10 Hygiea

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
10 Hygiea   ⯚ ()

’n VLT-SPHERE-foto van Hygiea.
Ontdekking [1]
Ontdek deur A. de Gasparis
Datum 12 April 1849
Kleinplaneet-benaming(10) Hygiea
Alternatiewe nameA900 GA
Kleinplaneet-kategorie Hoofgordel
Etimologie Hygieia (mitologie)[2]
Wentelbaaneienskappe [1]
Epog 27 Junie 2015
Afelium 3,5024 AE
Perihelium 2,7817 AE
Halwe lengteas 3,1421 AE
Wentelperiode 5,57 jaar
Gem. omwentelingspoed 16,76 km/s
Gem. anomalie 264,46°
Baanhelling 3,8377°
Lengteligging van stygende nodus 283,41°
Periheliumhoek 312,10°
Fisiese eienskappe
Afmetings 450 × 430 × 424 km
Massa 1,94±0,19 g/cm3[3]
Gem. digtheid 2,08 ± 0,10 g/cm³
Ontsnapping-
snelheid
0,21 km/s
Rotasieperiode 1,15 d[1]
Temperatuur ≈164 K
maks. 247 K
(-26 °C) [4]
Spektraaltipe: C-tipe[1]
Skynmagnitude 9[5] tot 11,97
Absolute magnitude 5,43[1]
Hoekgrootte 0,321″ tot 0,133″

Hygiea (kleinplaneetnaam: 10 Hygiea) is ’n groot asteroïde in die asteroïdegordel. Met ’n deursnee van 434 km en ’n massa wat geraam word op 2,9% van die totale massa van die gordel,[6] is dit die vierde grootste asteroïde in die Sonnestelsel wat volume én massa betref. In sommige spektrale klassifikasies is dit die grootste van die donker C-tipe asteroïdes met ’n koolstofryke oppervlak; in ander is dit die tweede grootste, naas 1 Ceres.

Hygiea is die hooflid van die Hygiea-familie en bevat meer as 90% van die massa van die familie. Volgens data van die Baie Groot Teleskoop se SPHERE-kamera in 2017 en 2018 wat laat in 2019 aangekondig is, het Hygiea ’n byna ronde vorm, wat daarop dui dat dit in hidrostatiese ewewig is en dus ’n kandidaat vir ’n dwergplaneet is.[7][8]

Waarneming[wysig | wysig bron]

’n Foto van 10 Hygiea deur die 2MASS-opname.

Ondanks sy grootte lyk Hygiea baie dof van die Aarde af. Dit is weens sy donker oppervlak en sy posisie in die buitenste hoofgordel. Om dié rede is kleiner asteroïdes eers ontdek voordat Hygiea op 12 April 1849 deur Annibale de Gasparis ontdek is. Met die meeste opposisies het Hygiea ’n skynbare magnitude van vier ordes dowwer as dié van Vesta en om dit te kan sien, is minstens ’n 100 mm-teleskoop nodig.

Ontdekking en naam[wysig | wysig bron]

Op 12 April 1849 het die sterrekundige Annibale de Gasparis (toe 29) Hygiea in Napels, Italië, ontdek.[9] Dit was die eerste van sy nege ontdekkings van asteroïdes. Die direkteur van die Napels-sterrewag, Ernesto Capocci, het dit sy naam gegee. Hy het dit Igea Borbonica ("Bourbon-Hygieia") genoem ter ere van die regerende familie van die Koninkryk van die Twee Sisiliës, waar Napels geleë was.[10]

In 1852 het die Engelse sterrekundige John Russell Hind geskryf die asteroïde is algemeen bekend as "Hygiea", en die onnodige "Borbonica" is laat vaar[10] (sowel as die finale "ia" ten gunste van net "a"). Die naam kom van Hygieia, die Griekse godin van gesondheid en dogter van Asklepios.[11] Die naam is in die 19de eeu soms verkeerdelik "Hygeia" gespel.[12]

Fisieke eienskappe[wysig | wysig bron]

Die relatiewe groottes van die grootste vier asteroïdes. Hygiea is heel regs.
VLT-SPHERE-foto's van 10 Hygiea wat in Junie/Julie 2017 geneem is, toe die asteroïde se suidelike halfrond na die Aarde gewys het. ’n Helder gebied en verskeie kraters kan onderskei word.
Die IAU het Hygiea in 2006 as ’n moontlike dwergplaneet gelys.[13]

Spektrale bewyse dui daarop dat Hygiea se oppervlak waarskynlik uit primitiewe koolstofmateriale bestaan soortgelyk aan dié wat in koolstofryke chondrietmeteoriete aangetref word. Waterige produkte is op die oppervlak waargeneem wat ’n aanduiding kan wees van die teenwoordigheid van waterys in die verlede wat genoeg verhit is om te kon smelt.[11] Die primitiewe hedendaagse oppervlaksamestelling dui aan Hygiea het nie tydens die vroeë tydperk van die Sonnestelsel se vorming gesmelt nie,[11] in teenstelling met ander groot planetesimale soos 4 Vesta. Volgens waarnemings in 2019 het Hygiea moontlik teen iets anders gebots wat dit laat smelt en tot sy huidige ronde vorm gelei het.[7]

Op foto's wat in 2017 deur die Baie Groot Teleskoop geneem is, is ’n helder streek op die oppervlak sigbaar, sowel as minstens twee donker kraters, wat voorlopig Serpens en Calix genoem word; dit is die Latynse woorde vir onderskeidelik "slang" en "beker".[3] Serpens het ’n deursnee van omstrent 180 km en Calix een van 90 km.[3][7]

Hygiea is die grootste van die C-tipe asteroïdes wat die buitenste asteroïdegordel oorheers, anderkant die Kirkwoodgaping by 2,82 AE.[14] Dit het ’n gemiddelde deursnee van 434 ± 14 km.[7] Terwyl vroeë studies (Ragazzoni et al., 2000) gedui het op ’n merkbare afgeplatte vorm (veel meer as dié van die ander drie asteroïdes wat die "groot vier" uitmaak – 2 Pallas, 4 Vesta en die dwergplaneet Ceres),[15][11] het onlangse resultate gewys Hygiea is ronder.[7] Buiten dat dit die kleinste van die "groot vier" is, het Hygiea nes Ceres ’n relatief lae digtheid wat eerder vergelykbaar is met die ysagtige satelliete van Jupiter of Saturnus as met die rotsplanete of klipagtige asteroïdes.[16]

Al is Hygiea die grootste liggaam in sy streek, lyk hy dof van die Aarde af weens sy donker oppervlak en ver afstand van die Son af. Dit is die derde dofste van die eerste 23 asteroïdes wat ontdek is (net 13 Egeria en 17 Thetis is dowwer).[17] Met die meeste opposisies het Hygiea ’n magnitude van sowat 10,2,[17] wat sowat vier ordes dowwer as Vesta is. Met ’n perihelium-opposisie kan dit egter tot 9,1 magnitude wees.[18]

Altesaam 17 stellêre okkultasies deur Hygiea is al deur grondgebaseerde teleskope waargeneem,[19][20] insluitende twee (in 2002 en 2014) wat deur ’n groot aantal waarnemers gesien is. Die waarnemings is gebruik om Hygiea se grootte, vorm en rotasie-as te probeer bepaal.[21] Die Hubble-ruimteteleskoop het ook die asteroïde waargeneem en die teenwoordigheid uitgesluit van enige voorwerpe van groter as 16 km breed wat daarom wentel.[22]

Verwysings[wysig | wysig bron]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 "JPL Small-Body Database Browser: 10 Hygiea" (2012-12-09 last obs.) (in Engels). Jet Propulsion Laboratory. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Mei 2020. Besoek op 1 Oktober 2015.
  2. Schmadel, Lutz D. (2007). "(10) Hygiea". Dictionary of Minor Planet Names – (10) Hygiea. Springer Berlin Heidelberg. p. 16. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_11. ISBN 978-3-540-29925-7.
  3. 3,0 3,1 3,2 Vernazza, P.; Jorda, L.; Ševeček, P.; Brož, M.; Viikinkoski, M.; Hanuš, J.; et al. (28 Oktober 2019). "A basin-free spherical shape as an outcome of a giant impact on asteroid Hygiea, Supplementary Information" (PDF). Nature Astronomy. doi:10.1038/s41550-019-0915-8. Besoek op 30 Oktober 2019.
  4. L.F. Lim; McConnochie, T; Belliii, J; Hayward, T (2005). "Thermal infrared (8–13 µm) spectra of 29 asteroids: the Cornell Mid-Infrared Asteroid Spectroscopy (MIDAS) Survey". Icarus. 173 (2): 385. Bibcode:2005Icar..173..385L. doi:10.1016/j.icarus.2004.08.005.
  5. "AstDys (10) Hygiea Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italië. Besoek op 26 Junie 2010.
  6. "Mass of 10 Hygiea" 0.445 / "Mass of Mbelt" Geargiveer 31 Oktober 2008 op Wayback Machine 15 = 0.0296
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Vernazza, P.; Jorda, L.; Ševeček, P.; Brož, M.; Viikinkoski, M.; Hanuš, J. (28 Oktober 2019). "A basin-free spherical shape as an outcome of a giant impact on asteroid Hygiea" (PDF). Nature Astronomy. 273. doi:10.1038/s41550-019-0915-8. Besoek op 28 Oktober 2019.
  8. Strickland, Ashley (28 Oktober 2019). "It's an asteroid! No, it's the new smallest dwarf planet in our solar system". CNN (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Januarie 2020. Besoek op 28 Oktober 2019.
  9. A. O. Leuschner (15 Julie 1922). "Comparison of Theory with Observation for the Minor planets 10 Hygiea and 175 Andromache with Respect to Perturbations by Jupiter". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 8 (7): 170–173. Bibcode:1922PNAS....8..170L. doi:10.1073/pnas.8.7.170. PMC 1085085. PMID 16586868.
  10. 10,0 10,1 John Russell Hind (1852). The Solar System: Descriptive Treatise Upon the Sun, Moon, and Planets, Including an Account of All the Recent Discoveries. G. P. Putnam. p. 126. Bibcode:1852ssdt.book.....H.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 Barucci, M. (2002). "10 Hygiea: ISO Infrared Observations". Icarus. 156 (1): 202. Bibcode:2002Icar..156..202B. doi:10.1006/icar.2001.6775.
  12. Hartnup, J. (1850). "Observations of Hygeia". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 10 (8): 162. Bibcode:1850MNRAS..10..162H. doi:10.1093/mnras/10.8.162b.
  13. Gingerich, O. (2006-08-16), "The Path to Defining Planets", Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and IAU EC Planet Definition Committee chair: p. 4, https://www.iau.org/static/publications/ga_newspapers/20060812.pdf, besoek op 2007-03-13 
  14. "Asteroids: Structure and composition of asteroids" (in Engels). European Space Agency. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2020. Besoek op 30 Oktober 2019.
  15. Ragazzoni, R.; Baruffolo, A.; Marchetti, E.; Ghedina, A.; Farinato, J.; Niero, T.; et al. (2000). "Speckle interferometry measurements of the asteroids 10-Hygiea and 15-Eunomia" (PDF). Astronomy and Astrophysics. 354: 315-320. Bibcode:2000A&A...354..315R.
  16. McCord, T. B.; Castillo-Rogez, J.; Rivkin, A. (2011). Russell, C.; Raymond, C. (reds.). "Ceres: Its Origin, Evolution and Structure and Dawn's Potential Contribution". The Dawn Mission to Minor Planets 4 Vesta and 1 Ceres. Springer: 63-76. doi:10.1007/s11214-010-9729-9. ISBN 978-1-4614-4902-7.
  17. 17,0 17,1 Odeh, M. "The Brightest Asteroids". The Jordanian Astronomical Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2008. Besoek op 21 Mei 2008.
  18. Ford, D. (29 Junie 2017). "Asteroid 10 Hygiea at opposition". in-the-sky.org. Besoek op 14 Maart 2019.
  19. Watanabe, H. (2018-09-09), The Index of Asteroidal Occultation Results, Worldwide ver.2, http://hal-astro-lab.com/data/occult-e/occult-e.html, besoek op 2019-10-29 
  20. Hilton, J. L. "Asteroid Masses and Densities" (PDF). U.S. Naval Observatory. Lunar and Planetar Institute. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 19 Augustus 2008. Besoek op 26 Augustus 2008.
  21. Hanuš, J.; Viikinkoski, M.; Marchis, F.; Ďurech, J.; Kaasalainen, M.; Delbo’, M.; Herald, D.; Frappa, E.; Hayamizu, T.; Kerr, S.; Preston, S.; Timerson, B.; Dunham, D.; Talbot, J.; et al. (15 Mei 2017). "Volumes and bulk densities of forty asteroids from ADAM shape modeling" (PDF). Astronomy & Astrophysics. 601: A114. arXiv:1702.01996. Bibcode:2017A&A...601A.114H. doi:10.1051/0004-6361/201629956. Besoek op 28 Julie 2019.
  22. Storrs, A. D.; Wells, E. N.; Zellner, B. H.; Stern, A.; Durda, D. D.; et al. (1999). "Imaging Observations of Asteroids with HST". Bulletin of the American Astronomical Society. 31: 1089. Bibcode:1999DPS....31.1103S.

Eksterne skakels[wysig | wysig bron]