beeldhouer was en nie 'n skilder nie, was huiwerig om die werk te aanvaar; hy het voorgestel sy jong mededinger Raphael doen dit eerder.[19][20] Die pous het egter aangedring en Michelangelo het nie eintlik 'n keuse gehad nie.[20] Die kontrak is op 8 Mei 1508 onderteken.

In opdrag van die pous het Bramante die aanvanklike steierwerk gebou en dit laat hang van gate in die plafon wat later toegeverf sou moes word. Michelangelo het nie van die idee gehou nie en hy het sy eie steierwerk laat bou.[20] Dit is opgerig deur Piero Roselli, wat die plafon daarna gegrintspat het.[7] Michelangelo wou aanvanklik assistente kry wat meer van die skildering van fresko's geweet het as hy, maar kon nie geskikte kandidate kry nie en het besluit om die werk alleen aan te pak.[21]

Michelangelo het gou daarna sy werk begin. Hy het aan die westekant begin met Die dronkenskap van Noag en Die profeet Sagaria, en terug deur die narratief (verhaal) gewerk tot by Die skepping van Eva. Hy het dit in September 1510 voltooi.[10] Die tweede helfte van die plafon se fresko's is vinnig gedoen. Die voltooide werk is op 31 Oktober 1512 onthul[10][9] en die volgende dag, Allerheiligedag, aan die publiek vertoon.[22] Michelangelo se finale skema vir die plafon sluit meer as 300 figure in.[23]

Ná die onthulling, op 37-jarige ouderdom, het Michelangelo se aansien so gestyg dat hy il divino ("die goddelike") genoem is.[9][10] Hy is daarna vir die res van sy lewe gereken as een van die grootste kunstenaars van sy tyd, en sy Sixtynse kapel word sedertdien beskou as een van die "grootste meesterstukke van geïlustreerde kuns".[8][10][24]

Inhoud[wysig | wysig bron]

Detail wat die snypunt van die eerste en tweede register wys, met: 'n profeet, lunet, sibille, ignudi, medaljons, bronsfigure en telamones.
Detail van Die skepping van Adam, wat wys hoe God die mens skep.

Michelangelo se fresko's vorm die agtergrondinligting van die 15de-eeuse narratiewe (verhalende) siklusse van die lewens van Moses en Christus deur Perugino en Botticelli teen die kapel se mure.[8][24] Terwyl die sentrale hooftonele gebeure uit die boek Genesis uitbeeld, word gedebatteer oor die presiese vertolking van die talle figure.[24][8] Die Sixtynse kapel se plafon is 'n vlak tonnelgewelf van sowat 35 m lank en sowat 14 m breed.[10] Die kapel se vensters loop in die gewelf se kurwe in en skep 'n ry lunette wat afgewissel word deur driehoeke.[10]

Die sentrale, feitlik plat deel van die plafon word omlyn deur 'n denkbeeldige argitektoniese kroonlys, en in vier groot reghoeke en vyf kleiner reghoeke verdeel deur vyf pare geskilderde ribbe wat sydelings oor die sentrale reghoekig loop. Hierdie reghoeke het Michelangelo beskilder met tonele uit die Ou Testament.[10]

Die narratief begin aan die kapel se oostekant. Die eerste toneel is bo die altaar, die fokuspunt van Eucharistiese seremonies wat deur die geestelikes uitgevoer word. Die klein reghoekige paneel reg bo die altaar beeld Die skeiding van lig en donker met die Skepping uit. Die laaste van die nege sentrale panele, aan die westekant, wys Die dronkenskap van Noag; onder dié toneel is die deur wat die kerkgangers gebruik.[10] Die dronkenskap van Noag is die verste van die altaar af en verteenwoordig die sondige aard van die mens.[10]

Bo die kroonlys, by die vier hoeke van elk van die vyf kleiner sentrale panele, is jong, naakte mans, wat ignudi genoem word. Hulle presiese betekenis is onbekend.[10][24][8] Hulle verteenwoordig waarskynlik die Florentynse Neoplatoniste se siening van die mens se ideale Platoniese vorm, sonder die skending van die erfsonde, waaraan al die onderste figure onderwerp is.[10] Kenneth Clark skryf "hulle fisieke skoonheid is 'n uitbeelding van goddelike volmaaktheid; hulle wakker en lewendige bewegings is 'n uitbeelding van goddelike energie".[25]

Onder die geskilderde kroonlys, om die sentrale reghoekige area, is 'n laer register. Dit beeld 'n voortsetting uit van die kapel se mure as 'n trompe-l'œil-raamwerk waarteen figure druk.[10] Die figure is op 'n groter skaal as in die sentrale tonele, en dit "skep 'n sin van ruimtelike onewewigtigheid".[10]

By die kapel se vier hoeke vorm die plafon groot driehoeke, wat beskilder is met verlossingstonele uit die Ou Testament: Die bronsslang, Die kruisiging van Haman, Judit en Holofernes en Dawid en Goliat.[10]

Elk van die kapel se vensterboë loop in die gekurfde gewelf in, en dit skep bo elk van hulle 'n driehoek. Die boog van elke venster word van die volgende een geskei deur hierdie driehoeke. In elk van die driehoeke is profete geskilder, afgewissel met sibilles.[10][24][8] Dié figure, sewe Ou Testamentiese profete en vyf Grieks-Romeinse sibilles, is in die Christelike tradisie bekend vir hulle profesieë van die Messias of die geboorte van Jesus.[10] Die lunette bo die vensters en die spasies aan weerskante van die vensters is beskilder met tonele van die menslike voorouers van Christus. Hulle is die laagste in die gewelf en ook die donkerste, in teenstelling met die lugtige boonste gewelf.[10]

Vertolking[wysig | wysig bron]

Die sigbare inhoud van die plafon is die Christelike leerstelling van die mens se behoefte aan verlossing, soos verskaf deur God deur middel van Jesus. Dit is 'n visuele metafoor van die mens se behoefte aan 'n verbond met God. Die Ou Verbond van die kinders van Israel deur Moses en die Nuwe Verbond deur Christus word reeds aan die mure van die kapel uitgebeeld.[3] Sommige kenners, onder andere Benjamin Blech en die Vatikaan se kunshistorikus Enrico Bruschini, meen daar is ook minder sigbare inhoud, wat hulle beskyf as "verskuil" en "verbode".[26]

In die halfmaanvormige areas, of lunette, bo elk van die kapelvensters is tablette wat die voorouers van Christus noem en bygaande figure. Bo hulle, in die driehoeke, word nog agt groepe figure gewys, maar hulle word nie aan spesifieke Bybelse karakters verbind nie. Die skema word voltooi deur vier groot hoekpendentiefboë, wat elk 'n dramatiese Bybelstorie uitbeeld.[27]

Die verhalende elemente van die plafon illustreer dat God die wêreld as 'n perfekte skepping gemaak en die mens daarin geplaas het, en dat die mens in sonde verval het en met die dood en skeiding van God gestraf is. Die mens het toe verder in sonde verval en is met die Sondvloed gestraf. Deur 'n linie voorouers – van Abraham tot Josef – het God die mens se verlosser, Jesus Christus, gestuur. Die koms van die Verlosser is verkondig deur profete van Israel en sibilles van die Klassieke wêreld. Die verskeie komponente van die plafon word met dié Christelike leerstelling verbind.[27]

Baie van die simboliek van die plafon dateer van die vroeë Kerk, maar die plafon het ook elemente wat die spesifieke Renaissancistiese denke uitdruk wat die Christelike teologie met Renaissancistiese humanisme probeer vereenselwig het.[28] In die 15de eeu in Italië, veral Florence, was daar 'n groot belangstelling in Klassieke letterkunde en die filosofieë van Plato, Aristoteles en ander Klassieke skrywers. Michelangelo, as 'n jong man, het tyd by die Platoniese Akademie deurgebring wat deur die Medici-familie in Florence gestig is. Hy was vertroud met vroeë humanismegeïnspireerde beeldhouwerke soos Donatello se Dawid van brons en het self die enorme Dawid-beeld geskep wat in die Piazza della Signoria naby die Palazzo Vecchio, die stadsaal van Florence, gestaan het.[29] Die humanistiese siening van spiritualiteit was dat dit geanker is in die menslike natuur en onafhanklik is van tussengangers soos die Kerk,[30] en dit het klem op die mensdom gelê as basies sondig en gebrekkig.

Die ikonografie van die plafon is in die verlede op verskeie maniere vertolk, en sommige elemente daarvan is deur moderne geleerdes weerspreek. Ander, soos die identiteit van die figure in die lunette en driehoeke, word steeds nie verstaan nie.[31] Moderne geleerdes het al probeer, tot dusver sonder sukses, om 'n geskrewe bron vir die teologiese program van die plafon te kry en het dit al bevraagteken of dit heeltemal bedink is deur Michelangelo, wat beide 'n gretige leser van die Bybel was en as 'n genie beskou word, of nie.[32] Die kunshistorikus Anthony Bertram reken die kunstenaar het sy innerlike gewoel in die werk uitgedruk. Hy sê: "Die belangrikste opponerende kragte in dié konflik was sy passievolle bewondering vir klassieke skoonheid en sy diep, byna mistiese Katolisisme, sy [veronderstelde] homoseksualiteit en sy afsku van vleeslike sonde gekombineerd met 'n verhewe platoniese konsep van die liefde."[33]

Argitektoniese skema[wysig | wysig bron]

Werklik[wysig | wysig bron]

Die Sixtynse kapel is 40,9 m lank en 14 m breed. Die plafon strek tot 13,4 m bo die hoofvloer van die kapel. Die ontwerp van die gewelf is taamlik kompleks en dit is onwaarskynlik dat so 'n oordadige versiering daarvoor bedoel was.

Detail van die plafon se westekant, wat pendentiewe en die profeet Sagaria wys.

Denkbeeldig[wysig | wysig bron]

Die skeiding van die aarde en see, wat die denkbeeldige argitektuur wys, asook die posisies van die ignudi en medaljons.

Die kapel se mure het drie horisontale verdiepings, met ses vensters in die boonste verdieping aan elke kant. Tussen die vensters is groot pendentiewe wat die gewelf ondersteun. Tussen die pendentiewe is driehoekvormige boë wat bo elke venster in die gewelf inloop. Bo die pendentiewe loop die plafon effens skuins sonder om veel van die horisontale deel af te wyk.[34]

Die eerste element in die skema van geskilderde argitektuur is 'n definiëring van die werklike argitektoniese elemente deur die beklemtoning van die lyne waar die driehoeke en pendentiewe met die gekurfde gewelf kruis. Michelangelo het dit as versierings geskilder wat soos gegraveerde klipomlystings lyk. Dit het twee herhalende motiewe, 'n formule wat algemeen in Klassieke argitektuur is. Hier is die een motief die eikel, die simbool van die familie van beide pous Sixtus IV, wat die kapel laat bou het, en pous Julius II, wat opdrag vir Michelangelo se werk gegee het. Die ander motief is die mantelskulp, een van die simbole van die Madonna, aan wie se hemelvaart die kapel in 1483 gewy is.[35] Om die middelste tonele is 'n geskilderde kroonlys wat dié tonele skei van die figure van die profete, sibilles en voorouers, wat die narratiewe letterlik en figuurlik ondersteun. Tien breë ribbe span oor die plafon en verdeel dit in afwisselende breë en smal spasies, 'n rooster waarin elk van die figure 'n plek kry.[36]

'n Groot aantal klein figure is in die geskilderde argitektuur geïntegreer, en hulle dien blykbaar bloot as versierings. Dit sluit in pilare met pilaarkoppe wat ondersteun word deur pare kinderfigure (telamones); ramskedels aan die bopunt van elke driehoek; naakte bronsfigure in verskeie posisies; en nog geklede of naakte figure by die naamplate van die profete en sibilles.[37] Bo die kroonlys en aan weerskante van die klein tonele is 'n paar medaljons, of ronde skilde. Weerskante van hulle is nog 20 figure, die sogenaamde ignudi, wat nie deel van die argitektuur is nie, maar op voetstukke sit met hulle voete op die fiktiewe kroonlys.

Die fresko's[wysig | wysig bron]

Skema van beelde[wysig | wysig bron]

Die hele plafon van die Sixtynse kapel.
Die hele plafon van die Sixtynse kapel.
'n Plan van die beeldelemente wys die verdeling van die narratiewe tonele in drie dele, of temas.
'n Plan van die beeldelemente wys die verdeling van die narratiewe tonele in drie dele, of temas.

Nege tonele uit die boek Genesis[wysig | wysig bron]

In die middelste deel van die plafon het Michelangelo nege tonele uit Genesis, die eerste Bybelboek, uitgebeeld. Die beelde is in drie groepe van drie, met afwisselende groot en klein panele.[38]

Die eerste groep wys God wat die hemel en aarde skep. Die tweede groep wys hoe God die eerste man en vrou, Adam en Eva, skep, hulle ongehoorsaamheid en hoe hulle uit die tuin van Eden weggestuur word. Die derde groep wys die lot van die mensdom, in besonder dié van die familie van Noag.

Die drie seksies Skepping, Val en Lot van die Mensdom kom in omgekeerde orde voor wanneer vanaf die ingang van die kapel daarna gekyk word. Elke individuele toneel is egter geskilder om te besigtig as 'n mens na die altaar kyk.[38] Die drie sessies word gewoonlik beskryf in die volgorde waarin hulle in die Bybel voorkom.

Detail van die gesig van God.

Die tonele, van die altaar na die hoofdeur (op die foto bo van regs na links), is soos volg:

  1. Die skeiding van lig en donker
  2. Die skepping van die son, maan en sterre
  3. Die skeiding van die waters
  4. Die skepping van Adam
  5. Die skepping van Eva
  6. Die val en uitdrywing
  7. Die offer van Noag
  8. Die groot vloed
  9. Die dronkenskap van Noag
Die skeiding van lig en donker
Die skepping van die son, maan en sterre
Die skeiding van die waters

Skepping[wysig | wysig bron]

Die drie Skeppingsbeelde wys tonele uit die eerste hoofstuk van Genesis wat vertel dat God die aarde en alles wat daarop is, in ses dae geskep en op die sewende dag gerus het. In die eerste toneel, die eerste dag van die Skepping, skep God lig en skei Hy lig en donker.[Fig 1] Chronologies vind die volgende toneel in die derde paneel plaas waarin God op die tweede dag die waters van mekaar skei.[Fig 2] In die middelste paneel, die grootste een van die drie, is daar twee verteenwoordigings van God. Op die derde dag skep God die aarde en laat groenigheid daaruit voorkom. Op die vierde dag maak God die son en maan en plaas hulle aan die hemelgewelf om oor dag en nag te heers en as tekens om seisoene, dae en jare aan te dui.[Fig 3] Volgens Genesis het God op die vyfde dag voëls oor die aarde laat vlieg en die waters laat krioel van lewende wesens, maar ons sien dit nie. Ons sien ook nie God se skepping van diere op die sesde dag nie.[39][40]

Die skepping van Adam
Die skepping van Eva
Die val en verdrywing uit die tuin van Eden

Adam en Eva[wysig | wysig bron]

Vir die sentrale seksie van die plafon het Michelangelo vier episodes uit die verhaal van Adam en Eva gekies soos vertel in die eerste, tweede en derde hoofstuk van Genesis. In dié reeks van drie is twee panele groot en een klein.

Op die eerste van die panele is een van die algemeens herkende beelde in die geskiedenis van geskilderde kuns: Michelangelo wys hoe God uitreik na Adam.[Fig 4] Onder God se beskermende arm kyk Eva uit, effens angstig.[27]

Adam reik terselfdertyd uit na die Skepper "terwyl Hy wys hoe dinge gaan lyk, die vrou en haar nageslag, in die voue van sy kleed".[41]

Die samestelling van die sentrale toneel, waar God Eva uit die sy van die slapende Adam skep,[Fig 5] is regstreeks uit 'n ander skeppingsreeks geleen: die reliëfpanele om die deur van die Basilika van San Petronio in Bologna, deur Jacopo della Quercia. Michelangelo het sy werk bestudeer toe hy jonk was.[42][27]

In die finale paneel van dié reeks het Michelangelo twee kontrasterende tonele op een paneel gekombineer,[Fig 6] dié van Adam en Eva wat vrugte van die verbode boom neem ('n vye- en nie appelboom soos gewoonlik in Westerse kuns uitgebeeld word nie),[43] Eva wat dit uit die hand van die slang (met die gesig van Lilith) neem en Adam wat dit gretig self pluk; en hulle verdrywing uit die tuin van Eden, waar hulle in God se geselskap gewoon het, na die wêreld daar buite waar hulle vir hulleself moet sorg en sal sterf.[44]

Die offer van Noag
Die vloed
Die dronkenskap van Noag

Noag[wysig | wysig bron]

Nes met die eerste reeks beelde, is die drie panele oor Noag, uit die sesde tot negende hoofstuk van Genesis, tematies gerangskik eerder as chronologies. In die eerste toneel word die offering van 'n skaap gewys nadat Noag en sy familie voet aan wal gesit het ná die Sondvloed.[Fig 7]

Die sentrale, groot toneel wys die Sondvloed.[Fig 8] Die ark waarin Noag se familie ontsnap het, dryf aan die agterkant terwyl die res van die mensdom desperaat probeer om veiligheid te bereik.

Die finale toneel in die verhaal is dié van Noag se dronkenskap.[Fig 9] Ná die vloed plant Noag 'n wingerd, soos op die agtergrond van die beeld gewys word. Hy word dronk en lê kaal in sy tent. Sy jongste seun, Gam, bring sy twee broers, Sem en Jafet, om te kom kyk, maar hulle bedek hom met 'n kledingstuk. Noag vervloek Gam later en sê vir hom sy afstammelinge sal slawe van Sem en Jafet wees.[45]

Medaljons[wysig | wysig bron]

Langs die kleiner Bybeltonele in die eerste register wat deur pare ignudi ondersteun word, is 10 medaljons. Elk is versier met 'n beeld uit die Ou Testament. Michelangelo se obskure Ou Testamentiese temas is aangepas van houtsnee-illustrasies van die Malermi-Bybel van 1490. Dit was die eerste Italiaanse Bybel en is na sy vertaler, Nicolò Malermi, genoem.[46] In vier van die vyf goed afgewerkte medaljons word die ruimte volgeprop met figure in gewelddadige optrede.

Detail van Die idool Baäl, wat die lineêre gebruik van swart verf en bladgoud wys om vorms te definieer.

Die medaljons stel voor:

  • Abraham op die punt om sy seun Isak te offer.
  • Die vernietiging van die standbeeld van Baäl.
  • Die wreedaardige slagting van die aanbidders van Baäl.
  • Uria wat doodgeslaan word.[Fig 10]
  • Natan wat koning Dawid vir moord en owerspel veroordeel.
  • Die kop van koning Dawid se seun Absalom word aan 'n boom vasgevang terwyl hy probeer ontsnap en hy word deur Dawid se manskappe onthoof.
  • Joab lei Abner weg om hom te vermoor.
  • Joram word op 'n strydwa vermoor.
  • Elia styg op na die hemel.
  • Op een medaljon is die onderwerp óf uitgewis óf onvoltooid.[Fig 11]
Die profeet Joël.

Twaalf profetiese figure[wysig | wysig bron]

Op die vyf pendentiewe aan elke kant en die twee aan die punte het Michelangelo die grootste figure aan die plafon geskilder: 12 mense wat die koms van die Messias geprofeteer het. Dit is sewe manlike profete van Israel en vyf sibilles, profetesse van die Klassieke mitologie. Die profeet Jona is bo die altaar te sien en Sagaria op die verste punt. Die ander manlike en vroulike figure wissel mekaar af aan elke kant. Elk word geïdentifiseer met 'n inskripsie op 'n geskilderde marmertablet.

Pendentiewe[wysig | wysig bron]

Dawid en Goliat.

In elke hoek van die kapel is 'n driehoekvormige pendentief wat die spasie tussen die mure en die boog van die gewelf vul. Op hierdie gekurfde spasies het Michelangelo vier tonele uit Bybelstories geskilder wat verband hou met die verlossing van Israel deur vier groot helde en heldinne van die Jode: Moses, Ester, Dawid en Judit.[47] Die eerste twee stories is albei in Middeleeuse en Renaissancistiese teologie beskou as dat hulle die kruisiging van Jesus voorafgaan. Die ander twee verhale, dié van Dawid en Judit, is dikwels in Renaissancistiese kuns verbind, veral deur Florentynse kunstenaars met die uitbeelding van die omverwerping van tiranne, 'n gewilde onderwerp in die republiek.

Die vier pendentiewe is:

Een van die ignudi.

Ignudi[wysig | wysig bron]

Die ignudi (enkelvoud: ignudo; van die Italiaanse byvoeglike naamwoord nudo, "nakend") is die 20 naakte, atletiese mans wat Michelangelo as steunfigure geskilder het op elke hoek van die vyf kleiner verhalende tonele in die middel van die plafon. Die figure hou 'n verskeidenheid items vas, is daarin gedrapeer of leun daarop – dit sluit in pienk linte, groen kussings en groot bosse eikels.

Die ignudi lyk almal verskillend. Die betekenis van dié figure was nog nooit duidelik nie. Hulle is beslis in ooreenstemming met die humanistiese aanvaarding van die klassieke Griekse siening dat "die man die maat van alle dinge is".[48]

Die Katolieke teoloog John W. O'Malley dink die ignudi verteenwoordig engele: Michelangelo het later meer as 40 engele ingesluit in sy fresko van Die laaste oordeel. Volgens O'Malley lyk hulle soos die ignudi.[49][50]

Metode[wysig | wysig bron]

Die merk van die steierwerk wat gebruik is om die plafon te beskilder kan regs onder op dié lunet gesien word.
Bewyse van die pleister wat vir 'n dag se werk aangewend is, kan gesien word om die kop en arm van dié ignudo.

Michelangelo het waarskynlik van April 1508 aan die planne vir die ontwerp begin werk.[51] Die voorbereidingswerk aan die plafon is laat in Julie dié jaar voltooi. Die hoofontwerp is grootliks in Augustus 1510 voltooi, soos blyk uit Michelangelo se geskrifte.[51] Die hele ontwerp is op 31 Oktober 1512 aan besoekers onthul, met 'n mis die volgende dag, Allerheiligedag.[52]

Die teorie is dat die plafon se hooffresko's in fases geskilder is, van die westekant af, en dat die steierwerk elke keer afgebreek en na 'n ander deel van die kapel geskuif moes word.[52] Die eerste fase, insluitende die lewe van Noag, is in September 1509 voltooi.[52] Die volgende fase was Die skepping van Eva en Die val en uitdrywing. Die sibille van Cumae en Esegiël is ook in dié fase geskilder.[52] Die figure van die derde fase, wat in 1511 voltooi is, was dié van Die skepping van Adam en die ander Skeppingspanele.[52] Die lunette bo die vensters is laaste geskilder met behulp van 'n klein, beweegbare steierwerk.[52] Die gewelf se eerste en tweede register, bo en onder die fiktiewe kroonlys, is saam in fases geskilder namate die steierwerk ooswaarts beweeg het.[51]

Michelangelo het sy eie steierwerk ontwerp, 'n plat houtplatform op steunarms wat uit gate in die muur naby die boonste vensters gebou is, eerder as dat dit van die vloer af boontoe gebou is. Mancinelli spekuleer dat dit gedoen is om die koste van hout te besnoei.[53] Volgens Ascanio Condivi is die steunarms aan die begin gebou en is 'n ligte skerm, moontlik van materiaal, opgehang om druppende pleister, stof en verfspatsels op te vang.[54] Die dele van die muur wat met die steierwerk bedek was, kan steeds gesien word as ongeverfde dele oor die onderkant van die lunette.

Michelangelo se skets van homself waar hy God skilder.

Die hele plafon is 'n fresko, wat 'n antieke metode was vir die skilder van muurskilderings. Dit behels dat 'n chemiese reaksie plaasvind tussen klam kalkpleister en watergebaseerde pigmente sodat die werk permanent met die mure saamsmelt.[55] Aanvanklik het die pleister begin muf omdat dit te nat was. Michelangelo moes dit verwyder en oorbegin. Hy het toe 'n nuwe formule gebruik wat deur 'n assistent geskep is en wat nie gemuf het nie. Dit het deel geword van die Italiaanse bou- en freskotradisie.[54]

Die pleister is elke dag in 'n nuwe seksie aangewend vir dié dag se werk. Dit word 'n giornata ("dag se werk") genoem. Aan die begin van elke sessie is die kante weggeskraap en nuwe pleister aangewend.[53] Die kante van die giornate is steeds sigbaar en is 'n aanduiding van hoe werk gevorder het. Gewoonlik het freskoskilders 'n volgroot tekening gebruik om 'n ontwerp op die gepleisterde oppervlak aan te bring. Michelangelo het dié tradisie verbreek en direk op die plafon geskilder.

Die eerste drie tonele se figure is kleiner as in die ander tonele, deels omdat Michelangelo die grootte van die plafon onderskat het.[27][56] Ook Dawid en Goliat is in die vroeë stadiums geskilder.[57]

Volgens Vasari is die fresko's aan die plafon onthul voordat die a secco- en bladgoudwerk voltooi kon word om die tonele 'n meer afgewerkte voorkoms te gee, soos wat met die fresko's teen die mure gedoen is. Michelangelo en pous Julius II wou albei hê dat dié detail bygevoeg word, maar dit het nooit plaasgevind nie, deels omdat Michelangelo nie die steierwerk wou herbou nie. Hy het ook gesê "mans in daardie tyd het nie goud gedra nie, en dié wat geskilder is, was heilige mans wat op rykdom neergesien het".[22]

Julius II is net maande ná die plafon se voltooiing, in Februarie 1513, oorlede.[52]

Volgens Vasari en Condivi het Michelangelo in 'n staande posisie geskilder en nie terwyl hy op sy rug gelê het, soos 'n ander biograaf, Paolo Giovio, gedink het, nie.[58] Vasari het geskryf: "Daardie fresko's is in die grootste ongemak gedoen, want hy moes daar staan met sy kop agteroor gebuig."[59] Michelangelo het ook 'n skets geteken van hom waar hy staande skilder.[58]

Restourasie[wysig | wysig bron]

Die hoofpanele van die plafon is deur die eeue so deur die rook van kerse verouder dat die kleure aansienlik verdof het.[56] Nadat die panele in 1979 getoets is, is die plafon tussen 1980 en 1992 gerestoureer.[56] Die eerste stadium van die restourasie, aan Michelangelo se lunette, het in Oktober 1984 begin. Daarna het die plafon aan die beurt gekom en dit is in Desember 1989 voltooi. Die werk het toe gevorder tot by Die laaste oordeel. Die restourasie is op 8 April 1994 deur Pous Johannes Paulus II onthul.[60]

In die restourasie is die aanpaksels verwyder en kleure onthul wat nader aan dié was toe die werk voltooi is.[61] Dit lyk nou weer of die plafon dagtonele en 'n lente-atmosfeer met helder kleure uitbeeld. Die restourasie is met lof én kritiek begroet. Kritici beweer baie van Michelangelo se oorspronklike werk – veral hoogtepunte en skaduwees, asook ander detail wat a secco aangebring is – het verlore gegaan in die verwydering van die vuiligheid.[62]

Die restourasie van die muurskilderye deur Botticelli, Ghirlandaio, Perugino en ander is op on 11 Desember 1999 onthul.[61]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. ↑ Marinazzo, Adriano (2013). "Ipotesi su un disegno michelangiolesco del foglio XIII, 175v, dell'Archivio Buonarroti". Commentari d'arte. 52–53: 108–110.
  2. ↑ Shearman, John (1986) The Chapel of Sixtus IV in The Sistine Chapel, red. Massimo Giacometti.
  3. ↑ 3,0 3,1 Shearman, John (1986b) The Fresco Decoration of Sixtus IV in The Sistine Chapel, red. Massimo Giacometti.
  4. ↑ O'Malley, John (1986). The Theology behind Michelangelo's Ceiling in The Sistine Chapel, red. Massimo Giacometti.
  5. ↑ Shearman 1986b, pp. 45–47.
  6. ↑ Partridge, 1996, p. 10.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Paris 2009, p. 86.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Chilvers, Ian, red. (2009). "Michelangelo (Michelangelo Buonarroti)". The Oxford Dictionary of Art and Artists (in Engels) (4th uitg.). Online: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780199532940.001.0001. ISBN 978-0-19-953294-0.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Campbell, Gordon, red. (2005). "Michelangelo Buonarroti or Michelagnolo Buonarroti". The Oxford Dictionary of the Renaissance (in Engels) (Aanlyn uitg.). Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780198601753.001.0001. ISBN 978-0-19-860175-3.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 Osborne, Harold; Brigstocke, Hugh (2003). "Michelangelo Buonarroti". In Brigstocke, Hugh (red.). The Oxford Companion to Western Art (in Engels) (Online uitg.). Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780198662037.001.0001. ISBN 978-0-19-866203-7.
  11. ↑ 11,0 11,1 Marinazzo, Adriano (2018). "La Tomba di Giulio II e l'architettura dipinta della volta della Sistina: Quell'idea di sepoltura che mai vide la luce". Art e Dossier. 357: 46–51. ISSN 0394-0179.
  12. ↑ Goldscheider 1953.
  13. ↑ Pfisterer, Ulrich (2018). The Sistine Chapel: Paradise in Rome (in Engels). Grand Rapid, Michigan: Getty Publications. pp. 53–56. ISBN 978-1-60606-553-2.
  14. ↑ 14,0 14,1 O'Malley 1986, p. 104.
  15. ↑ Partridge 1996, p. 13.
  16. ↑ Graham-Dixon 2008, pp. 181ff.
  17. ↑ 17,0 17,1 Paris 2009, p. 84.
  18. ↑ Hartt 1964, pp. 58–59.
  19. ↑ Paris 2009, pp. 69–70, 84.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Vasari 1991, p. 439.
  21. ↑ Vasari 1991, p. 440.
  22. ↑ 22,0 22,1 Vasari 1991, p. 442.
  23. ↑ Esaak, Shelley (16 Oktober 2019). "7 Things You Didn't Know About the Sistine Chapel". ThoughtCo (in Engels). Besoek op 4 September 2021.{{cite web}}: AS1-onderhoud: url-status (link)
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Chilvers, Ian, red. (2004). "Michelangelo (Michelangelo Buonarroti)". The Oxford Dictionary of Art (in Engels) (3 uitg.). Online: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780198604761.001.0001. ISBN 978-0-19-860476-1.
  25. ↑ Clark, Kenneth (1956). The Nude: A Study in Ideal Form (in Engels). Pantheon Books (herdruk). p. 208. ISBN 9781567311235.
  26. ↑ Blech, Benjamin (2008). The Sistine Secrets: Michelangelo's Forbidden Messages in the Heart of the Vatican, HarperOne, pp. ix, x, 130, 158.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 Gardner, Helen (1970). Art Through the Ages. Harcourt, Brace and World. ISBN 978-0-15-508315-8.
  28. ↑ O'Malley, p. 112
  29. ↑ Gardner, pp. 466–467
  30. ↑ Aston, Margaret (1979). The Fifteenth Century: The Prospect of Europe (in Engels). New York: W.W. Norton. pp. 111–112. ISBN 0-393-95097-2. OCLC 6336826.
  31. ↑ O'Malley, pp. 102–110
  32. ↑ O'Malley, p. 105
  33. ↑ Bertram, Anthony (1964). Michelangelo, Studio Vista.
  34. ↑ Shearman 1986, pp. 29–30
  35. ↑ Partridge 1996, p. 9
  36. ↑ O'Malley, p. 95
  37. ↑ O'Malley, pp. 104–105, 160–161
  38. ↑ 38,0 38,1 Paoletti, John T.; Radke, Gary M. (2005). Art in Renaissance Italy, Laurence King. ISBN 1-85669-439-9
  39. ↑ Genesis 1
  40. ↑ Goldscheider, Ludwig (1953). Michelangelo: Paintings, Sculpture, Architecture, Phaidon.
  41. ↑ Pater, Walter (1893). The Renaissance: Studies in Art and Poetry (in Engels) (4th uitg.). Courier Corporation [2005, 2013 reprint]. p. 55. ISBN 978-0-486-14648-5.
  42. ↑ Bartz, Gabriele; König, Eberhard (1998). Michelangelo, Könemann. ISBN 3-8290-0253-X
  43. ↑ Rupp, Rebecca (22 Julie 2014). "The History of the "Forbidden" Fruit". National Geographic. Besoek op 30 April 2019.
  44. ↑ Genesis 1-3
  45. ↑ Genesis 6-9
  46. ↑ Pfisterer, Ulrich (2018). The Sistine Chapel: Paradise in Rome (in Engels). Getty Publications. p. 61. ISBN 978-1-60606-553-2.
  47. ↑ Paoletti and Radke, p. 407
  48. ↑ Protagoras van Abdera, (c. 480–410 BC).
  49. ↑ O'Malley, John (1986). The Theology behind Michelangelo's Ceiling in The Sistine Chapel, red. Massimo Giacometti.
  50. ↑ Hersey 1993.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 Pfisterer, Ulrich (2018). The Sistine Chapel: Paradise in Rome (in Engels). Los Angeles: Getty Publications. pp. 47–52. ISBN 978-1-60606-553-2.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 52,4 52,5 52,6 Thompson, Bard (1996). Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation (in Engels). Grand Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing. pp. 266–267. ISBN 978-0-8028-6348-5.
  53. ↑ 53,0 53,1 Mancinelli 1986, pp. 220–259
  54. ↑ 54,0 54,1 Condivi 1553.
  55. ↑ "Fresco | Artsy". Artsy. Besoek op 30 April 2019.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 De La Croix, Horst; Tansey, Richard G.; Kirkpatrick, Diane (1991). Gardner's Art Through the Ages (9de uitg.). Harcourt Brace Jovanovich. pp. 655–657. ISBN 0155037692.
  57. ↑ Ramsden, E. H. (1978) [1963]. Michelangelo (The Great Artists: A library of their lives, times and paintings). New York: Funk & Wagnalls. p. xiii.
  58. ↑ 58,0 58,1 Barkan, Leonard (2011). Michelangelo: A Life on Paper (in Engels). Princeton University Press. pp. 87–92. ISBN 978-0-691-14766-6.
  59. ↑ Vasari 1991, p. 443.
  60. ↑ John Paul II (1994). "Homily of His Holiness John Paul II, 8 April 1994". Homily preached at the mass of to celebrate the unveiling of the restorations of Michelangelo's frescoes in the Sistine Chapel. Vatican Publishing House. Besoek op 6 April 2009.
  61. ↑ 61,0 61,1 Pietrangeli 1994
  62. ↑ Beck 1995.

Beeldverwysings[wysig | wysig bron]

Bibliografie[wysig | wysig bron]

Skakels[wysig | wysig bron]


Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Plafon_van_die_Sixtynse_kapel&oldid=2558575"